به گزارش دیدبان، طرح حل مسئله پرونده هسته ای به عنوان یکی از راهبردهای دولت در جهت حل مشکلات اقتصادی کشور فرصتی برای جولان دادن برخی روشنفکران غربزده در چند سال اخیر بود. افرادی که از طرفی معتقد بودند تنها راه پیشرفت کشور از هضم شدن در مدار توسعه غربی (بخوانید نظام سلطه!) می گذرد و از سویی، برخی از اصول بدیهی انقلاب و بندهای قانون اساسی کشور را ضد توسعه می دانستند! محمود سریع القلم به عنوان فردی که تمامی مقاطع تحصیل دانشگاهی خود را در کشورهای غربی و در حوزه علوم انسانی سپری کرده است؛ مهمترین چهره ی تئوریک این جریان به حساب می آید. فردی که البته اظهارات روشنفکرانه اش در چند سال اخیر چند بار جنجال برانگیز شده است. به صورتی که اظهارنظر وی در زمینه عدم صلاحیت رانندگان تاکسی برای اظهار نظر در زمینه مسائل سیاسی کشور به تجمع جمعی از رانندگان تاکسی شهر تهران در مقابل نهاد ریاست جمهوری در آذرماه سال 1392 انجامید.
در منظومه فکری سریع القلم؛ انسان در قامت یک حیوان اقتصادی؛ بزرگترین سطح پیشرفت و ترقی خود را در رسیدن به رفاه اقتصادی و مالی می بیند. وی معتقد است تنها راه تربیت حیوان اقتصادی آرمانی وی، همان راهی است که غرب آن را طی کرده و سایر کشورهای جهان نیز خواه ناخواه ناچار به پیروی از همین الگو هستند. در این نگاه؛ هر مسئله ای که بخواهد در مسیر رسیدن انسان به رفاه اقتصادی ایجاد مشکل کند؛ مستحق طرد شدن و حذف از برنامه های زندگی شخصی و اجتماعی او خواهد بود. سریع القلم یکی از مهمترین چالش های کشورهای حوزه آسیای غربی برای رسیدن به توسعه اقتصادی را تاکید آنها بر مسئله "استقلال" در ابعاد مختلف آن دانسته؛ معتقد است مادامی که این کشورها بخواهند بر مبانی فرهنگ بومی خود و استقلال سیاسی در ابعاد مختلف آن تکیه و تاکید کنند؛ محکوم به عقب ماندگی و توسعه نیافتگی خواهند بود!
این ادعا در حالی مطرح می شود که کشوری همچون مصر با آنکه در طول نزدیک به 30 سال حاکمیت حسنی مبارک نزدیکترین روابط سیاسی-استرتژیک را با قدرتهای غربی تجربه کرده است، اکنون در بسیاری از شاخص های توسعه انسانی به صورت واضحی از کشور ایران-که در تقابل مستقیم و مستمر با غرب بوده است- عقب مانده تر است. مصر به عنوان یک مورد مطالعاتی مهم می تواند نقیض مهمی در به چالش کشیدن نگاه پوزیتیویستی و تک بعدی طرفداران تز توسعه برونزا به حساب آید. کشورهایی مانند تونس، لیبی، اردن و عراق با تجربه سطحی کمتر از روابط نزدیک با غرب-در مقایسه با مصر- در طی دوره زمانی مذکور نیز از این قاعده مستثنی نخواهند بود. درواقع کشورهای مذکور طی سه دهه گذشته تقریباً تمامی آنچه را که طرفداران تز "نفی استقلال" و امثال سریع القلم تجویز می کنند؛ با شدت و ضعف های مختلف انجام داده اند. نتیجه نیز کاملاً روشن است. این کشورها هنوز در ابتدایی ترین مراحل پیشرفت علمی و صنعتی به سر برده، در کنار آن، درگیر مسائلی همچون تروریسم تکفیری و بی ثباتی های مستمر سیاسی هستند.
واقعیت آن است که بر خلاف آنچه سریع القلم و همفکران او می پندارند؛ مسائل مربوط به توسعه اقتصادی و علوم انسانی آنچنان هم که آنها ترسیم کرده اند؛ تک بعدی، ساده و قابل کپی برداری نیست و نمی توان به صرف پیشرفت اقتصادی یک یا چند کشور بر اساس مدلی خاص؛ آن را برای تمامی کشورهای جهان تجویز کرد! چه اینکه اصولاً جوامع انسانی پدیده هایی چندبعدی هستند و اینطور نیست که وقتی یک قانون فیزیکی یا یک اصل ریاضی در آمریکا و ایران جواب یکسانی به دست می دهد؛ مسائل علوم انسانی را نیز مانند آنها تصور نموده، برای آنها قانون متقن و غیرقابل تغییر نوشت! با این همه؛ سریع القلم بدون در نظر گرفتن نتایج وابستگی همه جانبه کشورهایی همچون مصر، تونس، لیبی و ایران دوران حکومت قاجار و پهلوی به غرب؛ اصرار دارد که ما برای رسیدن به توسعه اقتصادی باید قید استقلال و فرهنگ بومی خود در ابعاد مختلف را زده؛ یک دوره وابستگی مجدد را شروع کنیم!
سریع القلم در متن کتاب کتاب ایران و جهانی شدن -با مقدمه حسن روحانی- در تشریح پیش زمینه های رسیدن به توسعه اقتصادی با مدل غربی می نویسد: «حداقل تاثیرگذاری چنین فرایندی این است که جمهوری اسلامی باید با شرکای اقتصادی خارجی خود در تنظیم اولویت های سیاسی کشور مشورت کرده و با نظر آنها امور مختلف را نظارت و مدیریت کند.» وی در متن کتاب عقلانیت و توسعه یافتگی ایران(ص 288)؛ در همین زمینه آورده است: «یکی از دلایلی که نه تنها ایران، بلکه کل منطقه خاورمیانه مشکل توسعه یافتگی دارد، این است که در این منطقه، هویت فرهنگی قوی وجود دارد که آمادگی ادغام با فرهنگ جهانی را ندارد ... ما در دنیا لفظ، مفهوم و تعبیری به نام استقلال اصلا نداریم. استقلال تعبیری است که در دهه 1950 میلادی کشورهای آفریقایی برای دوره استعمارزدایی استفاده می کردند. مفهومی بود که موثر افتاد و در کسب حاکمیت ملی برای ایران در دوران پس از انقلاب اسلامی مفید بود، اما امروز لغت استقلال کاربرد ندارد.»
مبانی فکری سریع القلم به عنوان فردی با صورت ایرانی و مغز آمریکایی؛ اصولاً بر این اساس استوار شده است که ما برای رسیدن به توسعه راهی جز پذیرفتن سلطه هژمونی آمریکا در تمامی ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، پیروی از سبک زندگی آمریکایی و زیر سلطه سیاسی همه جانبه آمریکا رفتن نداریم. مسئله ای که البته در سیر تاریخ سیاسی ایران؛ پیش از او نیز توسط افرادی چون میرزا ملکم خان ارمنی و همفکران وی در مورد انگلستان گفته شده است. ما اکنون در برابر تفکری قرار داریم که در پی تعریف مردم مسلمان ایران به عنوان حیوان اقتصادی و تئوریزه کردن دست کشیدن آنها از تمامی مبانی فرهنگی و اعتقادی خود برای رسیدن به یک رفاه اقتصادی موهوم است! مسئله ای که البته در صورت روشن شدن ابعاد ذلت بار و ضداسلامی آن به صورت قاطع از سوی مردم عاشورایی ایران طرد خواهد شد. و سوال اینجاست که آیا فردی که بر حسین(ع) گریه می کند، می تواند خود را یک حیوان اقتصادی دانسته در بستر تفکرات منحط سریع القلم ها حرکت کرده، زندگی کند؟! قضاوت با شما!
* علی ثابتی