به گزارش دیدبان ، هر ساله با فرا رسیدن تاسوعا و عاشورای حسینی، دسته‌جات عزاداران حسینی در شهر‌های مختلف کشورهای اسلامی و حتی کشورهای غیراسلامی به راه افتاده و فریاد مظلومیت تشیع سرمی‌دهند. این دسته‌جات چنان اثری عمیق بر شهروندان غیرشیعه و حتی غیرمسلمان گذاشته که امروز کسی نیست که از اهمیت عاشورا در ابعاد فرهنگی و سیاسی در سطح جهان غافل باشد.
تاثیرگذاری عمیق عاشورا آنقدر بدیهی است که کمتر به اهمیت آن پرداخته شده است. این درحالیست که بسیاری کشورها تلاش می‌کنند از طریق نمادسازی و مناسبت‌سازی، روزی را در تقویم ایجاد کنند تا شوری مردمی در شهرها و اگر بتوانند، کشورهای مختلف به راه اندازند. با این وجود ایران، فرصتی کم‌نظیر به‌نام عاشورا، تاسوعا و اربعین حسینی دارد که به تعبیر حضرت امام خمینی(ره)، می‌تواند اسلام را برای همیشه زنده نگه دارد.

الهام‌بخشی عاشورا، فراتر از مرزهای سیاسی و فرقه‌ای

تردیدی نباید داشت که ماهیت قیام حضرت اباعبدالله(ع) ایجاب می‌کند که ظرفیت‌های عاشورا فراتر از عالم سیاست باشد. با این حال نباید فراموش کرد که استفاده هرچه بیشتر از قابلیت‌های سیاسی و فرهنگی قیام امام حسین(ع) و توجه بیش از پیش به زنده نگه داشتن آن، می‌تواند به‌عنوان یکی از مولفه‌های اساسی قدرت نرم ایران مورد توجه قرار گیرد.

این قدرت نرم، یک دهه قبل در عراق، جهان غرب را به حیرت واداشت. کم نبودند رسانه‌هایی که با توجه به قدرت شیعیان در عراق و اعتقادات آنها، از شیعیان به‌عنوان یک موتور محرک قوی برای مقابله با تروریسم نام می‌بردند. همین قدرت‌نمایی در بحرین، یمن، آذربایجان، پاکستان، افغانستان و بسیاری دیگر از کشورها، باعث شده تا شیعیان در جهان اسلام از عاشورا به‌عنوان فرصتی برای وحدت، فارغ از مرزهای جغرافیایی استفاده کنند.

طبیعی است که با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران، قدرتمندترین دولت شیعی در جهان است، این پیوند، می‌تواند عمق نفوذ سیاسی – فرهنگی تهران در سراسر منطقه را به نمایش بگذارد و همین امر، عامل هراس دولت‌هایی است که هویت خود را علیه انقلاب اسلامی تعریف می‌کنند.

مثلا برخوردی که دولت آذربایجان با شیعیان این کشور صورت می‌دهد و یا تخریب نمادهای محرم در بحرین یا آنچه در جریان حمله بیرحمانه جنگنده‌های سعودی به عزاداران در صنعا صورت گرفت، همه و همه نشان می‌دهد که تا چه اندازه رژیم‌های مستبد از مانور قدرت شیعیان و در اختیار گرفتن خیابان‌ها از سوی شیعیان هراس دارند. آنها بیم آن دارند که از دل این حضور حماسی، نهادهای مردمی خودجوش دیگری چون حزب‌الله لبنان بیرون آید.

قدرت هوشمند عاشورائیان

طبیعی است که جمهوری اسلامی برخلاف برخی از حکومت‌های عربی که گرایش‌های فرقه‌ای دارند، به‌دنبال ایجاد نزاع میان شیعه و سنی نیست و برخلاف این، برای وحدت جهان اسلام تلاش می‌کند. با این وجود نگاه تفرقه‌افکنانه دیکتاتورهایی که داعیه‌دار اسلام هستند، باعث شده تا مظلومیت شیعیان در سرتاسر جهان بیشتر شده و همین موضوع ظرفیت‌های قدرت نرم عاشورا را افزایش دهد.

جوزف نای در کتاب «آینده قدرت» بر این امر تاکید دارد که دنیای آینده، نه دنیای صرفا متکی بر سلاح سخت، بلکه دنیایی است که قدرت در آن به‌طور هوشمند تعریف می‌شود. تعریف او از قدرت هوشمند (Smart Power) ترکیبی است که ابزارهای سخت قدرت (مانند نیروی نظامی، قلمرو جغرافیایی، جمعیت و اقتصاد) و ابزارهای قدرت نرم (همچون باورهای دینی، یکپارچگی ملی، استراتژی، کارآمدی نظام سیاسی و توانمندی جامعه مدنی در عرصه‌های مختلف) را در کنار هم دارد. به باور او، کشوری در جهان آینده قدرتمند است که بتواند هم از ابزارهای سخت قدرت بهره ببرد و هم از ابزارهای نرم آن.

براساس چنین نگرشی، عاشورا و احساسات غیرقابل توصیف شیعیان برای قیام امام حسین(ع)، یک مولفه عمیق برای قدرت هوشمند جهان تشیع و حتی جهان اسلام است. ظرفیتی که تروریست‌ها و ارتش‌های مداخله‌گر در جهان اسلام سال‌هاست که از آن بیم داشته و به طرق مختلف تلاش می‌کنند تا آن را تضعیف کنند.

سرگرم کردن شیعیان به مسائل غیردینی، تمسخر مناسک دینی، وارد کردن خرافات به باورهای اصیل مذهبی، کوشش برای به حاشیه بردن سنت عزادارای و راهکارهای دیگری از این دست، از جمله تلاش‌ها برای از بین بردن ظرفیت سیاسی عاشوراست. ضربه خوردگان عزاداری سیدالشهدا(ع) هرچند نتوانستند به‌وسیله دست‌نشاندگان خود همچون رضا پهلوی در ایران، از طریق اجبار، سنت عزاداری را به تعطیلی بکشانند، اما در سال‌های بعد کوشیدند با شکل‌دهی به نوعی عزاداری سکولار، محرم و عاشورا را از ظرفیت‌های سیاسی تهی کنند.

با این همه، هوشیاری عزاداران حسینی باعث شده تا هنوز هم عاشورا و محرم یک ظرفیت ناب برای دفاع از آرمان‌های حسینی در جهان اسلام باشد. شاهد اینکه عزاداری امام حسین(ع) هنوز برای حکومت‌های ظالم عامل دردسر است، اوضاع محرم در کشوری چون بحرین است که آل‌خلیفه، شیعیان را در محدودیت نگه داشته و یا در عراق، تروریست‌های متحد آل‌سعود و آل‌خلیفه، در انتظار فرصتی برای انتقام‌گیری از عزاداران هستند.

جهان، آبستن انقلاب‌های عاشورایی

طبیعی است که شیعیان در همه کشورهای اسلامی و حتی در قلمرو کشورهای غیراسلامی باید تلاش کنند تا از اعتبار و اثرگذاری پیام عاشورا دفاع کرده و نگذارند دسیسه‌های جبهه ضدایرانی، قدرت نرم عاشورا را تضعیف کند.

«قدرت فتح خیابان‌ها»، قدرت کمی نیست که محرم، به عزاداران حسینی در کشورهای مختلف داده و باید مراقب بود که این قدرت، به‌درستی به نمایش درآید. در واقع شیعیان در کشورهایی چون بحرین، سوریه، عراق و سایر سرزمین‌هایی که شاهد ظلم و ستم دولت‌های دست‌نشانده یا تروریست‌های وابسته به بیگانه هستند، باید با ترسیم چهره‌ای یزیدی از تروریست‌ها و حامیان آنها و تاکید براینکه رفتار امروز داعشیان، ریشه‌دار در رفتار لشکر یزید در صحرای کربلاست، مانع از آن شوند که قیام حسین ابن علی(ع) قیامی محصور در کربلا بماند.

در واقع جوانان شیعه باید پیام عاشورا را به نسل‌های امروز رسانده و نشان دهند که چطور مکتب حسینی فراتر از مرزبندی‌های شیعه و سنی، نسخه شفابخش صلح و ثبات در سرزمین‌های اسلامی را ارائه کرده و راه «زیست بدون ذلت» را آموزش می‌دهد.
از یاد نباید برد که همین قدرت نرم عاشورا بود که ایران را از چنگ یکی از دیکتاتورترین رژیم‌های منطقه آزاد کرد و این همان اتفاقی است که می‌تواند مانند یمن، در بسیاری دیگر از کشورها ازجمله بحرین و عربستان نیز رخ دهد. پیام آزادگی نهفته در دل قیام اباعبدالله(ع) تنها محدود به جهان تشیع نیست و تمامی آزادگان را دربرمی‌گیرد. این، نوعی دعوت جهانی به آزادگی و رهایی از چنگال ستمگر است. چه سیاهان در آمریکا، چه فلسطینیان در اراضی اشغالی، چه مسلمانان در عربستان، چه مستضعفین در سراسر جهان، می‌توانند با تکیه بر این پیام الهام‌بخش، علیه نمادهای فساد و طاغوت در کشورهای خود قیام کرده و منادی آزادگی باشند.

دولت ها در سیطره ملت ها

قدرت نرم عاشورا، گوهری تنها در اختیار یک دولت نیست، بلکه این ملت‌ها هستند که با بهره بردن از این چشمه زلال، می‌توانند دولت‌ها را مجبور کنند که راه آزادگی در پیش بگیرند. راهی که به‌جای دسته‌بندی مردم به فرقه‌ها و قومیت‌ها، آنها را زیر چتر واحد «آزادگی» متحد می‌کند و جبهه آزادگان را در برابر جبهه طاغوت تشکیل می‌دهد.
دولت‌های ستمگر باید از ایجاد چنین اتحادی بیمناک باشند اما واقعیت‌های منطقه نشان می‌دهد که حتی این هراس از پیوند میان ملت‌ها، نمی‌تواند جلوی همبستگی برای رهایی و وزش بهار آزادی در جهان اسلام را بگیرد. پیام عاشورا از سوی عاشورائیان به همه جهان می‌رسد و به‌راستی که این خونی حیات‌بخش است که در رگ‌های جهان جاری خواهد ماند.

* علی رضائی