به گزارش سرویس تاریخ دیدبان، بَربَشتَر نام یکی از شهرهای اسپانیا در قرون اسلامی است. این شهر امروز در ایالت اوئسکا در منطقه شمال شرقی اسپانیا قرار دارد. اسپانیا در طول 8 قرن یعنی از ابتدای قرن 7 میلادی تا اواخر قرن 15 میلادی در اختیار مسلمانان قرار داشت. حکومت هشت صد ساله اسلامی بر این بخش جنوبی اروپا توانست در دوره حکمرانی تفکر قرون وسطایی، گنجینه های عظیمی از علم و فرهنگ را برای مسیحیان به یادگار بگذارد. اما از آنجا که گروه های قدرت طلب مسیحی حاضر نبودند همسایگی با اسلام را بپذیرند زمینه های رخنه در میان مسلمانان برای اخراج کردن آنها از سرزمین اندلس را فراهم ساختند. ابن غسال از شعرای دوران پایانی حضور فرمانروایی مسلمانان در اسپانیا است. او ماجرای تصرف شهر بربشتر توسط مسیحیان را این گونه سروده است:
«اگر گناهان مسلمانان و فرو رفتن آن ها در منجلاب معاصى بزرگ و کوچک نبود، هیچ گاه سواران مسیحى بر آنان پیروز نمى شدند. آرى! علت ضعف، گناهانشان بود.
افراد فاسد کارهاى زشت خود را پنهان نمى کردند و آن هایى هم که کار خوب انجام مى دادند، از روى ریا بود.»
نفوذ مسیحیان در میان توده های مسلمان در اندلس از طریق حربه رخنه فرهنگی صورت گرفت. مصطفی نورانی اردبیلی در کتاب عقاید و ادیان می نویسد: «مسیحیان شمال، قراردادهایى را با حاکمان مسلمان بستند و طبق آن آزادانه به ایجاد تفریح گاه و مدرسه و انجام تجارت بین مسلمانان پرداختند. در مدارس خود به فرزندان مسلمان، افکار دینى مسیحیت را القا مى کردند و با به گردش در آوردن دختران زیباروى مسیحى در تفریح گاه ها، جوانان مسلمان را به آنجا مى کشاندند و با ترویج خرید و فروش مشروبات الکلى، مردم مسلمان را از اعتقادات دینى خود دور مى ساختند و به این طریق فساد را در تمام پیکره جامعه اسلامى رسوخ دادند و آن را از درون تهى کردند. بدین ترتیب بود که توان مقاومت را از آنان گرفتند.»
بر اساس فلسفه تاریخ بدیهی است که شکوفایی و حفظ قدرت یک تمدن، نسبت مستقیمی با اقتدار و اتحاد اجتماعی دارد. اگر امپراتوری روم فرو می ریزد، یکی از دلایل اصلی آن طبق نظر منتسکیو رخنه عناصر بیگانه در سیستم نظامی آن تمدن است. شکست امپراتوری ایران از اعراب با ناکارآمدی دینِ درباری در میان اراده های مردمی تسریع شد و در تاریخ معاصر نیز دخالت های دولت های غربی در امور ایران به ویژه کشورهای آمریکا و انگلیس از نمونه های بارز تاثیر نفوذ در میان یک حکومت به شمار می روند.
هدف از نفوذ در ادبیات سیاسی ایجاد منابع و عوامل تصمیم ساز یا تصمیم گیر در حکومت هدف است تا از طریق آنها یا به صورت غیر مستقیم کشور مورد نظر را تابع سیاست های خود نمود و یا آنکه زمینه را برای فروپاشی آن و ایجاد یک حکومت دست نشانده فراهم ساخت. اقداماتی که آمریکا و انگلیس در مورد کشورهایی نظیر عربستان، بحرین، اردن، کانادا، مکزیک و بسیاری دیگر از کشورها به منظور در اختیار گرفتن امور آنها به طور غیر مستقیم می دهند، در دسته اول قرار می گیرد و تغییر و تحولاتی که با دخالت مستقیم آنها صورت می گیرد نیز به عنوان نوع دوم از سیاست نفوذ به شمار می رود. کودتای 28 مرداد در ایران که همچنان پرونده آن در ادبیات سیاسی جهان مفتوح است نشانه کمین آمریکا برای ورود به ایران به شما می رود. در تحولات اخیر منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا نیز دخالت و نفوذ مستقیم آمریکا در تعیین حکومت کشورهایی همچون تونس، لیبی و مصر به صورت آشکار، در زمره نوع دوم نفوذ محسوب می شود.
آنچه که در دوره انقلاب اسلامی توانسته است تاکنون مانع از به ثمر نشستن رخنه آمریکایی در جمهوری اسلامی شود، همان عاملی است که در مطالعه تفاوت انقلاب 57 ایران با انقلاب ژانویه 2011 مصر مشخص می شود. انقلاب مصر در طول 18 روز حضور گسترده مردمی توانست حکومت 30 ساله استبداد را از صحنه سیاسی خارج نموده و پایه های شکل گیری دموکراسی را فراهم نماید. اما به دلیل فقدان یک رهبر جامع الشرایط نه تنها مسیر انقلاب مصر حفظ نشد؛ بلکه در فاصله ای کمتر از دو سال انقلابیون در ردیف اول اتهام قرار گرفتند. نفوذ آمریکایی ها در انقلاب مصر بدون آنکه مانعی را در برابر خود ببیند به سرعت به سمت احیای سلطنت حرکت کرد و تاکتیک های آن به ثمر نشست. فضا در دوره انقلاب مصر آنچنان در هم ریخته بود که تصاویر برهنه یک دختر مصری در اعتراض به قانون اساسی مصر به راحتی می توانست برای همراه ساختن افکار عمومی جریان ساز باشد.
اما جامعه اسلامی ایران در طول 37 سال گذشته از یک ثبات رو به رشد در هماهنگی میان مردم و حاکمیت برخوردار بوده است و نظریه پردازی های مقام معظم رهبری در بزنگاه های تاریخ انقلاب مورد توجه توده ها قرار گرفته است. ایشان در تفسیر تهاجم فرهنگی می فرمایند «تهاجم فرهنگى این است که یک مجموعه (سیاسى یا اقتصادى) براى مقاصد سیاسى خود و براى اسیر کردن یک ملت، به بنیان هاى فرهنگى آن ملت هجوم مى برد. چنین مجموعه اى هم چیزهاى تازه اى را وارد آن کشور و آن ملت مى کند، اما به زور، اما به قصد جایگزین کردن آن ها با فرهنگ و باورهاى ملى. این اسمش تهاجم است. در تبادل فرهنگى، هدف، بارور کردن فرهنگ ملى و کامل کردن آن است. اما در تهاجم فرهنگى، هدف، ریشه‌کن کردن فرهنگ ملى و از بین بردن آن است.»
اتفاقات نابجایی که توسط دستگاه سیاست خارجی دولت یازدهم از مهر ماه سال 92 تا مهر ماه سال 95 در نیویورک اتفاق افتاده است به همراه تلاش گسترده رسانه های همسو با دولت برای تلطیف فضای ضد آمریکایی در افکار عمومی از نشانه های تامل برانگیزی است که با قرار گرفتن در مجموعه فعالیت های غرب برای تخریب هنجارهای اجتماعی و اخلاقی در جامعه ایران تئوری تکرار تاریخ اندلس را تقویت می کند.
* سمیه علیزاده