دیدبان: در سال‌های اخیر و به ویژه بعد از تشدید تحریم‌های ظالمانه غرب، اقتصاد مقاومتی طرحی است که توسط رهبر معظم انقلاب ارائه شد و ایشان با تاکید بر این الگو، آن را پادزهری برای خصومت‌های بدخواهان در قبال اقتصاد کشور عنوان کردند. بر همین اساس توصیه‌های موکد ایشان به مسئولین در سطوح مختلف، به کارگیری الگوی اقتصاد مقاومتی بوده و در سال‌های اخیر به طور مکرر در بیانات ایشان تبیین این مقوله و چگونگی عملی شدن آن را شاهد بوده‌ایم. از منظر رهبر انقلاب اقتصاد مقاومتی، الگویی خیالی و توهمی نیست بلکه کاملا امکان اجرا و عملیاتی شدن آن وجود دارد: «آیا این برنامه‌ی اقتصادی که شما می‌گویید اقتصاد مقاومتی، یک امر خیالی و توهّمی است و آرزو دارید که انجام بگیرد؛ یا نه، عملاً ممکن است؟ پاسخ این است که نخیر، کاملاً، عملاً، حتماً ممکن است؛ چرا؟ به‌خاطر ظرفیّت‌ها؛ چون این کشور، دارای ظرفیّت‌های فوق‌العاده است.»(1) با این همه، اما مجموعه‌ای از عوامل وجود دارد که موجب شده تا عملی شدن این طرح به تعویق بیفتد و به تبع آن، کشور هزینه‌هایی را متحمل شود. در ادامه به برخی از عوامل تهدیدکننده اقتصاد مقاومتی اشاره می‌شود:

شعارزدگی

نگاهی به واکنش‌ها و مواجهه مسئولین مختلف در قبال ارائه طرح اقتصاد مقاومتی توسط رهبر انقلاب، نشان می‌دهد که رویکرد اصلی آن‌ها در این رابطه بیشتر شعاری بوده است. در رابطه با اقتصاد مقاومتی حرف‌های زیادی زده شده و مسئولین مکرر این طرح را تمجید کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد مسئولین امر، در عمل رابطه خوبی با اقتصاد مقاومتی ندارند و گلایه‌های مکرر رهبر انقلاب نیز به همین مسئله است به‌ طوری‌که مکرر نسبت به رویکرد صرفا شعاری مسئولان در قبال اقتصاد مقاومتی تذکر داده‌اند: «از روزى که این سیاست‌هاى اقتصاد مقاومتى اعلام شده است و ذکر آن مکرّر گفته شده است، مسئولین مختلف -دولتى‌ها، مجلس محترم، دستگاه‌هاى مختلف، مسئولان گوناگون- در مقام حمایت و ستایش از این سیاست‌هاى اقتصادمقاومتى برآمده‌اند و مکرّر گفته شده، لکن تجربه‌ى بنده به من می‌گوید که ستایش کافى نیست؛ تعریف کردن کافى نیست؛ حرکت لازم است. بله، افرادى مى‌آیند، مى‌نشینند، در منبرهاى عمومى یا در جلسات خصوصى از مزایاى این اقتصاد مقاومتى مطالبى را بیان می‌کنند و غالباً هم درست است، امّا خب باید اقدام کرد، عمل کرد.»(2) و «اقتصاد مقاومتی را جدّی بگیرید. خب، رئیس جمهور محترم گفتند، مسئولین دیگر هم کم‌وبیش اظهار کرده‌اند، گفته‌اند، منتها باید عمل کرد: وَ لا مِمَّن عَلی‌ غَیرِ عَمَلٍ یَتَّکِل؛ این‌جور نباشد که به زبان بگوییم، در عمل کُند حرکت بکنیم»(3) و «از وقتی که این عنوان مطرح شده، شاید هزار مرتبه از طرف مسئولین -با کم و زیادش- تأیید شده؛ مسئولین مختلف، فعّالان اقتصادی، حتّی فعّالان سیاسی، مسئولین دولتی، مجلس، غیره، مکرّر گفته‌اند اقتصاد مقاومتی، اقتصاد مقاومتی؛ خب، خوب است؛ لکن با اسم و با تکرار زبانی هیچ اتّفاقی نمی‌افتد؛ هیچ اتّفاقی نمی‌افتد. با بردن اسم دارو و تکرار اسم دارو هیچ بیماری خوب نمی‌شود؛ دارو را باید مصرف کرد.»(4)

تخریب و هجو

رهبر انقلاب در آخرین بیانات خود پیرامون اقتصاد مقاومتی که چند روز قبل در دیدار با مداحان ایراد شد، بار دیگر عملی کردن این الگو را مورد تاکید قرار دادند و تکرار مداوم این مقوله را کسالت بار دانستند: «ما گفتیم اقدام و عمل. گفتن بس است؛ "دو صد گفته چون نیم‌کردار نیست". وقتی زیاد هم تکرار کردیم و مدام گفتیم اقتصاد مقاومتی، از دهن هم می‌افتد؛ یعنی تکراری که شد، یک چیز کسالت‌باری هم میشود؛ عمل کنیم.»(5) در واقع همین تکرار بیش از حد بدون عمل است که کار را به جایی می‌رساند تا راهبرد اساسی اقتصاد مقاومتی که امروز علاج مشکلات کشور است، به مرور مورد تخریب قرار بگیرد و به هجو تبدیل شود. در واقع از آنجایی که به طور منطقی و علمی نمی‌توان این الگو را زیر سئوال برد: «من حتّی یک نفر از صاحب‌نظران اقتصادی و اجتماعی را ندیدم که آنچه را به‌عنوان سیاست اقتصاد مقاومتی مطرح شده، او رد کند.»(6) و «اقتصاد مقاومتی را هم فقط بنده نگفته‌ام؛ با فکر جمعی و عقل جمعی این برنامه تنظیم شده؛ بعد هم همه بدون استثنا -از موافق و مخالف- این برنامه را تأیید کرده‌اند و گفته‌اند تنها راه نجات کشور اقتصاد مقاومتی است.»(7) کسانی که اتکا کشور به درون -که با عملی شدن اقتصاد مقاومتی امکان پذیر است- را نمی‌خواهند و نمی‌توانند تحمل کنند، به هجو و تخریب راهبر اقتصاد مقاومتی روی می‌آورند.

بی‌مسئولیتی

اما یکی از عوامل اصلی تهدیدکننده راهبرد مهم اقتصاد مقاومتی، شانه خالی کردن مسئولان امر در قبال آن است. در شرایطی که قبل از این، مسئولان مدام نسبت به این مقوله شعار می‌دادند و سخنان رهبر انقلاب را تکرار می‌کردند؛ تاکیدات ایشان مبنی بر لزوم اقدام و عمل در این زمینه و پرهیز از شعارزدگی، موجب شده تا برخی از مسئولان اجرایی کشور رویکرد تازه‌ای را اتخاذ کرده و این بار از بار مسئولیت در قبال این مهم، شانه خالی کنند. نگاهی به مواضع و سخنان برخی از مسئولان بلندپایه دولتی در هفته‌های اخیر، اتخاذ این رویکرد از سوی آن‌ها را نشان می‌دهد. مسئله‌ای که بعد از تاکیدات مکرر رهبر انقلاب مبنی بر پرهیز از شعارزدگی و روی آوردن به اقدام و عمل در این زمینه، می‌تواند بار دیگر اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی به عنوان علاج مشکلات کشور را به تعویق بیندازد. چیزی که متاسفانه تاکنون از سوی مسئولان امر شاهد بوده‌ایم.

سخن پایانی

ویژگی برجسته اقتصاد مقاومتی -که به عنوان راه‌حل مشکلات کشور از سوی رهبر انقلاب ارائه شده- ظرفیت عملیاتی شدن آن و تناسب آن با داشته‌های طبیعی و انسانی کشور است؛ این در حالی است که کارشناسان مختلف بدون استثنا این الگو را برای کشور مناسب دانسته و کسی نتوانسته نسبت به آن اشکال وارد کند. در واقع همین عدم امکان تقابل علمی و منطقی با راهبر اقتصاد مقاومتی موجب شده تا آنان که چشم دیدن اتکا ایران به ظرفیت‌های درونی را ندارند به تخریب و هجور این مقوله روی آورند. مضاف بر این‌که نوع مواجهه مسئولان امر در قبال این موضوع مانند شعارزدگی و شانه خالی کردن از مسئولیت، مانع اجرایی شدن آن شده است. 

پی‌نوشت:

1) بیانات رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر رضوی در دیدار اقشار مختلف مردم 1393/1/1

2) بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی 1393/3/4

3) بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان نظام 1393/4/16

4) بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای ستاد بزرگذاشت روز ملی مهندسی 1393/11/6

5) بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از مداحان اهل بیت علیهم السلام 1395/1/11

6) بیانات رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر رضوی در دیدار اقشار مختلف مردم 1394/1/1

7) بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری 1394/12/20