دیدبان: معبد آناهیتا در کنگاور مشهورترین معبد منسوب به الهه آناهیتا در ایران است؛ بنایی که به لحاظ ارزش تاریخی یکی از برجسته‌ترین آثار و میراث‌های فرهنگی ایران‌زمین است، هرچند در مورد ماهیت این بنا اختلاف نظر وجود دارد، اما نظریه معروف‌تر بنا را معبدی برای «الهه آناهیتا» می‌داند.
آناهیتا به معنای پاک و دور از آلودگی. در اعتقاد ایرانیان باستان الهه آب، فرشته نگهبان چشمه‌ها و باران و همچنین نماد باروری، عشق و دوستی بوده است.این اعتقاد از دوران پیش از زرتشت در ایران وجود داشته و در دوران‌های بعدی هم مورد توجه قرار گرفته است.
اما محوطه این معبد در حال حاضر تنها پوشیده از سنگ‌ها و ستون‌های شکسته است که در سراسر تپه پراکنده‌اند. این بنا بر روی تپه‌ای با ارتفاع ۳۲ متر نسبت به زمین‌های اطراف ساخته شده است.
برخی از محققان به تبعیت از نوشته‌های مورخان ایرانی و عربِ سده سوم قمری به بعد، این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده‌اند. عده‌ای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم قبل از میلاد و عده‌ی دیگر آن را به سده اول قبل از میلاد نسبت می‌دهند.
مرحوم سیف الله کامبخش فرد - باستان‌شناس پیشکسوت و کاوشگر این اثر تاریخی - آن را به سه دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی نسبت می‌دهد و «مرحوم مسعود آذرنوش»، کاوشگر دیگر این محوطه تاریخی، آن را کاخ ناتمامی از خسرو پرویز در اواخر دوره ساسانی می‌دانست.
این اثر سال‌هاست در انتظار ثبت در فهرست جهانی یونسکو قرار دارد. شنیده می‌شود یکی از موانع ثبت این اثر در فهرست جهانی یونسکو، کامل نشدن پژوهش درباره سابقه بنا و قطعی نشدن نظریه‌های مربوط به سابقه تاریخی آن است.
البته به گفته راهنمایان معبد، قرار است در ماه‌های آینده یک گروه باستان‌شناس و کاوشگر از کشورهای غربی برای کاوش به معبد آناهیتا بیایند.
از سوی دیگر، پس از سرقت از موزه‌ی این محوطه‌ی تاریخی در فروردین ماه 93، آثار قرار گرفته در آن فضا، به گفته‌ی یکی از راهنمایان محوطه، به موزه کرمانشاه منتقل شده‌اند و حالا بازدیدکنندگان فقط چمنزاری پر از تخته سنگ و ستون‌های شکسته و رها شده در محوطه را می‌بییند.
سنگ‌هایی که به راحتی دست هرکس به آنها می‌رسد، به گونه‌ای که به راحتی روی آنها یادگاری می‌نویسند و به نظر قدمی برای ساماندهی آنها برداشته نمی‌شود.
