دیدبان: سیدمصطفی میرسلیم عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی است. او که سابقه حضور در قریب به اتفاق نهادهای تازه تاسیس ابتدای انقلاب اسلامی را دارد در دولت هاشمی رفسنجانی تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بر عهده گرفت و پس ازآن به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام در آمد.
وی که حضور در دولت و یا همراهی با آن را در قریب به اتفاق دولتهای جمهوری اسلامی تجربه کرده است حرفهای مفصلی در خصوص روند حرکتی انقلاب و فراز و فرودهای آن دارد.
از اینرو و در روزهای ابتدایی میانه دهه پیشرفت و عدالت با این فعال سیاسی با سابقه به گفتگو نشستیم تا مهمترین علل پیشرفت انقلاب اسلامی و اساسی ترین چالش ها و نقاط ضعف آن را بررسی کنیم. مصطفی میر سلیم در این گفتگو تلاش می کند تا اصول نظام از گفتمان تا ساختار را بررسی کند و به چالش های اساسی آن بپردازد. آنچه در ادامه می خوانید مشروح گفتگوی خبرنگاران «نسیم آنلاین» با عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است:
«نسیم آنلاین»: در میانه دهه پیشرفت و عدالت هستیم. در اولین روزهای سال 95؛ به نظر شما مهمترین مسأله ای که سد راه نظام جمهوری اسلامی برای تحقق اهداف این دهه است، چیست؟
میرسلیم: تجربه پس از پیروزى انقلاب نشان مى دهد که مهمترین مسألۀ نظام جمهورى اسلامى بکارگیرى نیروى درست در جایگاه درست بوده است؛ پرواضح است که پس از تأسیس جمهوری اسلامی استفاده از نیروهای وابسته به ستمشاهی در سمتهای مدیریتی جز مصیبت نتیجه ای دیگر نمی توانست داشته باشد ؛ بسیاری از انقلابها به دلیل بی توجهی به همین نکتۀ مهم فروپاشیده است. با توجه به این که اغلب نیروهای انقلابی فرصتی برای آموزش و تمرین مدیریت قبل از انقلاب نمی توانستند پیدا کنند و بعلاوه برای ادارۀ امور انقلاب چاره ای جز استفاده از نیروهای مورد اعتماد و مطمئن نبوده است ناگزیر نیروهای انقلابی در سمتهای مدیریتی قرارگرفتند در حالی که بسیاری از آنها تخصص لازم را نداشتند، و توفیقاتشان در آن شرائط مرهون صدق و صفا و تعهدشان بود، البته شعار شایسته سالارى از اوان تأسیس این نظام مقدس سرداده شد ولى بدان عمل نشد زیرا امکان آن جز در چند مورد استثنائی وجود نداشت.
«نسیم آنلاین»: آیا این حالت فقط برای نظام جمهوری اسلامی رخ داده یا در سایر کشورها نیز مشاهده شده است؟
میرسلیم: تجربۀ دیگر کشورها نیز به ما نشان مى دهد که صرف نظر از ارزشهاى حاکم بر هر نظام و آرمانهاى آن موفق ترین کشورها در مسیر تحقق اهدافشان جدّیترینشان در تربیت و بکارگیرى درست نیروى انسانى و قلمداد کردن آن بکارگیری به عنوان مهمترین بخش سرمایۀ ملى، بوده است.
«نسیم آنلاین»: با این اهمیتی که شایسته سالاری دارد، استقرار آن چگونه باید صورت گیرد؟
میرسلیم: استقرار شایسته سالارى از فرآیندهاى علمى نسبتاً پیچیده است که نیازمند زمان و کسب تجربه و تثبیت فرهنگى است؛ لذا با وجود اعتقاد قلبی اغلب ما به اصالت شایسته سالارى ، در عمل ، بیشتر انتصابات و گزینشها بدون توجه به اقتضاى شایسته سالارى انجام گرفته است. اگر بخواهیم ارکان شایسته سالارى را بررسی کنیم به سه مورد ازجمله باید اشاره کنیم:
- اول ، خانواده: وقتى پدر یا مادر یا هردو در خانوادهاى، گرفتار ناهنجارى اند فرزندان آنها کم و بیش بدان آلوده مى شوند؛ انسانهاى درست را باید در خانواده هاى منظم و معتقد و پایبند به اصول جستجو کرد و تکثیر نسل فارغ از این اصل به مفهوم غلبۀ کمیت بر کیفیت است و حتى ممکن است خسارت بار شود.
- دوم، محیط تربیتى و آموزشى که پیش از دبستان آغاز مى شود و در آنجا آموزگاران و مربیان ضمن دربرداشتن قابلیتهاى انتقال معلومات و سوادآموزی ، باید توانایى تخصصى تشخیص استعدادها را داشته باشند ؛ بعلاوه اساساً در دوران ابتدائى است که کودکان با مسائل سبک زندگى باید آشنا شوند و نسبت بدان عملاً ممارست نمایند و در آن مدت استعداد آنها نیز ، بویژه برمبناى آزمونهاى علمى، شناسایى شود و هر سال آن شناسایى تا انتهاى دورۀ ابتدائى اصلاح و تکمیل گردد. در دوران راهنمایى ، همان طور که از نامش پیداست ، نوجوانان به سمت راههایى هدایت شوند که امکان بعدى شکوفایى استعدادشان را در دبیرستان فراهم آورد. در دوران تحصیلات دانشگاهى تعمیق بارورى استعداد و آغاز نتیجه گیرى عملى از آن با فرصتهایى نظیر کارآموزى و شناخت مسأله و راه حل یابى متعهدانه در قالب پایان نامه ها ، صورت گیرد.
- سوم، محیط اجتماعى که جلوه گاه واقعیتهاى زندگی حرفهاى است. در آن جا است که مسائل مختلف فرهنگى و اقتصادى و سیاسى.... نمود مىیابد و افراد با استعدادهاى شکوفای خود به مصاف آنها مى روند و تجربه مىاندوزند و بر مبناى شناختى که از استعدادهاى آنها وجود دارد و سپس علائق و آموزشها و تجربههاى حرفهاى که مدارج آن مرتبا طى شده ، ارتقا پیدا مىکنند و مراتب ترقى را طى مىنمایند و به فراخور قابلیتها و تواناییهاى خود ، خواه بر مبناى انتصاب و خواه بر مبناى انتخابى که از جمله متعاقب احراز صلاحیت دقیق علمى است ، بر مسند سمتهاى مدیریتى نظام قرارمى گیرند.
«نسیم آنلاین»: تا چه اندازه در جمهورى اسلامى ایران ما موفق شده‌ایم ارکان شایسته سالاری را مراعات کنیم؟
میرسلیم: جایگاه خانواده در سالهاى پس از پیروزى انقلاب بتدریج به دلیل تأثیر شبیخون فرهنگی و غفلتهای خودمان تضعیف شده است و اگر کوششهایى هم براى اصلاح آن جایگاه صورت گرفته است جنبۀ کمّى داشته است و نه کیفى؛ از کوزه همان برون تراود که در اوست: طبیعى است که محصول چنان خانواده تضعیف شدهاى نسلى است که تمایلش بیشتر به ناهنجاریها و سست عنصرى و بى هویتى است؛ اینها کم کم موجب گسست نسلها از یکدیگر می شود.
«نسیم آنلاین»: آیا در آموزش و پرورش نتوانسته ایم این نقیصه را جبران کنیم؟
میرسلیم: در محیطهاى تربیتى و آموزشى ما غلبه بر با سواد کردن است و نه یاد دادن سبک زندگى و شناسایى استعدادها و تمرین نظم. بیشتر به خوب حفظ کردن و تل انبار کردن اطلاعات می پردازیم تا خوب فکر کردن. آموزگاران ما که در آن دوران باید موجه ترین ومنزه ترین افراد و متخصص ترین به لحاظ تشخیص استعداد در کودکان و نوجوانان باشند ، اغلب کسانى اند که در جاى دیگر امکان اشتغال نیافته اند؛ بعلاوه پس از آن که مشغول مى شوند به این حقیقت پى مى‌برند که حقوق معلمى کفاف زندگیشان را نمى دهد و ناگزیر از اشتغال به کار دوم مى گردند. نتیجۀ آن عدم موفقیت در رسیدگی به دانش آموزان بویژه در زمینۀ استعداد یابی و کثرت تعداد مردودان در پایه های مختلف است. این گونه است که مهمترین حقّ کودکان ما و به دنبال آن اصلى ترین رکن تضمین پیشرفت آیندۀ نظام مقدس جمهورى اسلامى عمدتاً پایمال شده است. پیوند تحصیلات و نیازهاى جامعه برقرار نشده و ٣٠٪ از فارغ التحصیلان به کارى غیر از آنچه براى آن تحصیل کردهاند مشغول مىشوند و بسیارى از جوانان تحصیلات دانشگاهى را صرفاً براى برخوردارى از مزایاى مدرک طى مىکنند.
«نسیم آنلاین»: آیا در محیط حرفهای و در جامعه امکان جبران آن کاستیها وجود ندارد؟
میرسلیم: فعلاً نه! تجربه‌های حرفهای بسیاری از افراد را که بررسی می‌کنیم متوجه می شویم که پس از فراغت از تحصیل یکنواخت و همافزا نیست و اغلب مشاهده مى شود که جوانان تا رسیدن به شغل مطلوب خود ، به جاى طى مراتب یک ردۀ شغلى معین و متناسب با اقتضاى استعدادشان ، چندین بار تغییر مسیر مىدهند و سابقهاى متشتت و مملوّ از تقلاهاى مختلف از خود به جاى مى گذارند. این تشتت حرفه ای بویژه در افرادی که برای سمتهای ستادی و مدیریتی و، به طریق اولی، راهبردیِ نظام انتخاب یا منصوب میشوند ، خسارت بار و سد راه پیشرفت کشور است. سرمنشأ بسیاری از انحرافات و مفاسد در همین عدم مراعات شایسته سالاری است و موارد متعددی مشاهده شده که بعضی نیروهای متعهد نیز با گذشت زمان گرفتار آلودگی و تباهی شده‌اند.
«نسیم آنلاین»: پس به نظر شما شرط لازم پیشرفت در پایبندی به الزامات شایسته سالاری است؟
میرسلیم: قطعاً همین طور است، بویژه در الگوی پیشرفت اسلامی. امروز که دو نسل از دوران پیروزى انقلاب شکوهمند ما گذشته است ، به دلائل مختلف ناشى از: شرائط انقلاب و شرائط جنگ و برخی انحرافات سیاسى دولتهاى پس از جنگ و بویژه فرصت نیافتن براى تحقق شایسته سالارى على رغم اعتقاد به ضرورت آن، ارکان شایسته سالارى مستقر نشده و فرهنگ آن در جامعه رسوخ نیافته است و هنوز مردم براى اشتغال به دنبال توصیه بازى و راههاى انحرافى‌اند؛ حتى در سطوح عالى ، گاهی شاهد بسنده کردن به شرط لازم به جاى جستجوى تحقق شرط کافى بوده‌ایم.
«نسیم آنلاین»: امروز براى جبران مافات و جلوگیرى از آثار زیانبار تأخیر در استقرار نظام شایسته سالارى چه باید کرد؟
میرسلیم: به نظر من بدون تأخیر بیشتر، باید رودربایستیها کنار گذاشته شود و:
- تصمیم گیرى براى انتخاب مدیران در کل و مدیران ارشد به طور خاص، برمبناى زندگى نامۀ واقعى افراد که حاوى اطلاعات خانوادگى و شخصیتى و آموزشى و تجربى و شغلى او باشد انجام گیرد. حکم مدیریت باید بیانگر توجه دقیق به چنان زندگى نامه اى باشد.
- اهتمام و تشویق به تشکیل خانواده به عنوان کانون اصلى شکل دهندۀ جامعۀ ما، بر مبناى ارزشهاى اسلامى، مصروف شود.
- به موضوع شناسایى استعداد و مهیا سازى شرائط شکوفایى آن از دبستان دقت ورزیده شود و منزه ترین افراد متخصص براى پایه هاى نخستین آموزش و پرورش انتخاب شوند و معیشت آنها به نحو آبرومندانه تأمین شود.
- به مثلث پویاى آموزش – اشتغال – زندگى که در چارچوب ارکان شایسته سالاری ، کلید رمز موفقیت است جامۀ عمل پوشانده شود: آموزش براى اشتغال متناسب با استعداد ، اشتغال براى پیشرفت مادی و معنوی در زندگى اجتماعى، زندگى براى آموزش و افزایش آگاهى و مقابله با جلوات جهل و در نتیجه طی مراحل کمال و آدم شدن.