دیدبان: هرچند محور اصلی بیانات رهبر انقلاب در روز آغازین سال جدید در جوار حرم مطهر امام رضا(ع)، پیرامون بحث اقتصاد مقاومتی و شعار سال بود؛ اما در عین حال یکی از مطالبی که ایشان به آن اشاره کردند، مقوله بسیار مهم سیرت و صورت جمهوری‌ اسلامی بود: «شما وقتی در مقابل دشمن، درحالی‌که می‌توانید ایستادگی کنید -که بعداً عرض خواهم کرد- عقب‌نشینی کردید، دشمن جلو می‌آید -دشمن متوقّف نمی‌شود- و کم‌کم کار را به اینجا می‌رسانند که اینکه شما می‌گویید دولت جمهوری اسلامی، مجلس شورای اسلامی و قوّه‌ی قضائیه باید برطبقِ احکام اسلام و شریعت اسلامی باشد، این‌ها برخلاف آزادی است و لیبرالیسم این‌ها را قبول ندارد؛ کم‌کم به اینجاها می‌رسد. اگر عقب‌نشینی کردیم، عقب‌نشینی به این نقطه‌ها منتهی خواهد شد که [بگویند] شورای نگهبان چه نقشی در جامعه دارد و چرا باید شورای نگهبان به‌خاطر مخالفت با شرع قوانین را بردارد؟ حرف اینجا است. این همان چیزی است که بنده بارها عرض کرده‌ام که این، تغییر سیرت جمهوری اسلامی است. ممکن است صورت جمهوری اسلامی محفوظ بماند امّا از محتوای خود بکلّی تهی بشود؛ دشمن این را می‌خواهد. بنابراین تحلیل دشمن‌خواسته و بنابر این تحلیلی که آن‌ها دارند در اذهان نخبگان و افکار عمومی ملّت تزریق می‌کنند، اگر جمهوری اسلامی و ملّت ایران می‌خواهد از شرّ آمریکا راحت بشود، باید از محتوای جمهوری اسلامی دست بردارد، از اسلام دست بردارد، از مفاهیم اسلامی دست بردارد، از امنیت خود دست بردارد.»(۱) بحث سیرت و صورت نظام، مقوله‌ای است که قبل تر نیز رهبر انقلاب بارها پیرامونش تذکر داده بودند. از آنجایی که بیشتر مباحث صورت گرفته بعد از بیانات نوروزی رهبر انقلاب، توسط کارشناسان و رسانه‌های مختلف، حول محور اقتصاد مقاومتی بوده و تذکر مهم ایشان پیرامون سیرت و صورت انقلاب، کمتر مورد توجه قرار گرفته و با توجه به اهمیت وافر این مقوله، لازم می‌دانیم جوانب مختلف این بحث را مورد بررسی و تدقیق قرار دهیم. لذا آنچه در ادامه می‌آید نگاهی مفصل‌تر به بحث سیرت و صورت جمهوری اسلامی، با توجه به بیانات مقام معظم رهبری است:

منظور از سیرت و صورت جمهوری اسلامی

رهبر معظم انقلاب که چندین بار مباحث مفصلی را پیرامون سیرت و صورت انقلاب و جمهوری اسلامی بیان کرده‌اند؛ سیرت جمهوری اسلامی را ساخت درونی و محتوایی نظام و صورت آن را قالب بیرونی و شکلی نظام می‌دانند. در واقع از منظر ایشان، ساخت حقوقی و رسمی نظام به منزله صورت و آرمان‌ها و اصول انقلاب و نظام به مثابه سیرت جمهوری اسلامی هستند: «آنچه مهم است این است که نظام جمهوری اسلامی یک ساخت حقوقی و رسمی دارد که آن قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی، دولت اسلامی، انتخابات - همین چیزهائی که مشاهده می‌کنید - است، که البته حفظ این‌ها لازم و واجب است؛ اما کافی نیست. همیشه در دلِ ساخت حقوقی، یک ساخت حقیقی، یک هویت حقیقی و واقعی وجود دارد؛ او را باید حفظ کرد. این ساخت حقوقی در حکم جسم است؛ در حکم قالب است، آن هویت حقیقی در حکم روح است؛ در حکم معنا و مضمون است. اگر آن معنا و مضمون تغییر پیدا کند، ولو این ساخت ظاهری و حقوقی هم باقی بماند، نه فایده‌ای خواهد داشت، نه دوامی خواهد داشت؛ مثل دندانی که از داخل پوک شده، ظاهرش سالم است؛ با اولین برخورد با یک جسم سخت در هم می‌شکند. آن ساخت حقیقی و واقعی و درونی، مهم است؛ او در حکم روح این جسم است. آن ساخت درونی چیست؟ همان آرمان‌های جمهوری اسلامی است: عدالت، کرامت انسان، حفظ ارزش‌ها، سعی برای ایجاد برادری و برابری، اخلاق، ایستادگی در مقابل نفوذ دشمن؛ این‌ها آن اجزاء ساخت حقیقی و باطنی و درونی نظام جمهوری‌اسلامی است. اگر ما از اخلاق اسلامی دور شدیم، اگر عدالت را فراموش کردیم، شعار عدالت را به انزواء انداختیم، اگر مردمی بودنِ مسئولان کشور را دست‌کم گرفتیم، اگر مسئولین کشور هم مثل خیلی از مسئولین کشورهای دیگر به مسئولیت به عنوان یک وسیله و یک مرکز ثروت و قدرت نگاه کنند، اگر مسئله‌ی خدمت و فداکاری برای مردم از ذهنیت و عمل مسئولین کشور حذف شود، اگر مردمی بودن، ساده‌زیستی، خود را در سطح توده‌ی مردم قرار دادن، از ذهنیت مسئولین کنار برود و حذف شود؛ پاک شود، اگر ایستادگی در مقابل تجاوزطلبی‌های دشمن فراموش شود، اگر رودربایستی‌ها، ضعف‌های شخصی، ضعف‌های شخصیتی بر روابط سیاسی و بین‌المللی مسئولین کشور حاکم شود، اگر این مغزهای حقیقی و این بخشهای اصلىِ هویت واقعی جمهوری اسلامی از دست برود و ضعیف شود، ساخت ظاهرىِ جمهوری اسلامی خیلی کمکی نمی‌کند؛ خیلی اثری نمی‌بخشد و پسوند "اسلامی" بعد از مجلس شورا: مجلس شورای اسلامی؛ دولت جمهوری اسلامی، به تنهائی کاری صورت نمی‌دهد. اصل قضیه این است که مراقب باشیم آن روح، آن سیرت از دست نرود، فراموش نشود؛ دلمان خوش نباشد به حفظ صورت و قالب. به روح، معنا و سیرت توجه داشته باشید. این، اساس قضیه است.»(۲)

تغییر سیرت نظام، امری تدریجی و نرم

رهبر معظم انقلاب به یکی از مشخصه‌های خطرناک در فرایند تغیر سیرت نظام اسلامی اشاره می‌کنند و آن، اینکه تغییرت سیرت جمهوری اسلامی به به طور دفعی نخواهد بود، بلکه این مسئله به‌طور تدریجی صورت می‌گیرد و همین تغییر تدریجی موجب غفلت بسیاری از کسانی که حتی ممکن است از دلسوزان انقلاب هم باشند، می‌شود. در واقع تدریجی بودن تغییر، از ویژگی های بارز این مقوله است: «تغییر سیرت، تغییر آن هویت واقعی، بتدریج و خیلی آرام حاصل می‌شود. توجه بعضی‌ها به این، غالباً جلب نمی‌شود، یا خیلی‌ها توجه‌شان جلب نمی‌شود. یک وقتی ممکن است همه متوجه شوند، که کار از کار گذشته باشد. خیلی باید دقت کرد. چشم بینای طبقه‌ی روشن‌بین و روشنفکر جامعه -یعنی طبقه‌ی دانشگاهی- و چشم بینای دانشجویان باید این مسئولیت را همیشه برای خودش قائل باشد.»(۳)

تلاش به شیوه‌های مختلف برای انحراف در سیرت نظام

مقام معظم رهبری، تلاش برای ایجاد انحراف در آرمان‌ها و جهتگیری‌های انقلاب را از جمله درگیری‌های اساسی در سال‌های بعد از جنگ و بعد از رحلت حضرت امام دانسته‌اند و به اقدامات مختلف پایگاه‌های دگراندیشان جهت ایجاد انحراف در آرمان‌های انقلاب اشاره می‌کنند. نکته قابل توجه اینکه، اشاره رهبر انقلاب به اقدامات ساختارشکنانه دوران حاکمیت دولت‌های هفتم و هشتم و مجلس ششم در کشور است، که بیشترین تلاش‌ها برای مقابله و انحراف در آرمان‌های انقلاب و راه امام توسط جریان حاکم صورت گرفت: «انحراف در هدف‌ها، در آرمان‌ها، در جهتگیری‌ها را باید مراقبت کرد که پیش نیاید. و این چیزی است که ما در طول این سال‌های طولانی -بخصوص بعد از جنگ و بعد از رحلت امام- درگیرش بودیم؛ جزو درگیری‌های اساسی در این دو دهه‌ی گذشته، یکی همین بوده. تلاش‌های زیادی شده است برای اینکه جمهوری اسلامی را از روح و معنای خودش خارج کنند. تلاش‌های زیادی کرده‌اند؛ به شکل‌های مختلف؛ چه در زمینه‌های سیاسی، چه در زمینه‌های اخلاقی، چه در زمینه‌های اجتماعی؛ از اظهاراتی که شده و حرف‌هائی که زده شده. ما یک دوره‌ای را هم مشاهده کردیم که در مطبوعات ما رسماً، علناً، جدائی و تفکیک دین از سیاست را اعلان کردند! اصلاً مسئله‌ی یکی بودن دین و سیاست را که اساس جمهوری اسلامی و اساس حرکت عمومی مردم بود، زیر سؤال بردند. از این بالاتر؟! در دورانی، در مطبوعات ما دیده شد که صریحاً، علناً، از رژیم ظالم، جبار و سفاک پهلوی دفاع شد!»(۴)

برجسته کردن مرزهای اعتقادی و شاخص ها جهت مقابله با انحراف

اما علاوه بر آنچه گفته شد، رهبر انقلاب پادزهر انحراف در سیرت انقلاب را نیز ارائه می‌دهند. از منظر ایشان، برجسته کردن مرزهای اعتقادی و فکری و روشن شدن شاخص‌های هویت انقلابی و اسلامی، عاملی است که به واسطه آن می‌توان مقابل انحراف و تغییر سیرت انقلاب ایستاد. از آنجایی که تغییر سیرت انقلاب و نظام اسلامی به طور تدریجی و نرم صورت می‌گیرد، رنگ باختن و به فراموشی سپردن اصول اولیه و آرمان‌هایی که در ابتدا انقلاب بر اساس آن‌ها شکل گرفت؛ بیشترین کمک را به کسانی که تغییر سیرت نظام را در سر دارند، می‌کند. بر همین اساس برای تقابل با این مسئله، باید مرزهای اعتقادی و شاخص‌های هویت انقلابی و اسلامی و مولفه‌هایی که گفتمان اصیل انقلاب اسلامی را از گفتمان‌های انحرافی تفکیک می‌کند، برجسته و روشن کرد: «می‌شود با برجسته کردن مرزهای اعتقادی و فکری و سیاسی، جلوی این انحراف را گرفت. شاخص‌های هویت اسلامی بایستی معلوم باشد: شاخص عدالت‌طلبی، شاخص ساده‌زیستی مسئولان، شاخص کار و تلاش مخلصانه، شاخص طلب و پویائی علمی بیوقفه، شاخص ایستادگی قاطع در مقابل طمع‌ورزی و سلطه‌ی بیگانگان، شاخص دفاع از حقوق ملی. از حقوق ملت، دفاعِ شجاعانه کردن یک شاخص است؛ مثل همین حق هسته‌ای؛ مسئله‌ی هسته‌ای. این یکی از ده‌ها نیاز کشور ماست؛ تنها مسئله‌ی ما نیست؛ اما وقتی دشمن روی این نقطه متمرکز شد، ملت هم ایستادگی کرد. در این نقطه‌ای که دشمن روی او تمرکز پیدا کرده است، اگر ملت عقب‌نشینی کند، اگر مسئولین عقب‌نشینی کنند و از این حق قطعی و روشن صرف‌نظر کنند، بدون تردید راه برای دست‌اندازی به حقوق ملی برای دشمن باز خواهد شد.»(۵)

نتیجه‌گیری

بیانات نوروزی رهبر انقلاب که در هرساله در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) ایراد می‌شود، همواره از مهم‌ترین و راهبردی‌ترین بیانات ایشان است و امسال نیز بحث اقتصاد مقاومتی،  محور اصلی بیانات ایشان بود. با این وجود، یکی از مباحث مهمی را که ایشان در بیانات نوروزی امسال به آن شاره کردند، بحث سیرت و صورت جمهوری اسلامی و ابراز دغدغه نسبت به تغییر سیرت نطام و تلاش‌های بی‌وقفه دشمنان جهت انحراف در جهتگیری‌ها و مناسبات مبنایی جمهوری اسلامی است. از منظر مقام معظم رهبری، تغییر در سیرت نظام به شکل تدریجی و نرم صورت می‌گیرد و برای تقابل با این رخداد، ایشان، برجسته کردن مرزهای اعتقادی و فکری و شفافیت شاخص‌های هویت انقلابی را امری لازم می‌دانند. ‍

پی‌نوشت:

۱-بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با مجاورین حرم مطهر امام رضا(ع) 1395/1/1

۲-بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشجویان و اساتید دانشگاه علم و صنعت 1387/7/24

۳- همان

۴- همان

۵- همان