دیدبان: چند روز پیش، جانشین فرماندهی نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سردار عبدالله عراقی در گفتگو با خبرگزاری فارس از تشکیل هوانیروز سپاه پاسداران خبر داد، وی در این رابطه اظهار داشت که هوانیروز یکی از ارکان مهم در همه نیروهای زمینی در دنیاست و ما نیز به فرمان حضرت آقا در حال مجهز شدن به این یگان هستیم و این کار شروع شده است. تا پیش از این عمده بالگرد های متعلق به سپاه پاسداران در اختیار نیروی هوا فضا بوده و به انجام ماموریت های محوله خود می پرداختند. در نوشتار پیش رو به دنبال آن هستیم تا اهمیت و ضرورت جایگاه هوانیروز را در ساختار نیروهای زمینی در ارتش های دنیا تببین کنیم و به این مسئله بپردازیم که نیروی زمینی سپاه به دلیل حجم گسترده ماموریت ها و وظایف به چنین یگانی نیاز دارد.

سرنوشت نبرد هنوز بر روی خشکی رقم می خورد

به عقیده کارشناسان نظامی و دفاعی هر چند که امروز صحنه خشکی، دریا و آسمان به عرصه نبرد تبدیل شده است و ارتش های دنیا از امکانات و ابزارآلات خود برای برتری نظامی و استراتژیک در این عرصه ها بهره می برند، اما آنچه که سرنوشت و نتیجه اصلی نبردها را مشخص می کند تسلط بر میدان نبرد و صحنه جنگ در خشکی است. به این معنا که هر چند نیروهای هوایی و دریایی قابلیت های استراتژیک و نظامی زیادی برخودار اند و هر کدام مزیت ویژه ای به آن ارتش عطا می کنند، اما سرنوشت و نتیجه نهایی نبرد در روی خشکی معین می شود. این دیدگاه بر گرفته از همان نظریه "هارتلند مکیندر" است که معتقد است سرنوشت جنگ به تصرف زمین بستگی دارد. نیروهای هوایی و دریایی در این نظریه علاوه بر نقش لجستیکی، وظیفه انتقال، جابجایی نیرو ها و حمایت از نیروهای زمینی را بر عهده دارند، استراتژیست هایی که معتقد به این دیدگاه هستند به "استراتژیست های قاره ای" شهرت دارند. لذا بر اساس این دیدگاه همگام با روند استفاده از فناوری های مدرن در صحنه های نبرد، ارتش ها و نیروهای نظامی تلاش خود را بر این امر استوار کرده اند که توان و ظرفیت نیروی زمینی خود را افزایش دهند. در این راستا بهره گیری از فناوری و تکنولوژی های پیشرفته برای افزایش توان و قابلیت ها و کاهش خسارات نیروی زمینی در دستور کار قرار گرفته است. در این نگاه نیروی انسانی و پیاده نظام دارای اهیمت زیادی است. لذا ضمن حمایت و پشتیبانی از آنها در صحنه نبرد باید تلاش کرد تا این نیروها کمترین تلفات و بیشترین بازدهی را داشته باشند، برای همین مجهز کردن سرباز به سلاح های سبک و پشرفته با حجم آتش بالا و نیز دقیق، تجهزات مخابراتی ایمن، تجهیزات و لباسهای مقابله با سلاح های میکروبی و شیمیایی، وسایل مربوطه به دید در شب، و وسایل مداوای اضطراری و نیز سامانه های هدایت و مسافت یاب در دستور کار قرار گرفت. اما این همه آنچه که ما حمایت و پشتیبانی از نیروی زمین می نامیم نیست، قرار دادن نیروهای زرهی در ساختار نیروی زمینی و نیز توپخانه، خمپاره اندازها و در نهایت "هوانیروز" از مهم ترین ساز و کار هایی است که به منظور ارتقای سطح بهره وری و کاهش میزان خسارات و تلفات نیروهای زمینی در ارتش های دنیا مورد توجه قرار گرفته است. اما نکته اساسی که در اینجا قصد داریم به آن پردازیم و هسته ی اصلی نوشته ما را تشکیل می دهد نقش برجسته یگان هوانیروز_هواپیمایی نیروی زمینی_است.

بالگرد ها در خدمت جنگ

بالگردها به علت توانمندی هایی که دارا هستند، یعنی قدرت، چالاکی، سرعت و مانور پذیری باعث شده تا در ارتش های جهان بخش اصلی هوانیروز را به خود اختصاص بدهند. هر چند تاریخچه ساخت این پرنده ها و مسیر تطور آنها به سال های دور بر می گردد که حتی برخی ایده طراحی آن را به سده چهارم پس از میلاد می رسانند لکن، سیر تطور این پرنده های به عنوان وسیله ای که ما امروزه آن را به عنوان بالگرد یا هلیکوپتر می نامیم به دهه 1930 و 1940 باز می گردد، که البته این وسایل نیز شکل ابتدایی و اولیه هلیکپتر های امروزی بودند. اما ورود این پرنده ها به عرصه نبرد و ادامه سیر شتابان تطور آنها به سال های پس از جنگ جهانی دوم و دوران جنگ سرد باز می گردد. از اوایل دهه ی ۱۹۶۰ میلادی و در جریان جنگ ویتنام استفاده گسترده از هلیکوپتر های مسلح رواج پیدا کرد. محدودیتهای هلیکوپترهای همه منظوره که با اصلاحاتی تبدیل به ماشین های جنگی شده بودند، منجر به تلاش برای تکمیل هلیکوپترهایی با ماموریتهای ویژه شد. در این راستا تلاش های گسترده ای برای ساخت بالگرد های تهاجمی و ترابری صورت گرفت. هلیکوپتر تهاجمی از قدرت آتش مناسب و توانایی مقابله با آتش دشمن برخوردار بوده و در عملیات نظامی علیه تسلیحات سنگین و یگان های زرهی  و غیر زرهی دشمن و ماموریت‌های پشتیبانی نزدیک هوایی از نیروهای خودی مورد استفاده قرار می‌گیرد و بالگردهای ترابری و پشتیبانی که مسئولیت حمل و نقل نیرو، اداوات و تجهیزات، فرماندهی، کنترل و هدایت آتش و انتقال مجروحان را بر عهده دارند، این بالگرد ها عامل تعین کننده ای در صحنه نبرد دارند.

هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی

کارآمدی و موفقیت های بالگرد ها در صحنه جنگ، کشور های مختلف را به استفاده از این پرنده ها ترغیب نمود. برای مثال پس از موفقیت های بالگرد های آمریکایی در جنگ ویتنام، نیروهای مسلح رژیم صهیونیستی، ترکیه، یونان، بحرین، ژاپن، اردن، پاکستان، کره جنوبی، تایوان و تایلند نیز سفارش خرید کبرا دادند، در همین راستا هواپیمایی نیروی زمینی ایران -هوانیروز -در طول دهه ی ۱۹۷۰ میلادی برنامه گسترش عظیمی را در دستور کار خود قرار داد که می خواست بر اساس آن به بزرگترین نیروی هلیکوپتری منطقه و چهارمین نیروی بهره برداری کننده از هلیکوپترهای نظامی در جهان تبدیل شود و رژیم شاهنشاهی در این چهار چوب خرید وسیعی را صورت داد. شاه مخلوع تصمیم به خرید تعدادی بالگرد شکاری کبرا و ترابری 214 از شرکت بل هلیکوپتر آمریکا و بالگرد ترابری سنگین شنوک از شرکت آگوستابل ایتالیا گرفته بود و برای تقویت این برنامه ایران مناقصه ای بین المللی را برای ایجاد کارخانه هلیکوپتر سازی برگزار کرد که شرکت بل تکسترون آمریکا در آن به پیروزی رسید و موظف به ساخت کارخانه هلیکوپتر سازی اصفهان شد.

با وقوع انقلاب اسلامی برنامه ساخت این کارخانه و پشتیبانی امریکا برای تامین قطعات و تعمیرات بالگرد های ایران متوفق شد. اما علی رغم همه این کمبودها، از اولین روزهای پیروزی انقلاب تا آخرین روز های دفاع مقدس هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی کارنامه ای درخشان برای خود به ثبت رساند، 30 هزار ساعت پرواز، شرکت در بیش از 160 عملیات زمینی و اسکورت کشتی ها، انتقال 269 هزار مجروح از خطوط مقدم نبرد به بیمارستان ها، هلی برن 270 هزار نفر نیرو به مناطق استراتراتژیک صحنه نبرد، حمل بیش از 70 هزار تن بار و...که  اینها سوای دلاور مردی های شهدا و ایثارگران هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران است. بیان این مطالب نقش و اهمیت بیش از پیش هوانیروز را برای تامین نیاز های نیروهای زمینی آشکار می کند.

نتیجه گیری

اکنون که اهمیت و ضرورت به کارگیری هوانیروز برای تامین نیاز های عملیاتی نیرو های زمینی برایمان مشخص شد بهتر می توانیم اقدام سپاه را در خصوص شکل گیری هوانیروز برای این نهاد انقلابی تحلیل و ارزیابی نمائیم. گستره عملیات ها و ماموریت های نیروی زمینی سپاه پاسداران ضرورت ایجاد هوانیروز برای پشتیبانی را بیش از پیش نمایان می سازد. هر چند تاکنون نیروی هوا فضای سپاه پاسداران این وظیفه را برعهده داشت اما حجم فعالیت های این نیرو نیز این مسئله را می طلبد تا یگانی مستقل از نیروی هوایی به این مهم بپردازد.

ناوگان هلیکوپتری سپاه پاسداران، تا کنون، عمدتا دارای ریشه ی شرقی بوده اند. هلیکوپترهای ترابری تهاجمی Mi-17 و  Mi-17-1، که ماموریت های ترابری، نجات و پشتیبانی نیروی زمینی استفاده می شوند. البته این نیرو از تعدادی هلیکوپترbell 214  و تهاجمی کبرا نیز بهره می برد. در سال های اخیر سپاه پروژه هایی را برای گسترش یگان هلیکوپتری خود صورت داده و از آن جمله پروژه های، بالگرد شاهد 278 و 285 است که پس از گذار از مراحل تست چندین فروند از آن تولید شده است و قابلیت پرتاب راکت و موشک ضد ذره و ضد کشتی را دارند. .همچنین جمهوری اسلامی ایران پروژه های طوفان 1 و طوفان 2 را که نمونه های ارتقا یافته بالگرد کبرا هستند را دنبال می کند، که مشخص نیست چه تعداد از این نوع بالگرد در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفته است (البته دراین نوشتار قصد آن را نداریم تا به قابلیت های جمهوری اسلامی در عرصه ساخت و بهینه سازی بالگرد ها بپردازیم ). هوانیروز سپاه پاسداران در بدنه این نهاد انقلابی مسئول تامین  ماموریت های نظامی گشت زنی، شناسایی، کنترل و فرماندهی، ترابری سنگین، پشتیبانی تاکتیکی، حمله، تخلیه بیماران و مجروحان را برعهده خواهد داشت.