به گزارش دیدبان، به نقل از فارس، واتیکان؛ دولت ـ شهری کوچک در قلب شهر رم اگرچه از نظر بسیاری، دیگر جایگاه سیاسی و قدرت تاثیرگذاری ندارد اما پس از انقلاب اسلامی و بازگشت دین و اهمیت دینداری در عصر «پساانقلاب اسلامی» واتیکان نیز جایگاهی دیگر یافته است چه اینکه روسای جمهور و رسانه‌های جهان به سخنان پاپ و مواضع او در اتفاقات اهمیت می‌دهند.

برای همین حسن روحانی رئیس جمهور اسلامی ایران قرار است به زودی (امروز، فردا) با پاپ فرانسیس اول که نزدیک به سه سال است بر منصب رهبری میلیون‌ها کاتولیک تکیه زده دیدار کند؛ دیداری که پس از 17 سال و پس از تنش بین ایران و واتیکان بر سر مواضع پاپ سابق علیه دین اسلام و پیامبر اکرم(ص) صورت می‌گیرد.

نگاهی به سه سال حضور پاپ فرانسیس در کلیسای سنت‌پیتر نشان می‌دهد بیم و امیدهای زیادی از روابط ایران و واتیکان و در طول آن همکاری‌های اسلام و مسیحیت وجود دارد.

* واتیکان؛ از احیای روابط با مسلمانان تا نگرانی از وضعیت مسیحیان در خاورمیانه

پاپ فرانسیس اول هنگامی که در مارس 2013 بر صندلی سفیدش نشست جهان اسلام از خلف او ناراحت بود و در مهمترین جایگاه الازهر به عنوان یک مرکز بزرگ اسلامی ارتباط خود با این مرکز مسیحی را تعلیق کرده بود اما پس از یک دوران یکساله پاپ نه تنها ارتباط با الازهر را به حالت عادی برگرداند بلکه گام‌های اندکی نیز به جلو برداشت.

او ابتدا در عید فطر آن سال به مسلمانان پیام داد و خواستار «احترام متقابل» و پایان «انتقادات غیرموجه و موهن» مسلمانان و مسیحیان نسبت به یکدیگر شد و بر «احترام دو طرف به دین، آموزه‌ها، نمادها، شخصیت‌ها و ارزش‌های یکدیگر» تاکید کرد.

او بعد از این در مهمترین سندی که با عنوان «بشارت انجیل» درباره اصلاحات در واتیکان منتشر کرد بر گفت‌وگوی بین ادیان به‌ویژه اسلام و مسیحیت تاکید کرد.

فرانسیس اول در صفحه 250 این سند که خطاب به مسیحیان منتشر شد، بر «شراکت در غم و شادی» مسلمانان و دیگر ادیان تاکید کرده و سپس در صفحه 253 با اشاره به ضرورت آموزش‌هایی که منجر به آگاهی از ارزش‌های ادیان و تاکید بر عقاید مشترک دارد، نوشت: در مواجهه با خشونت‌های بنیادگرا واکنش ما در برابر مسلمانان واقعی باید اجتناب از تعمیم‌دادن‌های نفرت‌برانگیز باشد؛ ما باید به عنوان پدر کاتولیک‌های خاورمیانه بدانیم که اسلام واقعی و قرائت صحیح از قرآن مخالف هر گونه خشونت است.

این اقدامات او اما در حالی بود که به علت مشکلاتی که از سوی افراطیون و تکفیری‌ها برای مسیحیان در عراق و سوریه و حتی لبنان و مصر رخ داده بود وی صراحتا از آنان حمایت کرده و نسبت به برخی سردمداران منطقه انتقاد کرد تا جایی که برخی کشورها سخنان وی را دخالت در امور کشورشان قلمداد کردند.

او اگرچه در آستانه جنگ آمریکا علیه سوریه 5 ساعت در میدان سنت پیتر دعا خواند و به نوعی فریاد مخالفت سر داد اما مفتی سوریه از وی انتقاد کرد و گفت: من 3 پیام به پاپ فرستاده ام و گفته‌ام دعا کافی نیست؛ حج امروز در قدس نیست بلکه در دمشق است چرا که اگر دمشق در صلح و صفا باشد، قدس در سلامت است؛ اما دفتر واتیکان به من خبر داد که پاپ به دلیل مشغله خود عذرخواهی کرده است؛ سوال این است سوری‌ها بهتر هستند یا ملکه انگلیس؛ ما نه شیرینی داریم و نه شراب تنها خون کودکان سوری است که می‌توانیم به شما نشان دهیم.

در ایران اما پاسخ هوشمندانه به این انتقاد پاپ را آیت‌الله مکارم شیرازی عنوان کرد؛ نامه ای که در مرداد 93 منتشر شد و در آن ضمن محکوم کردن رفتار تکفیری‌ها به مثابه اقلیتی ناچیز از مسلمانان عنوان شده بود: متقابلاً انتظار دارم مواضع واتیکان در دوره جنابعالی در برابر ظلم ها و فجایعی که به نام‌های مختلف انجام می‌شود، صریح‌تر و شفاف‌تر باشد، خواه ظلم علیه اقلیت‌های مسیحی در کشورهای اسلامی انجام شود و یا اقلیت‌های مسلمان در کشورهای غربی و امثال آن.

بنابر این گزارش در طرف دیگر در ابعاد جهانی نیز مسائلی وجود دارد که هم نگران کننده و هم امیدوارکننده هستند.

* واتیکان به دنبال صلح برای فلسطین بدون محاکمه ظالم

از جمله این اتفاقات مسئله صلح در جهان امروز است و پاپ که خود را مقلد «قدیس فرانسیس آسیسی» از مبدیان صلح بین رهبران مسلمان و مسیحی در جنگ‌های صلیبی می‌داند سعی کرده است در این زمینه گام بردارد.

پاپ با سفر به سرزمین‌های اشغالی فلسطینی در سال 2014 و ایستادن و دعاخواندن در کنار دیوار حائل نژادپرستی نظر همگان را به خود جلب کرد و حرکت‌های بعدی او از جمله دعوت از سران رژیم صهیونیستی و تشکیلات خودگردان به واتیکان، به رسمیت شناختن دولت فلسطینی و ... همه تلاش‌هایی است که واتیکان در دوره جدید برای آنچه به اصطلاح صلح در خاورمیانه می‌داند، انجام می‌دهد.

این در حالی است که پاپ دوستی صمیمی‌ئی با صهیونیست‌ها و یهودیان طرفدار اسرائیل دارد و در برابر انتقاد از وضعیت مسیحیان در کشورهای اسلامی، سکوت عجیبی در برابر ظلم‌های صورت گرفته در حق مسیحیان سرزمین‌های اشغالی اتخاذ کرده است.

* نگرانی دینداران جهان از زمزمه‌های تایید همجنس‌گرایی در واتیکان

از طرف دیگر پاپ در دو سال گذشته بر روند اصلاحات کلیسا سرعت بخشیده است تا نگاه جامعه مسیحی را به کلیسا تغییر دهد و چیزی که موجبات نگرانی بسیاری برای دینداران جهان اعم از مسیحی و مسلمان و یهودی شده است زمزمه‌هایی است که از تایید ازدواج همجنس‌گرایان در واتیکان به گوش می‌رسد.

پس از آنکه پاپ در سخنانی درباره همجنسگرایان گفت:«من چه کسی هستم که آنها را قضاوت کنم»؛ زمزمه‌هایی نیز شکل گرفت که واتیکانی که خود معترف است لابی حامی همجنس‌گرایی در داخل آن وجود دارد در جریان اصلاحات اصول خانواده با تایید «خانواده مدرن» ممکن است بر این اقدام خارج از شئون فطرت انسانی مهر تایید بزند.

* انتقاد پاپ از اقتصاد مدرن و سرمایه‌داری

اما نکته دیگری که پاپ در اصلاحات خود در کلیسا و نگاه آن به جهان مد نظر دارد نگاه اقتصادی است؛ تا جایی که «مارکو پولیتی» تحلیلگر واتیکان معتقد است «انقلابی واقعی» در کلیسای کاتولیک در راه است و اصلاحات پاپ در عرصه «پول»، «قدرت»، «فقر» و «جامعه» خواهد بود و از نظر پاپ دیگر وقت آن گذشته است که مقامات کلیسا در سراسر جهان رفتارهایی چون شاهزادگان دوران رنسانس انجام دهند.

پاپ فرانسیس که از منطقه آمریکای لاتین به رم آمده است، «سرمایه‌داری افسار گسیخته و تمرکز منحصر به فرد در سود» و آنچه که او «فرهنگ زباله» اقتصاد مدرن خوانده را بارها محکوم کرده است و در این زمینه « از اعضای کلیسا و کشیش‌ها خواسته است که منطقه خوش‌گذرانی خود را ترک کنند و به کسانی که در حاشیه جامعه زندگی می‌کنند نزدیک شوند».

حال با این وضعیت حسن روحانی قرار است با پاپ دیدار کند؛ امیدهایی برای رد سرمایه‌داری توسط کلیسا و گفت‌وگوی رو به جلو بین اسلام و مسیحیت و بیم‌هایی از تایید همجنس‌گرایی و صهیونیسم جهانی در واتیکان دیده می‌شود.

* ضرورت رسیدن به اقدام مشترک بین ایران و واتیکان در سفر روحانی

مسلما روحانی به عنوان یک درس آموخته حوزه‌های علمیه از نگاه علمی بر گفت‌وگوی بهتر مسلمانان و مسیحیان تاکید می‌کند اما او که دولتش را دولتی موفق در عرصه دیپلماسی می‌داند به نظر می‌رسد در سفر خود به واتیکان می‌تواند گام جدی در این عرصه بردارد.

باید گفت از یک طرف مسلمانان در اروپا و آمریکا مورد اهانت و حمله قرار می‌گیرند و از طرف دیگر مسیحیان در سوریه و برخی کشورهای اسلامی مورد حمله اسلامگرایان تندرو قرار می‌گیرند که اقدام مشترک بین دو کشور می‌تواند مشکلات بسیاری را حل کند.

قرار گرفتن الگوهای موفقی چون بروندی، آزادی برخی راهبان دستگیرشده در سوریه و ... و قرار گرفتن حل بحران ریاست جمهوری لبنان با نقش آفرینی جدی ایران و واتیکان در اولویت کاری می‌تواند آغازی برای این اقدام مشترک باشد.

روحانی همچنین می‌تواند با تبیین وضعیت بحرانی مسلمانان و مسیحیان در سرزمین‌های اشغالی، پاپ را به اتخاذ مواضع جدی‌تری در قبال رژیم صهیونیستی ترغیب کند.

وی همچنین می‌تواند ضرورت اقدام مشترک برای همکاری با واتیکان در مقابله با همجنس‌گرایی و تبلیغ افسارگسیخته آن در رسانه‌های غربی را با پاپ در میان بگذارد و نگرانی همه دینداران را بیان کند.

همین چند وقت پیش بود که علی‌محمد حلمی رئیس مرکز گفت‌وگوی ادیان و تمدن‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به خبرگزاری فارس گفته بود: برخی ملاحظه‌کاری‌ها که کلیساها دارند مانع [مبارزه با همجنس‌گرایی] می‌شود و شاید آنها تصور کنند اگر این مسائل زیاد علنی شود یک عده مخالفت می‌کنند و مشکلاتی ایجاد می‌شود بنابراین سیاست محافظه‌کارانه در پیش گرفته شده است.

نکته آخر اما سوال برانگیز خواهد بود؛ و آن اینکه روحانی که با سفرش به ایتالیا و فرانسه دست دوستی با کشورهای سرمایه‌دار و نئولیبرالیست می‌دهد می‌تواند با تفکرات ضدسرمایه‌داری پاپ همراهی کند؟

مسلما قدرت گرفتن افرادی چون سیپراس به عنوان نخست‌وزیر یونان و شکست اقتصاد نئولیبرال در اروپا و آمریکا پاپ را چون جمهوری اسلامی در مسیر مخالفت با این جریان مصمم کرده و سفر روحانی فرصت مغتنمی برای هم‌افزایی دانشگاهی و علمی کشور برای مقابله با این مکتب ورشکسته اقتصادی با همکاری با واتیکان است.