دیدبان: قطار برجام در حالی به موعد اجرا رسید که دلواپسی ها و خوش خیالی ها همچنان بر سر جای خویش قرار دارند؛ فضایی که دولت مردان همچنان منتظر هستند که از پنجره آن نور امید بتابد و بر مشکلات کشور معجزه گونه راه علاجی نمایان سازد. در این نوشتار این دلواپسی ها و خوش خیالی ها به نگارش در خواهد آمد.

الف) دلواپسی ها

1- عدم توجه به قانون

تصویب قانون محدودیت سفر به ایران، تحریم ­هایی به بهانه آزمایش موشک های بالستیک و طرح های ضد ایرانی کنگره آمریکا در چند ماه اخیر از ادله کافی بود که نقض برجام را به اثبات رساند و بر اساس نامه مقام معظم رهبری و مصوبه مجلس شورای اسلامی اجرای آن را متوقف سازد اما دولت مردان محترم آن را به مصلحت ندیدند! گرچه ایشان به ناقض بودن اقدامات ایالات متحده آمریکا اذعان داشتند اما نامه بدون اثر قانونی جان کری آن ها را قانع کرد. اگر بی قانونی های دولت راست گویان در تداوم اجرای برجام به سبکی عادی تبدیل شود، نگرانی از پیامدهای این موضوع کاملا عقلانی و به ضرر منافع ملی کشور است.

دولتی که خود را در عمل به قانون و راست گویی می ستاید، چطور در اجرای قوانین مصوب کشور تعلل به خرج می دهد؟ بی شک دولت مردان محترم نیز به این موضوع واقف هستند که عدم توجه به قوانین کشور عواقب خوشایندی به دنبال ندارد و می تواند به صداقت مورد تاکید آن ها خدشه وارد سازد!

2- اقتصاد مقاومتی

فراموش شدن سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی از نگرانی های بسیار مهم دیگری است که در پی اجرای برجام پیش آمده است. عدم توجه به این سیاست ها و ساخت درونی کشور، بی ثباتی موجود در کشور را تشدید خواهد بخشید. اتکا به کالاهای وارداتی و باز شدن بازار 80 میلیونی به روی تولیدکنندگان خارجی، می تواند ضربه مهلکی به تن اقتصاد نیمه جان کشور وارد سازد.

در دوره اجرای برجام ضروری است که سرمایه گذاری های خارجی به سوی تقویت تولید داخلی و زیر ساخت ها هدایت شود و از ایجاد بازار مصرفی به روی تولیدکنندگان غربی به شدت اجتناب گردد. بسیاری از بخش های تولیدی کشور به موجب کمبود سرمایه گذاری با چالش های جدی رو به رو شده اند که عدم توجه به این بخش ها آینده اقتصاد کشور را با ابهام عجیبی مواجه می سازد.

3- کالاهای استراتژیک

بازنگری ها در سیاست های اقتصادی یکی از ضرورت های امروزی کشور محسوب می شود. وابستگی های اقتصاد داخلی به کالاهای استراتژیک خارجی یکی از اشتباهات جدی راهبردی به شمار می آید؛ لذا لازم است که ستاد راهبردی اقتصاد مقاومتی نسبت به شناسایی کالاهای استراتژیک و لزوم تولید آن در داخل کشور اقدام نماید. تهدیدات جدی دول غربی در طول دوران تحریم نسبت به تحریم کالاهای استراتژیک کشور، معادلات زیادی را با تغییر مواجه ساخت.

به عنوان نمونه کالاهای پزشکی در برهه ای از طول تحریم ها به نگرانی جدی کشور مبدل شده بود؛ لذا این ادله برای تغییر سیاست های کشور در حوزه کالاهای استراتژیک کافی است و عدم توجهی به آن منجر به ایجاد مشکل امنیت غذایی و دارویی در کشور خواهد شد که در طول دوران تحریم به یکی از حربه های تحریمی دشمنان کشور تبدیل شد.

4- فضای ذهنی

ایجاد تناقضات در فضای ذهنی مردم آسیب های جدی بر میزان باورپذیری آن ها نسبت به وعده های دولت مردان خواهد داشت. انتظارات کاذب از تاثیرات اجرای برجام یکی از اشتباهات استراتژیک دولت مردان محترم محسوب می شود؛ چرا که بر اساس گزارش مرکز بررسی‌ های استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در چند سال قبل؛ حداکثر 20 درصد از مشکلات اقتصادی کشور مربوط به تحریم‌ ها است و 80 درصد آن به سوء مدیریت در اقتصاد کشور مربوط می ‌شود.(1) با این توصیف ایجاد انتظارات کاذب از دو حالت خارج نیست؛ یا این که دولت مردان محترم نسبت به واقعیت های موجود واقف نیستند، یا اهداف دیگری از ایجاد این انتظارات دنبال می شود که در هر دو حالت اقدامی دور از عقلانیت و اخلاق سیاسی است.

اگر اجرای برجام همراه با تاثیرات ایجابی در سطح معیشتی مردم نیز باشد، بی شک تاثیرات آن در یک بازه زمانی میان مدت به وقوع خواهد پیوست. ایجاد خوش بینی زودهنگامی که تدوام نداشته باشد، عوارض معکوس به بار خواهد آورد و برای آینده سیاسی دولت مردان مطلوب به نظر نمی رسد. بنابراین چنین خوش بینی ها در هر صورت به نفع کشور و دولت محترم تلقی نمی شود.

ب) خوش خیالی ها

1- عدم لغو یا تعلیق

آیا تحریمی لغو یا تعلیق شده است؟ این موضوع سوال مهمی است که انگار کسی قرار نیست بپرسد! در حقیقت لغو یا تعلیق تحریمی در کار نبوده است، بلکه توقف تحریم­ ها مطرح است؛ توقفی که امکان بازگشت دارد. در حقیقت بعد از گذشت یک بازه 180 روزه، رئیس­ جمهور آمریکا می ­تواند از توقف تحریم­ ها جلوگیری به عمل آورد. با این توصیف آیا توقف تحریم ­ها از ثبات لازم برخوردار است؟ این در حالی است که اکثریت کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری 2016 از عدم انجام تعهدات آمریکا حرف به میان می آورند. بنابراین سرنوشت برجام چه خواهد شد؟

2- اوباما رفتنی است

به سادگی قابل مشاهده است که توقف تحریم ­ها از ثبات لازم برخوردار نیست؛ چرا که باراک اوباما سال آخر دوره دوم ریاست جمهوری خویش را سپری می ­کند و سال آینده وضعیت سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا نسبت به جمهوری اسلامی ایران مشخص نیست؛ به طوری که لوک کافی، کارشناس بنیاد هریتج بر عدم پذیرش برجام به عنوان یک عمل انجام شده از سوی رئیس جمهور بعدی آمریکا تاکید می ­کند. گرچه در زمان فعلی نیز رفتار این کشور نسبت به ایران چندان خوشایند نیست؛ تصمیم به تصویب طرح‌ های ضد ایرانی از جمله به خاطر آزمایش موشک های بالستیک در روز اول اجرای برجام از این داستان حکایت دارد.

3- بهانه ­های دیگر

اگر به این اصل مهم باور داشته باشیم که موضوع هسته ای بهانه ای بیش برای تشدید فشارها علیه جمهوری اسلامی ایران نبوده است، به سادگی می توان نتیجه گرفت که چنین بهانه هایی تداوم داشته باشند. در حقیقت بهانه تراشی های غربی ها محدود به موضوع پرونده هسته ای نیست و در حال حاضر نیز پرونده های دیگری برای افزایش فشارها علیه کشورمان وجود دارد.

مسائلی همچون پرونده های حمایت از تروریسم، نقض حقوق بشر و موشک های بالستیک از جمله مسائلی است که از سوی دولت های غربی و به ویژه ایالات متحده آمریکا بر آن ها پافشاری می شود. کما این که در روز اول اجرای برجام، تحریم هایی از سوی آمریکا به علت آزمایش موشک های بالستیک تصویب شد. این اتفاق و تقارن آن با روز اول اجرای برجام نمی تواند پیامی به همراه نداشته باشد؛ پیامی روشن که برای همگان قابل فهم است و نیت واقعی دول غربی را آشکار می کند.

با این اوصاف آیا به لحاظ عقلی امکان تشدید فشارها به خاطر بهانه های ذکر شده و دیگر بهانه ها موجود نمی باشد؟ این موضوع سوال ساده ای است که چندان نیاز به اندیشیدن ندارد. بنابراین در شرایطی که امکان ایجاد فشارها از راه های دیگر نزد عقلا امری ثابت شده به نظر می رسد، آیا شایسته نیست که در نزد وزرا و رئیس الوزرا نیز مورد تامل قرار گیرد؟

فرجام سخن

قطار اجرایی برجام در حالی به وین رسید که دلواپسی ها و خوش خیالی ها هنوز به پایان نرسیده است. برجام با تمام نقایص خود اجرایی شد با این وجود ابعاد آشکار و پنهان آن در داخل کشور نگرانی هایی را به همراه داشته است. بی قانونی مجریان قانون و عدم توجه به قوانین جاری کشور در نقض برجام، نگرانی تداوم آن در مراحل اجرایی برجام از سوی دول غربی را در پی دارد. بی توجهی به سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی نگرانی دیگری است که ورود کالاهای خارجی به بازار مصرفی ایران، مزید بر علت عدم توجه به آن سیاست راهبردی می شود. عدم تغییر رویکرد درباره کالاهای استراتژیک مساله سومی است که تدوام این شرایط، کشور را به سمت آسیب پذیری بیش تر سوق می دهد. نگرانی چهارم به خاطر ایجاد تناقض در فضای ذهنی مردم است که انتظارات کاذب و خوش بینی های زودهنگام از علل این امر به حساب می آید. خوش خیالی های خارجی نیز با واقعیت هایی چون عدم تعلیق یا لغو تحریم ها، اتمام دوره ریاست جمهوری اوباما و بهانه تراشی های طرف غربی قابل توضیح است. بر خلاف ادعای دولت مبنی بر لغو تحریم ها، توقف زمان مند آن ها مد نظر است. آینده سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا نسبت به ایران نیز در فضایی پر ابهام غرق شده است. بهانه تراشی های طرف غربی در مسائلی چون حمایت از تروریسم، نقض حقوق بشر و آزمایش موشک های بالستیک و نسبت دادن آن به ایران از دیگر مسائل مغفول به نظر می رسد.

ارجاعات:

1. http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13940823001596