دیدبان:  بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، کشور با چالش ها و مشکلات بسیاری رو به رو بوده است که با اتکا به مردم بسیاری از مشکلات پشت سر گذاشته شده است. برخی از مشکلات و حاشیه ها برای نظام جمهوری اسلامی، توسط اشخاص و طیفی از جریان های سیاسی بوجود آمده است که قابل نقد و بررسی است. در این میان اما علت و ریشه برخی از حاشیه ها و مشکلات ایجاد شده برای نظام جمهوری اسلامی ایران را باید در چیزی فراتر از جریان ها و اشخاص سیاسی جستجو کرد و آن روابط خانوادگی و خویشاوندی است.

برخی خانواده ها که به صورت هماهنگ همه اعضای آن وارد عرصه سیاسی شده اند یکی از ریشه ها و علل فتنه انگیزی ها و حاشیه سازی ها بوده است. در میان خانواده های سیاسی در ایران، خاندان هاشمی رفسنجانی با وجود تمام خدمات و زحماتی که برای پیروزی و پیشبرد اهداف آن متحمل شده اند، امروز در قالب یک جریان حاشیه ساز برای نظام جمهوری اسلامی ظهور و بروز پیدا می کنند و به پای ثابت مصاحبه با شبکه های ضد انقلاب تبدیل شده اند.

دیدبان قبل از این در دو مطلب جداگانه به بررسی کارنامه اکبر هاشمی رفسنجانی و خانواده ایشان پرداخت و به نقد برخی بد رفتاری های اعضای این خاندان با نظام جمهوری اسلامی پرداخت. در همین راستا و برای بررسی دقیق تر کارنامه سیاسی این خانواده، اقدامات و حاشیه سازی های دو تن دیگر از وابستگان این خاندان که اخیراً نیز اظهارات جنجال آفرینی را مطرح کرده اند بررسی خواهد شد.

محمد هاشمی

محمد هاشمی برادر اکبر هاشمی رفسنجانی یکی از وابستگان و اطرافیان هاشمی است که همیشه زیر سایه نام برادر خود قرار گرفته است.  وی متولد 1321 در روستای بهرمان، شهرستان رفسنجان در استان کرمان است قرار گرفت و مناصبی همچون معاون وزیر کشاورزی، معاون نخست‌وزیر، سرپرست وزارت امور خارجه، رئیس سازمان صدا و سیما، قائم مقام وزیر امور خارجه، معاون اجرایی رئیس‌جمهوری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و ریاست دفتر رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در کارنامه وی ثبت شده است که در اینجا به برخی از حاشیه هایی که در اطراف وی ایجاد شده است اشاره می کنیم:

1. توهین به حضرت زهرا سلام الله علیها در زمان ریاست هاشمی در صدا و سیما

یکی از اتفاقات پر سر و صدا در زمان ریاست محمد هاشمی در صدا و سیما ماجرای توهین به حضرت زهرا سلام الله علیها در یکی از برنامه های رادیویی بود که شاید محمد هاشمی به صورت مستقیم نقشی در این اتفاق نداشت اما حاشیه های زیادی برای وی ایجاد کرد.

هشتم بهمن ماه سال67 و به مناسبت تولد حضرت زهرا (س) و روز زن، رادیوی جمهوری اسلامی ایران در برنامه‌ای به نام سلام، صبح به خیر در گزارشی از مخاطبینش می‌پرسد: به نظر شما الگوی امروز زنان ایرانی چه کسی است؟ اکثر مخاطبین، حضرت فاطمه را الگوی خود معرفی می‌نمایند اما یکی از مصاحبه‌شوندگان در کمال تعجب می‌گوید: «الگوی مناسب زنان ایرانی اوشین است!» نقل آقای محمد هاشمی، رئیس صدا و سیما در آن دوره زمانی از ماجرا چنین است: «رادیو به مناسبت شهادت حضرت زهرا (س) یک مصاحبه‌ای داشت. زمانی بود که ما اوشین را پخش می‌کردیم. از دختر خانمی می‌پرسند الگوی شما کیست؟ می‌گوید اوشین. گوینده می‏گوید: الگوی شما باید حضرت زهرا (س) باشد چرا اوشین؟ دختر خانم جواب می‏دهد: حضرت زهرا (س) مال 1400 سال پیش است. ما یک الگوی امروزی می‌خواهیم... برنامه زنده بود و رادیو آن را پخش کرده بود.

حضرت امام (ره) فردای آن روز در واکنش به این ماجرای موهن، طی پیامی رسمی و علنی به شدت محمد هاشمی (رئیس وقت صدا و سیما) را مورد عتاب قرار می دهد[1]

2. انکار خدمات دولت گذشته

با وجود اینکه کارنامه دولت نهم و دهم خالی از اشکال نیست و نقد های فراوانی نیز به برخی اقدامات آن وارد است، اما انکار تمام خدمات و ندیدن هیچ نکته مثبت در دولت گذشته می تواند ناشی از بی انصافی هر ناظر و کارشناسی سیاسی باشد. در این زمینه محمد هاشمی بی شباهت به این کارشناسان سیاسی بی انصاف نیست چرا که در یکی از اظهارات خود تمام اقدامات مثبت دولت گذشته را انکار می کند و می گوید: «در دولت آقای هاشمی در یک دوره 40 روزه‌ای نرخ تورم به دلیل نواسانات قیمت دلار بالا رفت که آقای هاشمی آن را کنترل کرده و نرخ دلار را روی یک قیمتی ثابت نگه داشت که تا آخر دولت آقای هاشمی هم همین نرخ باقی ماند و در دولت آقای خاتمی نرخ دلار تغییر کرد.شما وقتی شاخص‌های اقتصادی را در دولت نهم ارزیابی می‌کنید همه آنها عملکرد منفی را نشان می‌دهد، آن هم با آن حجم دارایی و درآمد کشور. لذا در حوزه اقتصاد آدم کار مثبتی نمی‌بیند که بیاید بگوید عملکرد اقتصادی دولت مثبت بوده است.»

 در ادامه هاشمی به پرسش "یعنی به نظر شما کارهایی که دولت انجام داده است کارهایی نیست که بعدا نتیجه بدهد." اینگونه پاسخ می‏دهد: «خوب نیست. شما بگویید چه کاری را دولت کرده است. اصلا من از شما می‌پرسم که دولت کدام کار جدید مثبت را آغاز کرده است.»[2]

3. حضور بدون دلیل در جلسات مجمع تشخیص مصلحت نظام

در حالی که اسم محمد هاشمی در بین افراد حقیقی تعیین شده توسط مقام معظم رهبری در مجمع تشخیص مصحلت نبود، اما حضور وی در جلسات مجمع باعث کنجکاوی خبرنگاران شد که وی در اظهار نظری جالب در جواب سئوال خبرنگاران در این زمینه می گوید: «شرکت رئیس دفتر در جلسات بدون حق رأی یک وظیفه است؛ همانطور که رئیس دفتر رئیس جمهور نیز می‌تواند در جلسات هیئت دولت شرکت کند اما حق رأی ندارد."[3]

4. توهین به رئیس جمهور

اتفاقات رخ داده در جریان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری دهم و عصبانیت محمد هاشمی از رفتار محمود احمدی نژاد باعث شد که در اظهار نظری تند و توهین آمیز نسبت به رئیس جمهور بگوید: «رئیس جمهور یک قدم هم جلوتر از دیکتاتورها بر می‌دارد.»[4]

5. توجیه اشتباهات سعودی ها در حادثه منا

اما آخرین اظهار نظر جنجالی و حاشیه ای که برادر اکبر هاشمی رفسنجانی بوجود آورد در توجیه ناکارآمدی رژیم آل سعود در برگزاری مراسم حج بعد از کشته شدن هزاران نفر از حاجیان در منا بود. رئیس دفتر آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی با بیان اینکه نمی‌توان در حادثه کشتار حاجیان در منا دولت عربستان را مقصر دانست، گفت:‌ همین دولت بی‌کفایت عربستان هر سال دو تا پنج میلیون عمره‌گزار و حج‌گزار را میزبانی می‌کند و حوادث کمی اتفاق می‌افتد.

وی همچنین در ادامه می گوید: «قضاوت در این مسائل مشکل است، در تهران 8 میلی‌متر باران آمد و چندین کشته داشتیم اما این دلیل نمی‌شود که قضاوت کنیم چه کسی مسئول است.»[5]

حسین مرعشی

حسین مرعشی پسرعموی همسر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و عضو مؤسس حزب کارگزاران سازندگی یکی از وابستگان هاشمی می باشد که تا به حال  فعالیت و اظهارات حاشیه ساز کم نداشته است. وی خود را یکی از نزدیکان هاشمی رفسنجانی می داند و در بیان میزان نزدیکی خود به اکبر هاشمی رفسنجانی می گوید: "اگر زمانی گفتم من از آقای هاشمی رفسنجانی مستقل هستم، آن روز، روز پایان زندگی سیاسی من است."[6]

در کارنامه حسین فعالیت ها و مناصبی همچون معاونت سیاسی استانداری کرمان، استاندار کرمان، ریاست دفتر رئیس‌جمهوری ، نمایندگی مجلس و  ریاست سازمان میراث فرهنگی و جهانگردی ثبت شده است و همواره پای ثابت جلسات و تصمیم گیری های انتخاباتی در بین اصلاح طلبان بوده است که به برخی از اقدامات حاشیه ساز وی اشاره خواهیم داشت.

1. فعالیت اقتصادی به پشتوانه جایگاه سیاسی

یکی از حاشیه های اطرافیان و وابستگان به هاشمی انجام فعالیت های اقتصادی کلان به پشتوانه جایگاه سیاسی است که حسین مرعشی هم از قاعده مستثنی نیست. حسین مرعشی در دولت موسوی و هاشمی استانداری کرمان را به مدت هشت سال و سه ماه بر عهده داشت. از جمله اقدامات وی و دوستانش در زمان استانداری، تشکیل مؤسسه مولی‏الموحدین بود که توانستند از طریق آن اقداماتی از قبیل راه‌اندازی هواپیمایی ماهان به عنوان نخستین شرکت هواپیمایی خصوصی تا آن زمان، راه‌اندازی کرمان خودرو، منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید، منطقه ویژه اقتصادی سیرجان و طرح‌های دیگر انجام دهند.

موسسه مولی الموحدین یک موسسه خیریه بود که با کمک های دولتی و جمعی از خیرین استان کرمان در این استان تشکیل شد. با پشتوانه حضور موسسین اولیه از جمله امام جمعه وقت و حسین مرعشی استاندار وقت استان کرمان شکل گرفت.

این موسسه در نهایت توانست موفقیت های زیادی به دست آورده و در اواخر سال 84 سرمایه این موسسه بالغ بر هزار میلیارد بود که این مبلغ برای یک موسسه خیریه مبلغ بسیار زیادی به شمار می‌رفت.

زنگ خطر تغییر دولت موجب شد که هیئت رئیسه موسسه خیریه مولی الموحدین در یک اقدام عجیب و غیر منتظره بند ۱۳ اساسنامه را تغییر داده و موسسه خیریه را موروثی کنند؛ به طوری که هر یک از اعضای هیئت امناء در زمان حیات خود موظف هستند یک نفر را به عنوان جایگزین مشخص کنند که وقتی از دنیا رفتند و یا به هر دلیلی نتوانستند به فعالیت شان ادامه دهند آن فرد جایگزین شود.

کنار گذاشتن موسسین حقوقی و انتخاب ۱۱ نفر از شخصیت های حقیقی که عمدتا از نزدیکان و افراد مورد اعتماد مرعشی بودند باعث شد که شبهه سوء استفاده های شخصی در این موسسه پر رنگ تر شود که در این میان عدم ارائه گزارش عملکرد مالی شفاف توسط هیئت امنا به تقویت این شبهه دامن زد.[7]

2. حاشیه سازی های مرعشی در فضای سیاسی

الف)  تلاش برای مادام العمر کردن ریاست هاشمی

یکی از اقدمات اطرافیان و حامیان هاشمی رفسنجانی در سال های پایانی ریاست جمهوری وی، زمینه سازی برای طرح مادام العمر شدن دوران ریاست جمهوری بود که حسین مرعشی نیز در این زمینه بیکار نبود و سهمی از تلاش های حامیان هاشمی را برعهده گرفت.

مرعشی، در تاریخ 26 شهریور سال 75، زمانی که نمایندگی مردم کرمان در مجلس را برعهده داشت،  در خصوص ریاست جمهوری مادام العمر هاشمی در جمع خبرنگاران مدعی تغییر قانون اساسی شده و گفت: «برای تمدید دوره ریاست‌‌جمهوری آقای رفسنجانی نیازی به تغییر قانون اساسی نیست و خود قانون اساسی پیش‌بینی کرده که در صورت نیاز و ضرورت و طبق تشخیص مصلحت نظام، می‏توان قانونی عادی، بر خلاف قانون اساسی وضع کرد.»

وی سپس به نمایندگی از طرف ملت ایران، مدعی شد که خواست و اراده آن‌ها نیز چنین است: «ما باور داریم که تمدید مدت دوره ریاست‌جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی خواست عمومی است.»

همچنین مرعشی، در جمع دانشجویان در پاسخ به منع قانون اساسی برای تمدید ریاست جمهوری هاشمی در سال 1376، گفت: «اگر در مواردی مصلحت نظام ایجاب کند، مجمع تشخیص مصلحت می‌تواند برخلاف قانون اساسی، قانون وضع کند.»[8]

ب) عدم پایبندی به ملزومات مردم سالاری و رأی مردم

خصلت دیگر برخی از اعضای خاندان و اطرافیان هاشمی در عدم پایبندی به آرای مردم به آقای مرعشی نیز سرایت کرده و ایشان نیز در بسیاری از موارد که رأی مردم را با نظر و دیدگاه خود هماهنگ نمی یافت در صحت و سلامت انتخابات خدشه وارد می کرد.

در جریان انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال 1387، اصلاح‌ طلبان نمایندگان خود را در لیستی با عنوان ائتلاف اصلاح‌طلبان، «یاران خاتمی» معرفی کردند. اصلاح‌طلبان، از مردم خواستند تا به لیست «یاران خاتمی» رأی بدهند؛ اما آنچه که در این بین موجب شد تا تندروها نتوانند اقدام مؤثری انجام دهند، شکست فاحش نامزدهای تأیید صلاحیت شده‌ی آنان برای مجلس هشتم در دور نخست بود، به گونه‌ای که از میان 19 راه‌یافته شهر تهران هیچ یک از «یاران خاتمی» در میان منتخبین مردم حضور نداشتند و در دیگر شهرستان‏ها نیز تا حد بسیاری اوضاع به همین منوال بود؛ با عدم انتخاب نمایندگان جریان اصلاحات، ائتلاف اصلاح‌طلبان، شایعه تقلب را در انتخابات مطرح کردند و کمیته صیانت از آرا را تشکیل دادند.

 حسین مرعشی در جریان این اتفاقات به عنوان رئیس ائتلاف اصلاح‌طلبان در تهران فعالیت می‏‌کرد طی نامه‌ای به فرمانداری تهران خواستار ارائه کل آرای مأخوذه کاندیداهای اصلاح‌طلب راه‌یافته به مرحله‌ دوم انتخابات هشتمین دوره مجلس و دریافت اطلاعات از تک‌تک صندوق‌های رأی شد. »

این فضا سازی در رابطه با تقلب در انتخابات در سال 88 نیز تکرار شد و وی در اظهار نظری در اردیبهشت سال 88 گفت: «مردم باید اطمینان داشته باشند که رأی‌شان درست خوانده می‌شود تا پای صندوق رأی بیایند. مردم باید بدانند هر چه آنان می‌خواهند همان اتفاق می‌افتد و امانت حفظ خواهد شد. آقایان باید بدانند در صورتی که کوچک‌ترین نگاه آلوده‌ای به آرا ملت ایران داشته باشند و با خواسته‌هایشان مقابله کنند، ملت قادر است که از حق خود دفاع کند.»

ج) آدرس های غلط در سیاست خارجی

حاشیه سازی های مرعشی در عرصه سیاسی، فقط به عرصه سیاست داخلی محدود نمی شد و برخی از اصول ابتدایی سیاست خارجی جمهوری اسلمی نیز توسط سخنگوی حزب کارگزاران زیر سئوال می رفت. در یکی از این نوع اظهار نظر ها در بهمن‌ماه سال 1386 مرعشی در مورد حمایت جمهوری اسلامی از فلسطین گفت: «ایرانیان سال‌هاست که احساسشان این است که ما بی‏خودی پول خودمان را در فلسطین هزینه می‌کنیم. اصلاً‌ ایرانیان با اعراب بیشتر از بقیه مشکل‌دارند. این‌ها هیچ‌کدام در انتخابات طرح نشد.»

3. توهین به مردم و نمایندگان مردم

یکی از حاشیه های همیشگی برخی از اطرافیان هاشمی، توهین های گاه و بیگاه آنها به مردم و آن چیزی است که سیلقه ی این افراد با آن هماهنگ نباشد. حسین مرعشی نیز در این زمینه بارها از واژه ها و کلمات توهین آمیز استفاده کرده است که نمونه اخیر آن در بی شرف خواندن بخشی از مردم نمود پیدا کرد.وی در گفتگویی با  خبرگزاری ایلنا تصریح کرد: «اگر کسی از تکرار دولت‌های نهم و دهم، تنش نلرزد و متاثر نشود یک ایرانی با شرف نیست.»[9]

البته قبل از این نیز در جریان مناظره بین نمایندگان کاندیداها در انتخابات ریاست جمهوری نهم گفته بود که قیافه احمدی نژاد به دردر ریاست جمهوری نمی خورد. البته خود وی مدعی است: «می‌گفتند: شما گفتید قیافه آقای احمدی‌نژاد به درد ریاست جمهوری نمی‌خورد. این را من نگفتم، آقای کلهر بدون اینکه موضوع مرتبط با بحث باشد در جایی از مناظره گفت که یک عده گفته‌اند قیافه آقای احمدی‌نژاد به درد ریاست جمهوری نمی‌خورد. آقای احمدی‎نژاد هم جواب داد‌ه‌اند قیافه‌ام به درد نوکری مردم هم نمی‌خورد؟ من هم حرفی نزدم. به دوستان منتقد هم می‌گفتم من که چیزی نگفتم و چه کار باید می‌کردم در آن لحظه، دوستان هم معتقد بودند شما لبخندهایی که می‌زدید، معنی‌دار بود.»[10]

وی همچنین در یکی دیگر از اظهارات خود در دانشگاه یاسوج در مورد مجلس فعلی و آینده، با بی کفایت خواندن مجلس گفت: «من مجلس فعلی را از نزدیک نمی‌شناسم، اما از دور که رفتارهای آن‌ها را با دولت و مسئولان پیگیری می‌کنم احساس من این است که روزی خوفی داشتیم که مجلس از کفایت تهی شود و اکنون این اتفاق افتاده است.»[11]

البته زبان تند مرعشی شامل حال نظام جمهوری اسلامی نیز شد و در روز انتخابات ریاست جمهوری سال 88 بر روی وبلاگ شخصی خود مطلبی با این تیتر نوشت: «جمهوری اسلامی ایران آفت زده است.»[12]

4. تسری ادبیات و منش قهوه خانه ای به عرصه سیاست

نوع ادبیات به کار گرفته شده توسط مرعشی در بسیاری از مصاحبه ها سخنرانی های وی به اعتقاد بسیاری از کارشناسان سیاسی خارج از عرف سیاستمداران و بیشتر شبیه به ادبیات کوچه و بازاری می باشد. البته این مسئله ای است که باعث شده است وی به فکر تأسیس قهوه خانه نیز بیفتد و هفته ای دو سه بار نیز قلیان بکشد.[13] البته نا گفته نماند که علاقه مرعشی به قهوه خانه و قلیان باعث شده بود که بسیاری از جلسات خود با نمایندگان مجلس را در قهوه خانه اطراف مجلس برگزار کند. وی در این باره می نویسد: «زمانی که افتخار نمایندگی ملت را داشتم و در مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده مردم کرمان حاضر بودم؛ بعضی روزها با جمعی از دوستان نماینده برای صرف ناهار و البته قلیان به قهوه خانه های نزدیک مجلس می رفتیم.»[14]

جمع بندی

خاندان هاشمی رفسنجانی با تمام خدمات و زحماتی که برای نظام جمهوری اسلامی کشیده اند اما حاشیه ها و مشکلاتی نیز ایجاد کرده اند و میزان این حاشیه سازی ها مدتی است که در حال افزایش است. جدای از اعضای اصلی خانواده اکبر هاشمی رفسنجانی، برخی وابستگان دیگر این خانواده نیز وارد سطوح بالایی از عرصه سیاست شده اند و در ایجاد حاشیه و مشکل سازی برای نظام با خانواده اکبر هاشمی رفسنجانی همراهی می کنند. حسین مرعشی و محمد هاشمی دو تن از وابستگان هاشمی هستند که اخیراً نیز اظهارات جنجال آمیزی را مطرح کره اند که به همین دلیل دیدبان در این مطلب به بررسی کارنامه، اظهارات و مواضع این دو پرداخت.