به گزارش دیدبان به نقل از تسنیم، یکی از حوزه‌هایی که می‌تواند اقتصاد موجود ایران را تکان دهد و از این رخوت بیرون آورد، حوزه صنایع دستی است که بر مبنای اقتصاد مقاومتی و توجه به نیروی تولیدی داخل، طرح‌ریزی می‌شود که اگر مورد توجه قرار گیرد، می‌تواند به رونق در حوزه‌های اشتغال کم‌هزینه، مهاجرت معکوس به روستاها و افزایش درآمدهای اقتصادی در کشور بیانجامد.

برای بررسی این وضعیت و اینکه چطور می‌شود گام‌های لرزان صنایع دستی را محکم و استوار کرد، به سراغ حسین بختیاری، رئیس مجمع ملی هنرمندان صنایع دستی رفتیم؛ بخش دوم گفت‌وگوی تسنیم با وی را می‌خوانید.

* اینکه اعلام می‌شود که ساختار صنایع دستی مشکل دارد، از نظر شما این اشکال چیست و چگونه باید تغییر کند؟

ساختار صنایع دستی تعریف دارد؛ آخرین مدیرعامل سازمان صنایع دستی، آقای یدالله طاهرنژاد در زمان دولت هشتم بود، وی لایحه‌ ایجاد سازمان صنایع دستی ایران را از هیئت دولت به مجلس برد که تصویب شد؛ این لایحه در دولت نهم شروع و اجرا هم شد و سازمان صنایع دستی به مدیریت آقای یزدانی به عنوان سرپرست، تلاش‌هایی کرد، اما یکدفعه در تغییر ۱۸۰ درجه‌ای، حوزه مدیریت کلان اجرایی کشور، صنایع دستی را از وزارت صنایع منفک و به حوزه میراث فرهنگی متصل کرد.

آن ساختار، یک ساختار مدون و برنامه‌ریزی‌شده است که اگر اجرا بشود که باید اجرا شود، رونق صنایع دستی آغاز می‌شود. ما مخالف میراث فرهنگی نیستیم و نمی خواهیم این دو را از هم جدا کنیم؛ اما باید در نظر داشت که حوزه سازمان میراث فرهنگی، زاییده صنایع دستی است؛ میراث فرهنگی فرزند صنایع دستی است؛ تخت جمشید را چه کسی ساخته است؟ مگر غیر از این است که هنر دستِ معماران سنتی و هنرمندان صنایع دستی است؟ این همه میراث فرهنگی و آثار گچبری و آینه‌کاری و معماری‌های سنتی را هنرمندان خلق کردند که اگر بخواهیم واقعی نگاه کنیم، میراث فرهنگی هم زاییده تخیل هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی است.

* این سه حوزه صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی با هم تناسب دارند؟ تصمیم ادغام صنایع دستی به میراث فرهنگی و گردشگری، تصمیم درستی بود؟

اینها با هم تناسب دارند، اما جایگاه حوزه صنایع دستی نباید زیرمجموعه‌ سازمانی قرار گیرد که تحت الشعاع باشد و آن را نبینند و این مصیبت بزرگ ماست، البته این موضوع هم علت دارد و علت آن این است که میراث فرهنگی هم دچار مشکل است، سازمان میراث فرهنگی یک سازمان نوپاست، اگر آثار میراث فرهنگی را ببینید متوجه می‌شوید که به بسیاری از آنها نمی‌رسیم، لذا خود سازمان میراث فرهنگی هم بدون گردشگری و صنایع دستی باید یک وزارتخانه باشد که بتواند از این میراث فرهنگی نگهداری و بهره‌برداری اقتصادی کند؛ گردشگری هم مشکل دارد، یعنی ما دقیقاً در دولت قبل یک ساختار نامناسب معیوب را در این بخش ساماندهی کردیم.

افرادی که نگران تغییر این ساختار هستند، هم اشتباه می‌کنند؛ ما می خواهیم میراث فرهنگی قدرتمند، صنایع دستی قوی و گردشگری پرانرژی داشته باشیم؛ حرف ما این است سرمایه‌ها را در جای خودشان قرار دهیم؛ صنایع دستی را در جایگاه خودش قرار دهیم. چرا اصرار داریم این حوزه به عنوان یک معاونت ضعیف زیرمجموعه یک معاونت باشد؟ صنایع دستی خودش می‌تواند وزارتخانه باشد، اینکه می‌گویند کوچک‌سازی دولت باید صورت گیرد را قبول داریم؛ ما قبول داریم اما فقیر و ندار نیستیم، ما هزاران میلیارد تومان سرمایه در این حوزه داریم، مدیری می‌خواهد که یک وزارتخانه درست کند و خودش، خودش را اداره کند.

* یعنی صنایع دستی از دید شما می‌تواند به جایی برسد که از دولت نیازی به دریافت کمک نداشته باشد؟

ببینید! نگرانی وجود ندارد، ما نیاز نداریم دولت به صنایع دستی کمک کند، مدیریت می‌خواهد و این مدیریت نمی‌تواند در چارچوب یک معاونت در سازمان بماند، باید تقویت و ساختارسازی شود و به آن امکان بروز و ظهور دهند؛ بازرگانی صنایع دستی باید سالیانه در زمان‌بندی مشخص و در چشم‌اندازی ۲۰ ساله به ۵۰ میلیارد دلار برسد و این دور از سترس نیست و این هنر مدیریت می‌‌خواهد با تامین امکانات و البته حدود اختیارات.

باید اجازه دهیم مدیریت این حوزه فعال شود، وقتی می‌توانیم در حوزه انرژی اتمی و فناوری‌های نانو این همه پیشرفت کنیم، یعنی جوانان فعال در همه حوزه ‌ها داریم؛ وقتی هنرمندی می‌تواند این همه خلاقیت داشته باشد که هنری خلق کند که یکی از مدیران اثرگزار منطقه و دنیا که رهبر انقلاب باشند می‌فرمایند:«من از دیدن این همه تنوع بهت‌زده شدم»، این نشان می‌دهد چه سرمایه عظیمی در این حوزه نهفته است.

حضرت آقا تعارف با کسی ندارند؛ واقعیت را مطرح کردند، مسئولان باید بدانند چه گنجی در این حوزه هفته است، چرا به این فرصت‌ها اجازه بروز نمی‌دهند و دولت نه اینکه مانعی برای این مسأله باشد بلکه غفلت کرده است، چون حوزه‌ای به نام نفت وجود داشته است و دوستان، نیازهای خود را از آن حوزه تامین می‌کرده است، باید این توجه مسئولان را جلب کنیم که آثاری که شما به ملت‌های دیگر به عنوان آثار فرهنگی ایران هدیه می‌کنید، ساعاتی روی آن تفکر کنید، پیشنهاد من به آقای روحانی این است که دو ساعت در خلوت، روی آن تفکر کنند که چه عمری فدای این شده است و اگر روی سرمایه نهفته، سرمایه‌گذاری کنیم در یک چشم‌انداز ۵، ۱۰ و ۲۰ ساله جایگاه اول را در دنیا می‌گیریم.

* شعاری وجود دارد که خیلی از اهالی صنایع دستی آن را تکرار می‌کنند و آن این است که «صنایع دستی می‌تواند جایگزین اقتصاد نفتی باشد»، این درست است؟

قطعاً می‌تواند؛ صنایع دستی می‌تواند جایگزین مناسبی برای نفت باشد و می‌تواند موجب ایجاد مهاجرت معکوس در کشور ما باشد، اگر هنرمندان صنایع دستی انگیزه داشته باشند شاگردان خوبی تربیت کنند، در روستاها مردم رو به صنایع دستی می‌آورند، وقتی من در روستای خودم هنری را با کمترین هزینه خلق کنم در شهر پرآشوبی مثل تهران نمی‌روم بلکه افرادی که در شهرهای بزرگ هستند به روستاها برمی‌گردند و اگر سرمایه‌گذاری هم به همراه درآمد باشد، دیگر کامل می‌شود.

توجه نمایندگان فراکسیون صنایع دستی مجلس جلب می‌کنم که اگر می‌خواهید خدمت بزرگی برای حوزه‌های انتخابیه انجام دهید به فرمایش حضرت آقا در حوزه صنایع دستی توجه کنید؛ مدیران ما از صنایع دستی غفلت کردند، رهبری به خوبی این آسیب را تشخیص دادند که «جدی نمی‌گیرند»، بخش خصوصی ما هم دستش به مسئولان اصلی نمی‌رسد، باید مجلس و دولت را برای ایجاد یک صنایع دستی اثرگذار ترغیب کنیم و برای آنها اهمیت وجود صنایع دستی خوب در عرصه جهانی توضیح دهیم. آنها اثری را می‌بینند و بعد با خودشان می‌گویند:«چقدر زیباست» و چون برای این کار سرمایه‌گذاری نکردند، می‌گویند: این نشد، بالاخره یکی دیگر خلق می‌شود». هنرمندان صنایع دستی عاشقانه کار می‌کنند و هنری که خلق می کنند روح دارد و اگر مسئولان کمکی نکنند، کار را رها نمی‌کنند.

* در حوزه بازاریابی در وضع وجود مشکلاتی داریم، از فضای نشناختن بازارهای هدف تا ثبت سفارش و هم‌جهت‌کردن تولید با سفارشات، در فضای پس از تحریم چه کارهایی می‌توانیم در این حوزه از صنایع دستی انجام دهیم؟

اگر بخواهیم از این فرصتی که یکبار دیگر ایجاد شده است بهره‌مند شویم، برای اینکه چنانچه بار دیگر دچار آسیب شدیم، اینگونه سردرگم نشویم، باید حوزه را مدیرت کنیم؛ بخش بازرگانی نیاز به یک تشکیلات منظم مانند کنسرسیوم یا هلدینگ دارد، قطعاً هنرمندان و تولیدکنندگان نمی‌توانند بازرگانان خوبی برای صنایع دستی باشند، چنانچه بازرگانان هم نمی‌توانند تولیدکنندگان خوبی باشند، این واقعیتی است که در حوزه فنی همه پذیرفتند.

دولت متأسفانه همه حرفش این است که در این موارد، اجازه ورود نداریم، انحصارات هم در اختیار دولتی‌هاست، مثلاً امکانات موجود در شرکت تصفیه، امکانات عظیمی برای بازرگانی است همه‌اش در انحصار دولت است و دارد خاک می‌خورد، اگر واقعاً دولت این امکان برایش وجود ندارد، افراد توانمندی داریم که باید این امکانات را با زمان‌بندی ۱۰ ساله در اختیار آنها قرار دهیم تا بیایند از این امکانات استفاده کنند و برای راه‌اندازی یک هلدینگ بازرگانی که متشکل از همه فعالان و اثرگزاران این حوزه اقدام کنند و دولت هم نظارت دقیق داشته باشد.

این اتفاق می‌تواند ما را به مسیری هدایت کند که آینده‌اش روشن است، اما اگر همین حرف‌های جاهلانه‌شان را تکرار می‌کنند که نیست، نمی‌توانیم، پول نداریم و غیره، همین آش و همین کاسه است.

* تشکیل این هلدینگ کار سختی است؟

خیر، همت می‌خواهد که این همت وجود دارد، حوزه اثرگزار تصمیم‌ساز می‌خواهد که آن هم وجود دارد، فقط باید این حوزه را توجیه کرد، شخص آقای رئیس جمهور را می‌خواهد که پای کار بنشیند و دردآشنایان این بخش شامل بخش خصوصی، اتحادیه‌ها،‌ تعاونی‌ها، مجامع بخش بازرگانی و دولتی و مدیران حاضر صنایع دستی دور یک میز بنشینند و آقای رئیس جمهور حرف‌های این افراد را بشنود و تصمیم بگیرد؛ خیلی دور از انتظار نیست، می‌شود.

* چرا شما اصرار دارید که این گره فقط به دست رئیس جمهور باز می‌شود؟

اینکه من تاکید می‌کنم که رئیس جمهور باشد، برای این است که ما همه این راه‌ها را طی این ۱۰ سال رفتیم و هیچ‌کس غیر از مقام ارشد اجرایی کشور نمی‌تواند یک تصمیم اساسی در این باره بگیرد، هر جا جلو می‌روند، می‌بینند دست بسته است، حتی رئیس سازمان میراث فرهنگی هم نمی‌تواند؛ می‌گویند قانون اجازه نمی‌دهد؛ چه کار کنیم، اشکالاتی وجود دارد که فقط رئیس جمهور می‌تواند رفع شود، اگر این مشکلات توسط رئیس جمهور رفع شود صنایع دستی رونق می‌یابد، ما مصوبه مجلس را داریم، رئیس جمهور قبلی آمد و این مشکل را ایجاد کرد، حالا رئیس جمهور فعلی آن را رفع کند.

بخش خصوصی خوبی داریم که فعال و هنرمند و خلاق هستند، بعضاً هم اگر در همین شرایط سرمایه‌گذاری کنند به دور از انصاف است؛ شما یک چیزی را خراب کردید بعد به من می‌گویید بیایید بسازید، حداقل کمک کنید. الان مشکل ما این است که بخش غیردولتی بخواهد سرمایه‌گذاری کلانی انجام دهد، فردا اگر در دولت تصمیم‌گیری موثری که غیرکارشناسی بود دوباره گرفته شد، این فرد متضرر می‌شود؛ لذا باید انگیزه ایجاد شود، دولت مجاب شود به اینکه صنایع دستی را جدی بگیرد و این طرف بخش خصوصی آماده است.

شما فروشندگان صنایع دستی در تهران خیابان ویلا، در میدان نقش جهان اصفهان و شهرهای دیگر را بررسی کنید؛ چند هزار میلیاردتومان در این مغازه‌ها و کارگاه‌های تولیدی و سرمایه در گردش در حوزه تولید و اماکن و کارفرمایان و اساتید وجود دارد؟ این شعار نیست که سرمایه بسیار عظیمی وجود دارد اما چون کسی محاسبه نکرده است، حوزه‌های نفت را می‌بینند اما صنایع دستی را نمی‌بینند.

در همین حوزه سنگ‌های قیمتی ما می‌توانیم جایگاه اول دنیا را داشته باشیم اما دریغ از مسئولان اثرگزار؛ مدیران میانی مثل معاون صنایع دستی خوب هستند و پرتلاش، اما مدیران اصلی باید توجیه شوند؛ اگر روی صنایع دستی سرمایه‌گذاری شود هزاران میلیارد برای سازمان می‌تواند بودجه تولید کند، اینها شعار نیست، می‌توان روی کاغذ محاسبه کرد، فقط باید مدیریت هوشمند و هنرمندانه بیاید کنار میزی بنشیند و سازماندهی کند.

* وظیفه هلدینگ چیست و قرار است چه کار کند؟

ساماندهی و توزیع محصولات صنایع دستی در عرصه‌های مختلف دنیا؛ می‌تواند ارتباط بگیرد با بازرگانان خارجی، با شرکت‌های زنجیزه‌ای دنیا، اما ما کسی را از ایران نداریم که ارتباط با آنها داشته باشد و این زنجیره را کامل کند، نیاز است محصولات تولیدشده هنرمندان با بازار هدف مقایسه شود و نیاز بازار عرضه و تولید شود، ما چیزی را تولید می‌کنیم که خودمان، خوش‌مان می‌آید و فکر می‌کنیم بقیه هم خوششان می‌آید، محصول باید کاربردی باشد و بسته‌بندی مناسب داشته باشد و مخاطب پسند باشد.

در همین کشور خودمان، بازرگانی فعال در حوزه صنایع دستی در دولت‌های قبلی را بررسی کردیم، در دولت‌های قبل اعلام کردند که از محل بخشی از اعتبارات موجود سازمان‌های دولتی، باید محصولات صنایع دستی خریداری شود؛ یک بار حساب کردیم که دیدیم در یک بخش استان تهران فقط ۲۰۰ میلیارد تومان می‌شود، حالا شما حساب کنید همه استان‌ها این کار را انجام دهند، چقدر اثرگزار است و چند هزارمیلیارد تومان می‌شود؟؛ خودش بازرگانی داخلی را شکوفا می‌کند؛ اینها مدیریت می‌خواهد؛ این مدیریت در این چهارچوب کوچک جای نمی‌گیرد.