نویسنده: رامین ولی­زاده میدانی

دیدبان: پیش­ روی یگان ­های مدافع خلق در سوریه زنگ خطر برای دولت ترکیه است. ترکیه با بمباران مواضع گروه موسوم به داعش و همچنین با دادن مجوز به جنگنده­ های آمریکایی برای این­ که از خاک این کشور به حملات خود علیه این گروه ادامه دهند، جبهه جدیدی را در جنگ علیه داعش باز کرده است که فارغ از ظاهر این امر در اصل جنگنده های آمریکا مواضع داعش را مورد حمله قرار نمی دهند. اما این تنها اقدام نظامی ترکیه در روزهای اخیر نبوده است. این کشور در روزهای اخیر مواضع یک گروه کرد را هم که در جنگ علیه داعش در سوریه و عراق پیشتاز بوده، بمباران کرده است. دولت ترکیه می ­گوید که مداخله ­اش در این درگیری‌ ها مهم است. اما گروهی از منتقدان، استراتژی ترکیه را کوته ­بینانه دانسته ­اند و معتقدند که احتمالاً نتیجه معکوس خواهد داشت. در این یادداشت سعی خواهیم کرد به زمینه ­ها، چرایی و چشم ­انداز وقوع اتفاقات اخیر بپردازیم.

1- زمینه ­ها

سیاست­ مداران حزب عدالت و توسعه (AKP) به­ جای حمایت از کردها در کوبانی، نشان دادند که از پیروزی تروریست های داعش در مقابل کردها خشنود خواهند شد. در این­جا درباره یک گروه به ­غایت وحشی ­صفت سخن می ­گوییم که با گلوله مغز مردم را از هم می ­پاشند، زندانیان را زنده­ زنده در آتش می سوزانند و زنان و دختران را وادار به بردگی جنسی می­ کنند. بی ­طرف و خنثی ماندن در بین داعش و کردها خطا، زیان­ بار و ظالمانه است.

مخالفت با حمله به داعش در کوبانی

دولت اردوغان با حمله به داعش در کوبانی مخالف بود و حتی با حمله به کردهای در حال اعزام ترکیه و کشتن تعدادی از آنان، مانع کمک کردهای ترکیه به هم‌ کیشان سوری خود شد و به بهانه این­که باید در مناطق مرکزی سوریه توامان با داعش و ارتش مقابله کرد، مانع عملیات علیه داعش می ‌شد. البته در آن مقطع، در نهایت، کردهای سوریه توانستند کوبانی را بازپس بگیرند. داعش طی یک ماه اخیر بار دیگر به مناطقی از کوبانی دست پیدا کرد ولی بار دیگر کردها توانستند بر داعش غلبه کرده و بخش ‌های عمده این منطقه را از حضور آنان پاک نمایند.

کردها بمب ساعتی هستند

اردوغانی­ ها غافل هستند که «کردها بمب ساعتی هستند». این سخن جمله­ ای کوتاه اما پرمعنا است؛ معنایی که واقعیت ­های بیرونی را تصویر می­ کند و موجب فهم واقعیت­ های بیرونی در ارتباط با تحرکات ترکیه می ­شود. چندین شکست داخلی در ترکیه برخاسته از همین ماجرا است. شکست سنگین در پای صندوق ­های رأی در هفتم ژوئن یکی از جدیدترین این شکست ­ها است که هنوز هم باور آن بر اردوغانی ­ها سخت است؛ در حالی که ماجرا پرواضح است. شکستی که خاتمه­بخش خیال ­بافی ­های اردوغانی شد و یکه­ تازی 13 ساله را پایان بخشید. در حقیقت این شکست آغازی بود بر پایان اتفاقات ناگوار ترکیه و آغاز شدن درماندگی ­های کنونی این حزب.

شکست های اردوغانی

به تحلیل بیش ­تر تحلیل ­گران، کردها عامل اصلی این شکست هستند. شکست بزرگ دیگری که مقدمه شکست انتخاباتی این حزب بود، شکست مذاکرات صلح کردی - ترکی بود. فریب­ های اردوغانی این­ بار چاره­ ساز نشد و چهره واقعی اردوغانیسم بر کردها آشکار شد. مشی ملی ­گرایانه اردوغان در آستانه تبلیغات انتخاباتی پارلمان برای فریب اذهان عمومی به­ جهت کسب آرای ملی ­گراها، ناکامی دوچندانی بر اردوغان رقم زد. ناکامی از سبد رأی کردها نتیجه این فریب­ کاری به­ ظاهر زیرکانه و در عین حال احمقانه بود.

توافق بر سر منطقه حائل امنیتی

اتفاق جدید دیگری که بویی از شکست دیگری ­دارد در روزهای اخیر به­ وقوع پیوست. چندی پیش ایالات متحده آمریکا و ترکیه بر سر منطقه حائل امنیتی در خاک سوریه به توافق رسیدند. بر این اساس، مناطق مورد توافق شده از وجود عناصر داعش پاک­ سازی شده و به­ عنوان منطقه حائل امنیتی به حساب خواهد آمد. این منطقه از رود فرات آغاز شده و 110 کیلومتر به سمت غرب سوریه حرکت خواهد کرد. عمق این منطقه حائل امنیتی 60 کیلومتر در داخل خاک سوریه بوده و تا استان حلب امتداد خواهد داشت.

هدف از این منطقه مورد نظر تشکیل منطقه ­ای در داخل سوریه دانسته شده است که قابل دسترس توسط نظامیان داعش نباشد. همچنین هدف دیگر از این کار تأمین امنیت و ثبات مرزهای مشترک ترکیه با سوریه ادعا شده است.

این مرحله جدید در جنگ با داعش که به نظر می ­رسد در عمل منجر به ایجاد یک منطقه پرواز ممنوع در نواحی شمالی سوریه شده است، در حقیقت بدون دخالت معنا­دار کنگره آغاز شده است. قانون­ گذاران آمریکایی که پیش­ تر نتوانستند درباره گستره و ماهیت مجوز جنگ به اجماع برسند تا بدان وسیله پارامترهای درگیری آمریکا در عراق و سوریه را تعیین کنند، به نظر می ­رسد اینک کنار کشیده و به تیم اوباما اجازه داده ­اند هر چه عمیق ­تر و شدیدتر وارد یک جنگ پیچیده شود.

بمباران PKK

مقامات آمریکا که مدت زیادی در پی متقاعد کردن ترکیه برای ورود گسترده­ تر این کشور به جنگ سوریه بوده ­اند، اکنون چندان تمایل ندارند از بمباران PKK توسط ترکیه انتقاد کنند. برت مک گورک یکی از مقامات دولت ایالات متحده که از زمره کسانی است که تلاش برای مبارزه با داعش را هدایت می ­کند، در بیانیه ­ای که به تازگی منتشر شد خاطر نشان ساخت که ایالات متحده هیچ نقشی در حملات هوایی علیه گروه کرد PKK ندارد، اما «حق ترکیه برای دفاع از خود» را قابل قبول وصف کرد.(1)

2- چرایی

حمله‌ انتحاری در شهر سوروچ

ظاهراً داستانی که به مداخله نظامی ترکیه منجر شد به اندازه کافی روشن است. ماجرا از ۲۰ ژوئیه و در پی حمله‌ ای انتحاری در شهر سوروچ شروع شد. سوروچ شهری عمدتاً کردنشین در جنوب شرق ترکیه و در نزدیکی مرز سوریه واقع است. این حمله انتحاری که در یک مرکز فرهنگی در این شهر اتفاق افتاد به کشته شدن دست­ کم ۳۲ نفر منجر شد. ظاهراً این حمله به دستور داعش صورت گرفته بود. اما معترضان کرد، دولت ترکیه را به تبانی با داعش متهم کردند. ادعایی که از سوی ترکیه تکذیب می­ شود. دو روز بعد از این ماجرا، نیروهای حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، دو مأمور پلیس ترکیه را به اتهام همکاری در بمب ­گذاری در شهر سوروچ کشتند.

در همین حال درگیری داعش با نیروهای ترکیه در امتداد مرز سوریه به کشته شدن یک سرباز ترکیه منجر شد. ترکیه در (۲۴ ژوئیه) در پاسخ به این تحرکات، در عملیاتی گسترده صدها نفر را به ظن طرف داری از داعش و پ‌ک‌ک بازداشت و هم ­زمان جنگنده­ های این کشور مواضع این گروه­ ها را در سوریه و عراق بمباران کرد.

بازنده میدان کیست؟

بسیاری از تحلیل گران معتقدند که جلوگیری از پیش ­روی یگان های مدافع خلق در سوریه، ترکیه را وادار کرده تا دست به عملیات نظامی بزند. بر اساس این تئوری، دولت آنکارا دریافته که نحوه برخوردش با داعش سازنده نبوده است. ترکیه با غیرفعال نشان دادن خود، ناخواسته به یگان های مدافع خلق فرصت داد که تحت حمایت حملات هوایی آمریکا به موفقیت ­هایی برسند.

به نظر می­ رسد انگیزه ترکیه برای حمله به PKK و مشارکت در جنگ علیه داعش، خواست این کشور برای جلوگیری از رشد و ازدیاد گروه­ های مسلح کرد در امتداد مرزهای آن است. کردها قومی هستند که مایل به تشکیل یک کشور مستقل در منطقه هستند. این تهدید را نمی ­توان با افزایش تنش و درگیری کاهش داد، در حالی که می ­توان آن را به واسطه گفت ­وگو و مذاکره حل ­و فصل کرد.

مداخله نظامی ترکیه، به­ جز تحولات در سوریه، دلایل دیگری هم داشت. سینان اولگن، کارشناس سیاست خارجی ترکیه در موسسه کارنگی اروپا می ­گوید: "آنکارا دیدگاه­ هایش را نسبت به داعش به­ عنوان دشمنی سودمند تغییر داده است."

به گفته آقای اولگن، سیاست ترکیه در قبال داعش این کشور را در معرض انتقادات متحدانش در ناتو قرار داد. در همین حال حمله انتحاری در شهر سوروچ افکار عمومی را برای سرکوب داعش تهییج کرد و خطرات بردباری درقبال این گروه را برجسته کرد. (2)

3- چشم ­انداز

در کوتاه­ مدت حرکت ترکیه برای مبارزه با داعش فایده ­ای در پی نخواهد داشت. یکی از شاخه­ های تازه تأسیس PKK که با نام یگان­ های مدافع خلق یا YPG شناخته شده است، یکی از قابل اعتمادترین هم­ پیمانان نیروهای نظامی آمریکا در سوریه بوده است، آن هم زمانی که آمریکا ناامیدانه در جستجوی جنگ­ جویانی قابل اعتماد در سوریه بود تا بتواند شرایط موجود را حفظ کند.

ترکیه اگر خواهان ایجاد امنیت در شمال سوریه است باید روابط حسنه­ ای با مردم کرد شمال سوریه و همکاری نزدیکی با نیروهای مدافع خلق (YPG) داشته باشد ولی متأسفانه ما این رفتار را از جانب دولت ترکیه مشاهده نمی ­کنیم. ترکیه حملات هوایی خود را تنها علیه مواضع PYD متمرکز کرده است. ترکیه مواضع حزب اتحاد دموکراتیک کردها PYD که تنها حزبی است که با عناصر گروه تروریستی داعش در سوریه می ­جنگند را درچند منطقه این کشور بمباران کرده است.

پاک­ سازی قومی ترکمن ­ها در شمال سوریه توسط نیروهای نظامی کرد نیز واقعیت ندارد. این نوع اخبار در جهت به وجود آوردن فتنه در روابط میان ترکیه و کردستان سوریه است. (3)

سلطانی از جنس اردوغان!

فریب ­کاری­ های امپراتوری هنوز از ذهن سلطان پاک نشده است؛ در حالی که امروزه این شیوه اثر عکس دارد، اما سلطان ترک به یاد گذشته ­ها از فریب ­کاری امپراتورانه استفاده کرد و همین موضوع باعث زمین خوردن سخت وی شد. این بازی از ابتدا اشتباه بود و اشتباهات استراتژیک اردوغانی در این بازی هویدا است.

«درجا زدن» عبارت گویایی در وصف حال ترکیه امروز است. درجا زدن ­های انتخاباتی و مذاکرات از نمونه های این واقعیت است. حال تحرکات در صحنه خارجی بی ­تأثیر از هوای داخلی نیست. در حقیقت پرخاش گری­ های خارجی ریشه در درماندگی ­های داخلی دارد.

فرجام سخن

در حالت کنونی، اردوغان دو بر صفر از بازی عقب است. دست ­و پا زدن ­های کنونی در مقابل تیم کردی نیز برای جبران مافات است. به نظر دیدبان این بازی برای اردوغان خیلی سخت است؛ چرا که تماشاگران داخلی نیز از تیم کردی حمایت می­ کنند و اردوغان تنها مانده است. چنین حملات کارشناسی ­نشده دروازه اردوغانی ­ها را در خطر جدی قرار خواهد داد. بعید است که اردوغانی­ ها توان مقابله با ضد حمله­ های این بازی را داشته باشند؛ چرا که فضای بازی به هیچ وجه به نفع اردوغان نیست. حتی تماشاگران بین ­المللی حامی نیز مخالف این حملات کارشناسی ­نشده هستند. اردوغانی که روزگاری رویای سقوط اسد را در سر می­ پروراند، حال نظاره ­گر قدرت گرفتن کردها است. ترکیه اردوغانی روز به ­روز در باتلاق منطقه حائل فرو می ­رود و احتمالاً شکست ­های بعدی اردوغان از همین منطقه حائل شروع خواهد شد.

منابع

(1) http://kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/News/?Id=88752

(2) http://tnews.ir/news/436345391257.html

(3) rasad.irna.ir/fullnews/28FB45717398.html