نویسنده: سید مصطفی شاداب

دیدبان: در هفته‌های اخیر، رژیم اشغالگر قدس برای دومین بار در یک ماه گذشته با اعتراضات گسترده ساکنین آفریقایی تبار خود روبرو شد. این بار اما این اعتراض‌ها در کانون اصلی خود، تل آویو، به آشوب‌های خیابانی وسیع و درگیری پلیس با معترضان منجر شده است.

یک ماه پیش، آفریقایی تبارهای ساکن اسراییل یا همان اتیوپی – اسراییلی‌ها که جمعیتی بالغ بر 300 هزار نفر را در سرزمین های اشغالی تشکیل می‌دهند در پی انتشار کلیپی از ضرب و شتم یک سرباز اتیوپی تبار توسط دو مأمور پلیس اسراییل در اعتراض به تبعیض نژادی ساختاری در رژیم اشغالگر قدس به راهپیمایی و اعتراض پرداختند. دامنه این اعتراضات به اندازه ای گسترده شد که نخست وزیر اسراییل بنیامین نتانیاهو شخصا از سرباز اتیوپی تبار دلجویی کرد.

تبعیض نژادی؛ مشکل اساسی اقلیت های جمعیتی رژیم صهیونیستی

تبعیض نژادی بین گروه های مختلف جمعیتی، همواره یکی از مشکلات جامعه چند ملیتی اسراییل بوده است. از ابتدای انتقال یهودی های نقاط مختلف دنیا به سرزمین های اشغالی، دولت اسراییل تلاش می کردتا با یک پارچه کردن فرهنگ و زبان یهودی‌های مهاجرنشین و تصویب قوانین متنوع از طریق تشکیل هویت ملت یهود با مشکل تعارض فرهنگ‌های مختلف داخل خود مقابله کند، اما تبعیض بین یهودی های جامعه اصلی اسراییل (mainstream Israel society) و یهودی های مهاجر از سایر اقوام (روس، آسیای جنوب شرقی، آفریقایی و ... ) همواره در نهادهای جامعه اسراییل و سیاست های دولت های آن وجود داشته است. در این میان ، این مشکل برای اتیوپیایی ها به خاطر اختلاف رنگ و شکاف فرهنگی و اقتصادی شدید بین جامعه مبدا و جامعه اسراییل همواره شدیدتر از دیگر گروه ها بوده است.

یهودیان اتیوپیایی و سیاست های تبعیض آمیز دولت اسراییل

اتیوپی– اسراییلی‌ها، اعضای سابق جامعه یهودیان فلاشا در اتیوپی هستند که طی دو عملیات سری در دهه های 80 و 90 میلادی با همکاری دولت آمریکا به سرزمین‌های اشغالی منتقل شده اند و سیر مهاجرت آن‌ها توسط دولت اسراییل تا هم اکنون ادامه دارد. اعضای فلاشا از بدو ورود به جامعه اسراییل به خاطر تفاوت های فرهنگی و نژادی مانند عدم آشنایی با زبان عبری و برخوداری پایین از آموزش های مدرن دانشگاهی متناسب با نیازهای جامعه اسراییلی به صورت جدی با مشکل سازگاری با سایر ساکنین این جامعه مواجه بوده اند. تا به امروز مساله کنترل و جذب این جمعیت 135000 نفری در ساختار جامعه اسراییل به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی سیاست گذاری دولت اسراییل بوده است که البته همواره این سیاست از دید مهاجران اتیوپی تبار همواره تبعیض آمیز و تنش زا بوده است.

در ژانویه 2013 هاآرتز در گزارشی از سیاست‌های کنترل جمعیت مخفیانه وزارت سلامت اسراییل بر روی زنان اتیوپی تبار خبر داد. در این گزارش، که با تیتر «اسراییل اعتراف کرد زنان اتیوپیایی بدون آگاهی مورد تزریق داروهای کنترل بارداری قرار می‌گرفتند»، گفته شد که در مراکز درمانی این رژیم به زنان اتیوپیایی بدون اطلاع و به صورت ناآگاهانه داروهای کنترل جمعیت تزریق می‌شده است. انتشار این خبر، نزاع شدیدی در داخل و خارج سرزمین های اشغالی ایجاد کرد به طوری که وزیر سلامت اسراییل در همان ایام به مراکز درمانی اسراییل دستور داد از ترزیق داروهای کنترل جمعیت بدون اطلاع بیمار خودداری کنند.

پیش از این در ژانویه 1996 ، در پی اعتراض به انهدام بانک خون اتیوپی تبارهای اسراییلی توسط مرکز صلیب سرخ اسراییل ، دفتر نخست وزیر وقت (شیون پرز) را محاصره کردند. مرکز صلیب سرخ اسراییل اعتقاد داشت خطر ابتلای واحدهای خون اتیوپی تبارها به ویروس ایدز 50 بار بیش از سایر گروه های جمعیتی است. اتیوپی تبارهای اسراییل معتقد بودند این اقدام اهانت به خون و نژاد اتیوپیایی بوده است.

وضعیت وخیم اقتصادی-اجتماعی اتیوپی اسراییلی ها پس از مهاجرت

اما بزرگترین مشکل اتیوپی تبارها در سرزمین‌های اشغالی که آتش درگیری‌های خیابانی معترضان با پلیس تل آویو را در میدان رابین هم چنان روشن نگه داشته است، شرایط ناگوار اقتصادی اجتماعی آن ها در جامعه اسراییل است. آمارهای منتشر شده توسط نهادهای رسمی دولتی و NGO های غیر دولتی اسراییلی نشان می‌دهد علی رغموضعیت مناسب شاخص‌های کلان اقتصاد اسراییل، وضعیت رفاهی اقلیت‌ها خصوصا اتیوپی تبارها در این رژیم بسیار ناگوار است. اقتصاد اسراییل در دهه گذشته رشد متوسط 3.1% را تجربه کرده است که در میان کشورهای توسعه یافته OECD کم نظیر است اماهمزمان سطوح بالای فقر و نابرابری و نابرابری را تجربه می‌کند. شاخص نابرابری توزیع درآمد(ضریب جینی)42.8% در این اقتصادکه حتی بالاتر از نابرابرترین اقتصادهای توسعه یافته مانند ایالات متحده و انگلستان است، نشان از شکاف درآمدی بسیار بالا میان ساکنان سرزمین‌های اشغالی دارد که بیشترین فشار را بر گروه‌های اجتماعی پایین این جامعه خصوصا اتیوپی تبارها ایجاد می‌کند. به گزارش کتابخانه مجازی یهود (Jewish virtual library)، با وجود این که نرخ بیکاری اتیوپی – اسراییلی‌ها تقریبا برابر با نرخ بیکاری متوسط جامعه اسراییل است، اما نسبت بزرگی از این جمعیت در مشاغل ساده و بدون نیاز به مهارت و به صورت کارگرهای بدون قرار داد فعالیت می کنند. در سال 2013، هزینه سرانه و درآمد ناخالص اتیوپی اسراییلی‌ها 35% کمتر از متوسط اسراییلی ها برآورد شد. به همین میزان، در مقایسه با نرخ کل 18.5% برای کل جامعه اسراییل، حدود 35% از اتیوپی اسراییلی ها زیر خط فقر زندگی می کنند.

نکته حایز اهمیت این است که علاوه بر تحصیلات پایین یهودی‌های آفریقایی تبار و شکاف اقتصادی جامعه مبدا یهودی‌های اتیوپیایی با جامعه اسراییل تبعیض ساختاری نهادهای جامعه صهیونیستی هم نقش بسزایی در شکل‌گیری شرایط اقتصادی ناگوار این مهاجران داشته است. همان طور که معترضان آشوب‌های اخیر فریاد می‌زنند، اکنون تبعیض جزیی از ساختار جامعه اسراییل شده است.

تبعیض نژادی ساکنان اصلی اسراییل علیه مهاجران یهودی در بازار کار

در پی مهاجرت‌های گسترده یهودیان سراسر دنیا توسط دولت اسراییل در دهه های 80 و 90 میلادی به خصوص پس از فروپاشی شوروی و انتقال یهودی‌های اسلاوتبار به سرزمین‌های اشغالی، تحقیقات آکادمیک زیادی درباره شرایط بازار کار اسراییل و وضعیت مهاجران یهودی بعد از مهاجرت به این سرزمین‌ها صورت گرفته است. نتیجه این بررسی‌ها نشان می دهد برخلاف معمول ، سیل ورود مهاجران به بازار کار اسراییل تاثیر زیادی بر آمار اشتغال یهودی‌های مقیم سرزمین‌های اشغالی نداشته است. تحقیقات نشان می‌دهند در بدبینانه‌ترین حالت در ازای ورود هر 6 مهاجر روس، حداکثر یک اسراییلی مقیم شغل خود را ترک کرده است.

به علاوه ، این افزایش در عرضه نیروی کار متخصص نه تنها موجب کاهش دستمزد اسراییلی های ساکن سرزمین های اشغالی نشده ، بلکه آن طور که آمارها نشان می دهند دستمزدهای ساکنان اصلی بعد از ورود مهاجران افزایش پیدا کرده است. در تحقیقی که درباره مهاجران روس تبار دارای تخصص در رشته های پزشکی و سلامت انجام شد علت این پدیده نادر این گونه تشخیص داده شد که بعد از ورود یهودی های روس تبار به بازار کار اسراییل ، مشاغل عمومی مربوط به هر تخصص (مانند منشی ، دستیار ، متصدی پذیرش و ...) به مهاجران واگذار می شود و با برداشته شدن فشار تقاضای نیروی کار عمومی در این مشاغل ، اسراییلی های مقیم به سطوح بالاتر مشاغل تخصصی بخش سلامت و دستمزدهای بالاتر ارتقا می یابند.برآیند تحقیقات صورت گرفته حاکی از این است که بازار کار اسراییل به شدت در مقابل مهاجران متقاضی شغل مقاومت می کند و بدنه اصلی جامعه اسراییل همچنان فرصت های برتر اقتصادی و شغلی را از آن خود نگه داشته است. انحصار فرصت های شغلی و اقتصادی در دست گروه های جمعیتی خاص باعث شد تا دانشجویان اتیوپی بارها تبار در برابر امتناع کارفرماها از استخدام آن ها دست به راهپیمایی و تظاهرات بزنند.

اتیوپی-اسراییلی ها و سیاست تامین نیروی کار ارزان برای اقتصاد اسراییل

سناریو بازار کار اتیوپی تبارهایی که از سطح تحصیلات آکادمیک پایین تری برخوردارند البته سخت تر و متفاوت تر از تحصیل کرده ها ست. با بالارفتن نرخ رشد اقتصادی و به تبع درآمدهای سرانه در اقتصاد اسراییل در دهه های پایانی قرن 20 ، مشاغل ساده و کم درآمد جذابیت خود را برای اسراییلی های مقیم از دست داد. این مساله در اقتصاد اسراییل که از ابتدای تشکیل آن با مشکل کمبود نیروی کار مواجه بود ،موجب شد تا در دهه 60 میلادی دولت اسراییل سیاست استفاده از اعراب فلسطینی برای تامین نیروی کار ساده و ارزان مشاغل سطح پایین تر به خصوص در بخش کشاورزی را اجرا کند. اشغال کرانه باختری و نوار غزه در 1967با جمعیتی نزدیک به 2 میلیون نفر نیز باعث شد تا منبع وسیعی از نیروی کار ارزان قیمت در اختیار رژیم صهیونیستی قرار بگیرد.به دنبال انتفاضه اول ، رژیم صهیونیستی به سرعت گذرگاه های میان سرزمین های اشغالی و شهرک های صهیونیستی را بست. این اقدام باعث قطع دسترسی اقتصاد اسراییل به نیروی کار اعراب فلسطینی شد. خروج نیروی کار فلسطینی از بازارکار اسراییل ، باعث شد رژیم اشغالگر قدس به سمت جذب کارگران مهاجر و موقت غیر یهودی شد. سیل ورود مهاجران جویای کار به اسراییل در این زمانباعث نگرانی شدید مقامات رژیم صهیونیستی از این جمعیت فزاینده شد به طوری که برآورد می شود حدود 300000 کارگر مهاجر از کشورهای فیلیپین ، چین ، سودان و ... در سرزمین های اشغالی ساکن هستند. ادامه روند ورود کارگران مهاجر خود مشکلات بسیاری مانند مهاجرت های غیر قانونی را در پی داشت. ترس از عدم بازگشت کارگران مهاجری که مدت ویزای آن ها منقضی شده است به علاوه ترس از مشکلات اجتماعی ناشی از حضور کارگران بیگانه باعث شد تا دولت اسراییل از سال 2002 سیاست اخراج کارگران مهاجر را توسط وزارت مهاجرت خود اجرا کند. در سال 2002 ، 6000 مهاجر مجبور به خروج از سرزمین های اشغالی شدند.

شکست سیاست های تامین نیروی کار ارزان در سه دهه گذشته ، باعث شده استفاده از طبقات اجتماعی پایین جامعه اسراییل به عنوان آخرین و بهینه ترین راه حل تامین تقاضای بازارکار در دستور کار دولت ها قرار بگیرد. انگیزه پایین دولت اسراییل به ارایه تحصیلات به مهاجران اتیوپیایی و میل به کانالیزه کردن مسیر حرکت این گروه جمعیتی به سمت بازارکار به جای دانشگاه ها و کالج ها ، شاهد مثالی از استفاده اقتصاد اسراییل از اتیوپی – اسراییلی ها به عنوان منبع نیروی کار ارزان است.

نتیجه‌گیری

در کمتر از یک قرن، سرزمین‌های اشغالی شاهد تبدیل آرمان تشکیل کشور یهود برای ملت یهود، به جامعه‌ای نابرابر و تبعیض آمیز بوده است. به نظر دیدبان کشور یهود امروز با سایر کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه در مشکلات اجتماعی اقتصادی‌اش تفاوتی ندارد. البته تفاوت اساسی رژیم صهیونیستی با واحدهای ملی دارای مشروعیت سیاسی در انگیزه برای رفع نابرابری هاست. نابرابری و تبعیض جزوی از زندگی اجتماعی انسان امروز است اما جوامع انگشت شماری هستند که واحدهای سیاسی آن ها از تبعیض های ساختاری پشتیبانی می کنند.