به گزارش دیدبان به نقل از تسنیم، برخلاف مواردی که درباره محدودیت عوامل تولید محصولات کشاورزی در کشور مطرح می‎شود، بنا بر اظهارات وزیر اسبق کشاورزی، ظرفیت تامین غذای 300 میلیون نفر در کشور وجود دارد. اما مسئولان اجرایی کنونی درمواردی بدون توجه لازم به فعالیت‌های جهادی و صرف فعل "ما می توانیم و اقتصاد مقاومتی"، بهانه‌های مختلفی را برای محدودیت تولید محصولات کشاورزی و عدم لزوم خودکفایی در محصولات استراتژیک کشاورزی عنوان می‌کنند با این استدلال که منابع آبی کشور محدود است.
این امر منجر شده که بعد از جشن خود کفایی گندم هر ساله چندین میلیون تن گندم به کشور وارد شود که این امر در تناقض مستقیم با امنیت غذایی  و استقلال اقتصادی است.  

محمدرضا اسکندری وزیر جهاد کشاورزی دولت نهم در زمان مسئولیت خود توجه زیادی به کشاورزی دانش بنیان و امکان انتقال دست آوردهای علمی در بخش کشاورزی داشت به طوری که بعد از اتمام مسئولیت خود حدود 90 پروژه علمی کشاورزی، در بخش های مختلف را در قالب یک کتابچه به وزیر بعدی ارائه داد که به گفته خود بسیاری از این پروژه‌ها در حال حاضر روی زمین مانده است.

اسکندری در این ایام، مدیرعاملی سازمان اقتصادی کوثر را بر عهده دارد که از آن می توان به عنوان یک مدینه فاضله نسبی از خواسته‌های وی در بخش کشاورزی نام برد. به گفته وی، این بخش البته یک الگو در بخش کشاورزی  نیز هست.
حضور وی در خبرگزاری تسنیم مصادف شد با ایام جهاد سازندگی و جهادی کشاورزی که در ادامه بخش اول گفتگوی تفصیلی اسکندری با خبرنگاران اقتصادی خبرگزاری تسنیم را مشاهده کنید.

*فرهنگ جهادی در بخش کشاورزی چه جایگاهی دارد؟

اسکندری: برای درک فرهنگ جهادی در بخش کشاورزی باید اشاره کرد که امام (ره) چرا جهادسازندگی، سپاه و کمیته امداد را به عنوان الگو تشکیل داد. در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، این الگوها توسط بنیانگذار انقلاب اسلامی مطرح شد تا به بیداری و حرکت اسلامی منجر شود.
دکترین حضرت امام برای رسیدگی به روستا‌ها و کمک به تولید نیز، تشکیل جهاد سازندگی بود.
ویژگی جهاد از فرمایشات ایشان از خود گذشتگی، ایثار، خدمت به مردم و کار برای خدا  قابل استنتاج بود. این فرهنگ جهادی تنها به جهاد سازندگی مربوط نبود و در سایر بخش‌ها نیز گسترش یافته بود.
درادامه این رویه، در فرمایشات مقام معظم رهبری، امام خامنه‌ای متبلور شده است. ایشان در این ارتباط می فرمایند: "در اداره کشور باید روحیه خدمت به مردم، نیت خدایی با تکیه بر علم و درایت و روحیه جهادی حاکم باشد تا بتوان از مشکلات عبور کرده و پیش رفت". 

فرهنگ جهادی و علم دوبال اقتصاد مقاومتی
تاکید بر فرهنگ جهادی و به کارگیری علم در بخش کشاورزی همان اقتصاد مقاومتی است. اقتصاد مقاومتی به عنوان یک الگوی اقتصادی تنها مربوط به شرایط تحریم و فشار نیست. اقتصاد مقاومتی همان "ما می توانیم" است که در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی توسط حضرت امام خمینی (ره) به آن اشاره شد.
در ابتدای پیروزی انقلاب ما استقلال سیاسی می خواستیم که تامین کننده آن استقلال اقتصادی در همه زمینه ها بود، که یکی از زمینه‌های آن در بخش کشاورزی بود که برای تحقق این امر امام جهاد را تشکیل داد .

امام «ره» بر خوکفایی تاکید داشتند
برای تامین استقلال اقتصادی، امام به خودکفایی تاکید داشتند و در فرمایشات خود از این کلمه زیاد استفاده می کردند. وقتی امام از این واژه در صحبت‌های خود استفاده می‌کردند تنها یک کلمه نبود بلکه ناشی از شناخت ظرفیت و توان کشور بود. این ظرفیت‌ها توسط رژیم پهلوی اجازه بروز نمی‌یافت اما امام می‌خواست که این ظرفیت ها بروز پیدا کند.

مقام معظم رهبری تحقق "ما می توانم" را سال ها از مسئولان  خواسته اند و در قالب نامگذاری سالها نیز این خواست را مطرح فرمودند به طوری که هفت سال نام اقتصاد بر خود گرفت و بر ظرفیت‌های اقتصادی تاکید شد.
این خواست محقق نشده، در نتیجه تبدیل به اقتصاد مقاومتی در سال 92 شد. در صورتی که ما با فرهنگ جهادی عمل می کردیم بسیاری از مشکلات فعلی را نداشتیم.
در بخش نظامی توانستیم با روحیه و فرهنگ جهادی کار کنیم که این امر موفقیت‌های خارق العاده ای برای کشوربه دست آورد. اما در سایر بخش ها خیلی موفق نبوده‌ایم.

در حال حاضر نیز بخش اجرا هیچ گونه بهانه ای ندارد زیرا قانون به اندازه کافی وجود دارد و سیاست‌های همه بخش ها اعلام شده است و تنها در هر بخش باید برنامه عملیاتی اقتصاد مقاومتی ارائه شود.

در بخش کشاورزی از چه ظرفیت های استفاده نشده است؟
اسکندری: بخش کشاورزی ظرفیت های زیادی در همه زمینه‌های باغبانی زراع، دامپروری، جنگل، مرتع و شیلات دارد که در صورت استفاد صحیح  ظرفیت اسمی تولید 300 میلیون تن محصول کشاورزی و تولید غذای بیش از 300 میلیون نفر وجود دارد.

*منابع آبی کشور برای تامین 300 میلیون تن محصول کشاورزی کافی است ؟
اسکندری: ایران دچار کمبود آب هست، اما بحران آب ندارد و تنها با بحران مدیرت در این بخش رو به رواست. این موضوع توسط معاون وزیر نیروی فعلی نیز پذیرفته شده است.
درست است که متوسط بارندگی‌ها در کشور 250 میلی‌متر در سال است اما به نگاهی به آمار 70 ساله کشور مشخص می شود که این وضعیت امر جدیدی نیست.
آیا چون در منطقه خشک و نیمه خشک جغرافیایی هستیم  باید کشاورزی را تعطیل کرد. ایران با یک میلیون و 647  هزار کیلومتر وسعتی که  دارد، یکی از وسیع ترین کشورهای جهان  با اقلیمی متنوع است. عده ای دنبال تعطیلی کشاورزی به بهانه کمبود آب و تحریم هستند و من حاضرم با آنها مناظره کنم.

گروهی تنها بخش‌های منفی کشاورزی را پرنگ می‌کنند
آب، خاک، دانش و ...  همگی سرمایه‌های بخش کشاورزی هستند که بخش آب تنها بک متغیر است که باید از آن به درستی استفاده شود تا امکان تولید غذای کشور فراهم شود.
آیا وقتی گفته می شود که ایران کشور خشکی به حساب می‌آید نباید از هیمن ظرفیت‌ها و منابع آبی به درستی استفاده کرد. گروهی در بخش کشاورزی کشور تنها بخش منفی کشاورزی را پرنگ می‌کنند.

به چگونگی استفاده و تولید آب باید توجه کرد، در کشور ظرفیت‌های مختلفی در بخش آب وجود دارد که به آنها توجه نشده است. اگر کمبود آب وجود دارد نباید کشاورزی را تعطیل کرد. زیرا این امر در واقع بازی کردن در زمین دشمن است.

خودکفایی گندم با انتقال 30 درصد علم موجود محقق شد
در بخش‌های  مختلف کشور تولید علم وجود دارد اما شرایط انتقال صحیح آن در بخش و استفاده از علم تولیدی فراهم نیست. اگر از آب  خاک و سایر ظرفیت ها درست استفاده شود علاوه بر تامین نیاز داخل می‌توان در بسیاری از زمینه‌ها صادر کننده بود.

در چه زمینه‌های کشاورزی از علم استفاده نشده است؟
اسکندری: در تمام زمینه‌ها، ازعلمی که در اختیار متخصصین ما در دانشگاه‌ها  و موسسات تحقیقاتی وجود دارد، استفاد نشده است. در زمانی که به خود کفایی در تولید گندم رسیدیم توانستیم تنها با استفاده از 30 درصد ظرفیت علمی کشور  به این مهم دست یابیم و در واقع آن را به مزارع انتقال دهیم. این امر  در سال های آینده،  نیازمند تثبیت و استفاد از دست آورد‌های جدید داشت.

*کشت جلبک علوفه‌ای با آب دریا 
منابع آبی کشور تنها آبهای شیرین نیست. آبهای شور نیز قابلیت استفاد در بسیاری از تولیدات بخش کشاورزی دارد. ما سه هزار کیلیومتر ساحل دریا داریم که از این ساحل و آب دریا می توان استفاد کرد. در زمان بنده، برروی جلبک علوفه به صورت پایلوت کار و کشت شد. از هزار هکتار کشت جلبک علوفه‌ای می توان 54 هزار تن علوفه خشک برداشت کرد که ارزش غذایی بالاتر از یونجه دارد.
در سالهای گذشته کشت جلبک علوفه ای ازطریق متخصصان داخلی  و کمک عوامل محلی کشت و تولید شد.

چرخش آب و کشت فراسرزمینی در کشاورزی کشورجایگاه ندارد
کمبود آب نباید بهانه ای برای واردات و عدم تولید شود. علاوه براین مثال موارد متعددی وجود دارد که از ظرفیت‌های موجود به درستی استفاده نمی‌شود. با استفاده از گردش آب چند مرتبه از منابع موجود استفاده کرد اما این روش بهره‌برداری از آب، دربخش کشاورزی ما جایگاه مناسبی ندارد.
یکی از مصداق‌های استفاده از آب مجازی کشت فراسرزمینی است اما از ظرفیت های این بخش استفاده مناسبی نشده است. مناطق مختلفی در جهان وجود دارد که آمادگی فروش یا اجاره زمین را به ایران برای تولیدات انواع محصولات کشاورزی با توجه به سلیقه ما دارند اما چه میزان از این ظرفیت های استفاده شده است.

سد‌های زیر زمینی به حال خود رها شدند
استفاده از سد‌های زیر زمینی که دانش آن در کشور نیز  وجود دارد چقدر توجه شده است. با وجود اینکه علم ایجاد چنین سد‌هایی در کشور وجود دارد، اما امکانات لازم برای بروز این علم در اختیار متخصصان قرار نگرفته است. این سدها  امکان ذخیره سازی منابع آب را در زیر زمین با حدقل تبخیر دارد.

منظور شما از سد‌های زیر زمینی، آبخیز داری و آبخوان داری است؟
اسکندری: سد‌های زیر زمینی شیوه‌ای از ذخیره آب است که می توان آن را درقالب فعالیت‌های آبخیز داری تعریف کرد. در این روش با انجام یک سری عملیات سازه‌ای آب به زیر زمین  و سازه های زیر آن هدایت می‌شود  تا درمواقع لزوم از طریق پمپاژ خروجی گرفته شود.
با توجه به شرایط خشکسالی در سال 87 ، 300 نقطه مناسب برای این کار شناسایی شد و در برخی از نقاط مانند کوه زر دامغان  و کرمان نیز عملیات اجرایی آن انجام و افتتاح شد.
این فعالیت در دولت نهم شروع و متاسفانه با پایان دولت نهم تعطیل شد.
*چرا؟
اسکندری: از اوایل انقلاب بین دو دیگاه جنگ وجود داشت. دیدگاه "ما می توانیم" امام (ره)  و مقام معظم رهبری و دیدگاه "ما نمی توانیم" در سیستم اجرایی کشور درگیر بوده‌اند. متاسفانه در بیشتر شرایط  دیدگاه ما نمیتوانیم زور تصمیم گیری بیشتری در بخش اجرایی داشته است و در مواردی نیز واردات را انتخاب کرده است.

گفتگو از ابراهیم نژادرفیعی و صمد حسن نیا