دیدبان
بررسی پانزدهمین دور انتخابات پارلمانی ترکیه

انتخابات پارلمانی ترکیه و دو راهی اردوغان

انتخابات پارلمانی ترکیه و دو راهی اردوغان

نویسنده: رامین ولیزاده میدانی

دیدبان: برای انتخاب اعضای پانزدهمین دور پارلمان ترکیه رأی دهندگان روز هفتم ماه ژوئن بر سر صندوق‌های رأی حضور پیدا میکنند. در این انتخابات بیست حزب سیاسی شرکت کرده و ۱۶۵ نماینده مستقل در سطح ترکیه با یکدیگر رقابت خواهند کرد. در انتخابات عمومی روز هفتم ژوئن در داخل کشور ۵۳ میلیون و ۷۶۵ هزار و ۲۳۱ نفر و در خارج از کشور نیز ۲ میلیون و ۸۶۷ هزار و ۶۵۸ رأی دهنده برای تعیین اعضای مجلس پای صندوق‌های رأی میروند. در این نوشتار دیدبان سعی دارد که در ابتدا به اهمیت انتخابات هفت ژوئن پرداخته، سپس وضعیت آکپارتی را بررسی خواهیم کرد و در نهایت به نقش تعیین کننده‌یHDP  اشاره خواهیم کرد.

نقطه عطف در فضای سیاسی ترکیه

1- هفتم ژوئن نقطه‌ی عطفی در حاکمیت

این انتخابات احتمالاً از زمان اولین انتخابات چندحزبی آزاد در ترکیه در سال 1950 تاکنون، مهمترین انتخابات است. به این دلیل که رئیس جمهور رجب طیب اردوغان، هدف انتخابات را از تشکیل یک پارلمان و دولت جدید، به تغییر قانون اساسی برای تأسیس یک سیستم ریاست جمهوری مقتدر به‌جای نظام پارلمانی عوض کرده است.

برای آکپارتی تنها یک پیروزی ساده و کسب اکثریت پارلمان با 276 کرسی در پارلمانی که مجموعاً 550 کرسی دارد، ممکن است برای تصویب قانون اساسی متضمن سیستم ریاست جمهوری مقتدر اردوغان کافی نباشد، زیرا نیاز به اکثریت دوسومی پارلمان (367کرسی) دارد البته سه پنجم (330 کرسی) برای به همه پرسی گذاشتن قانون اساسی کافی خواهد بود.

اردوغان خواستار تضمین سیستم ریاست جمهوری مقتدر

اردوغان به دو دلیل عمده نمی‌خواهد کمتر از 330 کرسی به دست بیاورد:

1- او معتقد است که این تنها شانس او است برای رسیدن به ریاست جمهوری مقتدر مورد نظرش، با قدرت اجرایی فراوان و حداقل کنترل بر او.

2- اگر او نتواند به این هدف دست یابد، این میتواند از زمانی که در سال 2000 در تأسیس آکپارتی همکاری کرد، اولین شکست در زندگی سیاسی وی باشد.

به این دو دلیل، اردوغان به منظور حمایت از آکپارتی در طی تبلیغات انتخاباتی که از روز دهم مارس رسماً آغاز شده بود، در حال برگزاری یک کمپین جداگانه و به موازات کمپین نخست وزیر داوود اوغلو بود. این به صراحت در تناقض با نص قانون اساسی است که بر مبنای آن رئیس جمهور باید غیرحزبی باقی بماند.(1)

2- آکپارتی؛ برنده یا بازنده

2-1- خواسته‌ها

در این انتخاباتی که برگزار میشود، رجب طیب اردوغان کار دشواری برای تحقق آرزوی دیرینه خود در پیش دارد. رجب طیب اردوغان سال‌هاست که دنبال تغییر نظام سیاسی ترکیه است. او برای پیاده سازی این سناریو گام به‌گام عمل کرده و تلاش کرده فضا را برای عملی نمودن این شرایط مهیا سازد. بر همین اساس وقتی در انتخابات ریاست جمهوری این کشور رجب طیب دوست و یار دیرین خود را کنار زد تا خود به‌عنوان رئیس قوه مجریه راهی کاخ چانکایا شود کمتر کسی از این اقدام تعجب کرد. اما حالا آقای رئیس جمهور به بخش سخت و دشوار ماجرا رسیده است.

اردوغان: اگر در کسب 400 کرسی مجلس شکست بخوریم، رفراندوم برگزار خواهیم کرد

طبق قانون اساسی ترکیه لازمه ایجاد تغییر در چنین سطحی کسب دو سوم آرای پارلمان است. به این معنا که اگر اردوغان میخواهد نظام نیمه پارلمانی- نیمه ریاستی ترکیه را به ریاستی تبدیل کند باید دو سوم ۵۵۰ نماینده مجلس ترکیه به این تغییر رأی مثبت بدهند. طبیعی است که کسب چنین اجماعی به سادگی صورت نمیپذیرد. اردوغان و عدالت و توسعه نه تنها در پارلمان فعلی از چنین جایگاه و حمایتی برخوردار نیست که حتی کسب آن در انتخابات فعلی هم قدری دشوار به نظر میرسد.(2)

احمد داوود اوغلو: اگر در انتخابات شکست بخوریم استعفا خواهم داد

2-2- چالش‌ها

انتخابات پارلمانی ترکیه در حالی برگزار می‌شود که احزاب و گروه‌های مختلف سیاسی ترکیه مشغول رقابت برای کسب بیشترین کرسی در قوه مقننه آتی ترکیه هستند. اما نکته حائز اهمیت که این دوره از انتخابات را بیش از گذشته مهم جلوه میدهد تصمیم رجب طیب برای تغییر قانون اساسی است. عموم نظرسنجی‌ها نشان میدهد که عدالت و توسعه برای کسب دو سوم و حتی کمتر از آن برای تشکیل دولت غیرائتلافی هم با مشکلات جدی مواجه است و شاید مجبور باشد برای تشکیل دولت دست نیاز به سمت دیگر احزاب دراز کند.

آکپارتی دریافته است که HDP حد نصاب انتخابات را کسب می کند

اما وقتی ماجرا به سمت تغییر قانون اساسی برود طبیعی است که کار دشوارتر میشود. اردوغان که از دیرباز تلاش کرده بود چهره تازهای از دولتمردان را نزد جریان‌های کردی شکل دهد گفتگوهای صلح کردی را کلید زد و در این مسیر به پیشرفت‌های قابل توجهی نیز دست یافت. اما نتایج نظرسنجی‌ها نشان میدهد که حرکت او به سمت کردها باعث شده تا وجهه اردوغان تا اندازهای میان جریان‌های ناسیونالیستی و دستراستی ترکیه دچار خدشه شود. به نحوی که بسیاری از کاهش چشمگیر آرای عدالت و توسعه در این انتخابات سخن بگویند.

جمهوری‌ خواه خلق مهمترین حزب اپوزوسیون نظام سیاسی ترکیه

همچنین نباید عاملی به نام حزب جمهوری‌خواه خلق را هم در تحلیل معادلات سیاسی ترکیه از نظر دور نگاه داشت. این حزب چپ هرچند بیش از یک دهه است که جایگاه چندانی در میان مردم این کشور ندارد و حتی خط و ربط سیاسی و اندیشه‌ای این جریان هم تا اندازه زیادی دستخوش تغییر شده است، اما به هر ترتیب نقش CHP به عنوان حزب اپوزوسیون نظام سیاسی ترکیه را نمی توان در تحولات سیاسی ترکیه نادیده گرفت. به هر ترتیب اردوغان در شرایط دشواری قرار گرفته و تصمیم او میتواند در آینده سیاسی خود و حزب عدالت و توسعه موثر باشد. بر همین اساس شاید خیلی نباید تعجب کرد که اظهارات اردوغان در چند هفته اخیر تا این اندازه متناقض باشد و واقع امر این است، نتایج نظرسنجی‌ها و آخرین تحلیل‌ها به او برای تغییر خط حرکتی عدالت و توسعه کمک میکند. (3)

حمله شدیدالحن اردوغان به کردهای ترکیه: سخن گفتن ازمسئله کردها تجزیه‌طلبی است

2-3- اقدامات

با این تفاسیر آقای رئیس جمهور برای پیاده‌سازی موفقیت آمیز ایده‌آل خود یک راه دیگر را برگزیده است و آن رفتن به سمت جریان‌های ناسیونالیست و دستراستی و ملی‌گرای ترکیه است. اردوغان در چند هفته اخیر ضمن زدن زیر میز گفتگوهای کردی اذعان داشته چیزی به نام مسئله کردی در ترکیه وجود ندارد. این در حالی است که او خود یکی از بانیان اصلی مذاکرات کردی با دولت بوده است. اردوغان با این اقدام خود دوباره به وجهه عدالت و توسعه در سرزمینهای کردی ضربه زد. اما از سوی دیگر برخی از ناظران سیاسی معتقدند تصمیم جدید رجب طیب میتواند به بهبود چهره او در میان جریان‌های دستراستی کمک کند. ضمن اینکه از سوی دیگر آقای اردوغان به این نتیجه رسیده که شاید برای تحقق آرزوی دیرینه خود بتواند با کمک جریان‌های ناسیونالیست به دستاوردی دست یابد؛ امری که شاید انجام آن با کردها دشوارتر باشد.

اما شاید در مقام تحلیل نهایی نقش مولفه‌ای به نام عدالت و توسعه و شخص اردوغان را باید پررنگتر از دیگر عوامل دانست. آن هم در شرایطی که اقتصاد در تحلیل سیاسی انتخاباتی ترکیه حرف اول و آخر را میزند. حوزه‌ای که رجب طیب با فاصله در صدر قرار دارد و هیچ‌یک از رقبا نمی‌توانند به پای عدالت و توسعه برسند.(4)

3- HDP حزب تعیین کننده انتخابات

ترکیه حساسترین و مهمترین انتخابات خود را در 7 ژوئن برگزار میکند. این انتخابات مهم است زیرا رئیس جمهور، رجب طیب اردوغان، هدف اصلی انتخابات را فراتر از تشکیل یک پارلمان جدید و دولتی با اکثریت آراء برای حزب حاکم عدالت و توسعه (آکپارتی) تعریف کرده است. چنین بردی به آنها اجازه می دهد یک قانون اساسی جدید بنویسند و با استفاده از آن یک سیستم ریاست جمهوری مقتدر با قدرت اجرایی بیشتر و کنترل و توازن کمتری ایجاد کنند.

به منظور رسیدن به این هدف، اردوغان نیاز به اکثریت قاطع دو سوم کل آراء در 550 کرسی پارلمان دارد، که به معنی 367 کرسی است. یا اینکه، اکثریت سه پنجمی 330 کرسی به دولت اجازه می دهد تا قانون اساسی جدید را به همه پرسی بگذارد. با وجود اینکه اردوغان موفق به کسب 50 درصد ازحمایت سراسری در انتخابات ماه ژوئن 2011 شد، تا به حال، قادر بهدست یافتن به هیچ یک از این دو هدف نشده است.

در سال 2011، حزب اصلی اپوزیسیون، حزب جمهوری‌خواه خلق 26 درصد آراء را به‌دست آورد، حزب حرکت ملی 13 درصد، نامزدهای مستقل مورد حمایت کردها بیش از 6 درصد، و دو حزب جناح راست/ مذهبی - حزب سعادت (SP) و حزب اتحاد بزرگ (BBP) - در مجموع 2 درصد کل آرا را بهدست آوردند.

در انتخابات محلی مارس 2014 توزیع رأی (تقریباً) 46 درصد برای آکپارتی، 27.5 درصد برای CHP و 15 درصد برای MHP، و 6درصد برای نامزدهای کرد و 3.1 درصد برای SP و BBP بود. به این دلیل به مورد اخیر اشاره کردیم که BBP تصمیم گرفته است برای ورود به انتخابات ماه ژوئن 2015 با SP متحد شود.

معاون حزب عدالت و توسعه: HDP نماینده تمام کردهای ترکیه نیست

عامل افتراق در این انتخابات حزب متمرکز بر حل مسأله کردها، یعنی حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) است، با تاریخچه‌ای شامل سوسیالیست‌ها و لیبرال‌های ترکیه، که هدف آن گسترش برنامه‌های خود جهت تبدیل شدن به یک "حزب برای کل ترکیه" به‌عنوان بخشی از روند گفتوگو با دولت جهت یافتن یک راهحل سیاسی برای مشکل کردها است. (5)

دمیرتاش: اردوغان به حدنصاب 10 درصدی انتخابات پناه برده است

 دموکراتیک خلق‌ها این بار اعلام کرده که برای به چالش کشیدن حد نصاب ناعادلانه 10 درصدی و به‌منظور تضمین حضور بهترش در پارلمان، به‌عنوان یک حزب وارد عرصه انتخابات میشود. پیشینیان HDP از مسیر انحرافی معرفی نامزدهای مستقل استفاده می‌کردند تا از حضور نمایندگان خود در پارلمان مطمئن شوند. بر اساس آخرین نظر سنجی‌ها، هنوز مشخص نیست که آیا HDP قادر خواهد بود از حد نصاب عبور کند یا نه.

یالچین آکدوغان: کسب حدنصاب انتخابات توسط HDP برای ترکیه خطرناک است

بر اساس همه‌ی بررسی‌های انجام شده نمیتوان با اطمینان گفت که HDP از حد نصاب عبور خواهد کرد یا نه. این حزب به‌راستی روی لبه‌ی تیغ است. اردوغان متوجه کاهش آرای آکپارتی شده و خود نیز وارد صحنه‌ی تبلیغات انتخابات شده است. وی عقیده دارد بدون صدا و حضور او آکپارتی نمیتواند آرای خود را افزایش دهد. او می‌خواهد به هر قیمتی HDP را زیر حد نصاب نگاه دارد. (6)

نتیجه‌گیری

هفت ژوئن روزی است که اتفاقی بزرگ برای مردمان ترک در حال رخ دادن است؛ اتفاقی که در آن سرنوشت دو حزب مشخص خواهد شد؛ به نظر دیدبان حزب بزرگ ترکیه و حزب تازه نفس کردی. اینکه اقتدار آکپارتی کامل‌تر خواهد شد یا دوران افول آن نزدیک‌تر، اتفاق بزرگی است که برای آکپارتی در انتظار است. حزب جسور کردی نیز سر دیگر این طیف است که این بار به‌صورت حزبی وارد رقابت نفسگیر با احزاب دیگر شده است. کسب حد نصاب 10 درصدی توسط این حزب تأثیر زیادی بر سرنوشت آکپارتی خواهد داشت. پس میتوان گفت که سرنوشت این دو حزب به هم وابسته است؛ پیروزی یکی، شکست دیگری است.

منابع:

(1) http://kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/Print/?Id=83866

(2) http://www.khabaronline.ir/detail/419660/World/middle-east

(3) http://alwaght.com/fa/News/10737

(4) http://news.hadafsaz.ir/?p=58301

(5) http://kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/Print/?Id=83324

(6) http://ghanoondaily.ir/News/49759

مرتبط‌ها

بیشترین سقوط ارزش سهام وال استریت در یک روز

دولت آمریکا به کشتن شهروندان ایرانی افتخار می‌کند

مقابله با کرونا از منظر حکمرانی (1)

آمریکا برای آزادی مزدور اسرائیلی، دست به تهدید و ارعاب زد

افشای نام‌های جدید از شاهزادگان بازداشت‌شده

استیصال رسانه‌ای ائتلاف در یمن