دیدبان: با حمله نیروهای تکفیری به عراق، این کشور بار دیگر دستخوش درگیری های خونین شد. در این میان برخی از احزاب به دنبال پیگیری منافع خود و گرفتن امتیاز از دولت بحران زده عراق هستند. از سوی دیگر آمریکا که با خروج از عراق و در پی آن روی کار آمدن دولت مستقل، تمامی طرح های خود را بر باد رفته می بیند، در پی بازگشت نظامی به این کشور است. حوادث سیاسی  چند روزه عراق و خانه نشینی معترضانه احزاب سنی باعث شده استتا این کشور در آستانه یک بحران سیاسی قرار بگیرد. در این بین زمزمه حضور نیروی زمینی ارتش آمریکا به بهانه مبارزه تمام عیار با داعش، در این کشور شنیده می شود. در این نوشتار سعی می شود تا  حوادث اخیر با نگاه تحلیلی نگریسته شود.

بهانه خونین

کشته شدن «قاسم سویدان الجنابی» بهانه ای بود برای آغاز این اختلاف سیاسی. سویدان الجنابی از رهبران سرشناس عشایر عراقی، در حومه بغداد توسط نظامیان ناشناس به همراه فرزند و هشت تن از محافظانش دستگیر و سپس به قتل رسید. در این حادثه «زید السویدان الجنابی» از نمایندگان پارلمان عراق و برادرزاده این فرد نیز ربوده شد. وی ساعاتی بعد در حالی که مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود، آزاد شد. در پی این اقدام تروریستی، احزاب سنی و لیبرال عراق به نشانه اعتراض تمامی فعالیت های سیاسی خود را به حالت تعلیق درآوردند.[1] این تصمیم پس در نشست شبانه رهبران «ائتلاف نیروهای ملی عراق» که همه احزاب و جریان‌های عرب سنی را در بر می‌گیرد و ائتلاف لیبرال«الوطنیه» به رهبری «ایاد علاوی» در منزل «سلیم الجبوری»، رئیس پارلمان عراق اتخاذ شد. همچنین در ادامه رئیس پارلمان عراق اعلام کرد‌ که وزرای سنی کابینه و نیز «اسامه نجیفی» و ایاد علاوی، معاونان رئیس جمهور، «صالح مطلک»، معاون نخست وزیر و خود سلیم جبوری، نیز به جمع معترضان پیوسته‌اند و فعالیت‌های خود را به حالت تعلیق درآورده‌اند. این احزاب به طور رسمی، نیروهای نظامی مردمی را دخیل در این حادثه تروریستی اعلام کردند.[2]

احزاب سنی و لیبرال عراق خواهان موضع گیری صریح نخست وزیر علیه نیروهای داوطلب مردمی هستند. آنان به دنبال این هستند که با فشار بر «العبادی» او را مجبور کنند نیروهای مردمی را برچیند. خواسته دیگر این احزاب این است که برخی از فرماندهان نیروهای داوطلب مردمی به عنوان مسئولاین اقدامات تروریستی، معرفی و محکوم شوند. معرفی این گروه نظامی مردمی به عنوان مسبب حادثه تروریستی فارغ از عدم صحت این ادعا، موجب از هم پاشیده شدن این مجموعه خواهد شد. با توجه به ضعف ارتش این امر صدمه ای بسیار جدی به امنیت این کشور وارد خواهد کرد.

این نیروی مردمی که اکثریت آن را شیعیان تشکیل می دهند، در جنگ با داعش برای کمک به ارتش تشکیل شده اند. در واقع باید گفت فتوای «آیت الله سیستانی»این جمعیت انبوه را گرد هم آورده است. این مجموعه تا کنون نقش بسیار موثری در مهار داعش داشته است. این نیروها هم اکنون وظیفه برقراری امنیت بخشی از مناطق پایتخت را بر عهده دارند.

با گذشت چند هفته از این قتل مشخص شده است که قتل سویدانی زوایای دیگری نیز داشته است. در روزهای نخست بسیاری بر این باور بودند که این اقدام تروریستی توسط رقبای السویدانی و در پی اختلافات قبیله ای رخ داده است. در ادامه اتفاقات بسیار جالبی رخ داد. در ابتدا داعش مسئولیت ترور یاد شده را بر عهده گرفت. این امر باعث شد تا «صبحی مالکی» یک نماینده پارلمان، جریان سیاسی یاد شده را به باد انتقاد گرفت و آنها را متهم کرد که با خون شهدا سرمایه گذاری کرده و فتنه طایفی و مذهبی به راه می اندازند. حوادث به همین جا ختم نشد بلکه اخباری منتشر شد که بهت همگان را برانگیخت. اخبار غیر رسمی حاکی از آن است که یک نوار ویدیویی از دوربین های نظارتی از نزدیکی محل حادثه ربایش شیخ سویدان، به دست مسئولان امنیتی رسیده است. نوارهای ویدیوئی خودروهای متعلق به افراد وابسته به صالح مطلک را نشان می دهد درحالی که به کاروان خودروهای شیخ سویدان حمله می کنند و آنان را می ربایند.[3]

این اخبار به خوبی از قصد جریان های سیاسی مخالف دولت حکایت می کند. گروه های سنی از به وجود آمدن این ارتش مردمی که غالبا شیعه هستند، از ابتدا هم خرسند نبودند. این احزاب در حادثه تروریستی «بروانه» هم نیروهای مردمی را مقصر معرفی کردند و سعی در تضعیف آن ها داشتند. با گذشت زمان مشخص شد داعش مسئول حادثه تروریستی بروانه بوده است.

در مجموع می توان گفت احزاب سنی و لیبرال از اینکه نخست وزیر شیعه، تکیه گاه قدرتمندی با عنوان نیروی مردمی داشته باشد نگران هستند. به نظر می رسد آنان از قدرت نیروهای شیعی در بسیج نیروی مردمی احساس ناامنی می کنند.

پشت پرده ماجرا

به نظر می رسد این حوادث ارتباط مستقیمی با مساله حضور تمام عیار نیروهای آمریکایی برای مقابله با داعش دارد. احزاب سنی و لیبرال از ابتدای درگیری با داعش خواهان حضور نظامی نیروهای آمریکایی در عراق بودند. این احزاب با توجه به اینکه دولت شیعی است به دنبال تقویت جایگاه خود با حمایت و حضور آمریکا هستند.

این جریان های سیاسی، ارتش و نیروهای مردمی را در مقابله با داعش ناتوان معرفی و تنها راه حل را ورود نیروهای آمریکایی بیان می کنند. در همین زمینه اظهار نظر «صباح کرحوت»، رئیس شورای استانداری الانبار جالب توجه است. او در بیانه ای اینچنین گفته است: «اگر ما از حضور نیروهای آمریکایی در سرزمین الانبار خودداری کنیم راهی نداریم جز برافراشتن پرچم سفید و اعلام تسلیم مان در برابر داعش و اجازه دادن به آنان برای تسلط کامل بر استان الانبار».[4]

در نظر این مسئول سنی و سایر هم حزبی هایش ارتش توان مقابله با داعش را ندارد و از سوی دیگر نیروهای مردمی هم مسبب تضعیف امنیت عراق هستند و حضور آن ها باعث شورش امنیتی خواهد شد.پس تنها راه باقی مانده در پیش روی مردم عراق استمداد از آمریکا است.

دولت آمریکا هم با توجه به این شرایط، اقدام به فعالیت های رسانه ای به منظور زمینه سازی برای حضور بیشتر در عراق می کند. در همین راستا رسانه های آمریکایی از حضور نیروی زمینی ارتش این کشور در عملیات آزادسازی شهر موصل خبر داده اند. این اخبار حاکی از آن است که نیروی زمینی ارتش آمریکا در فصل بهار به شهر موصل حمله خواهد کرد. نکته قابل تامل این است که نیروهای مردمی در این طرح جایی ندارند.

در مقابل العبادی اعتقاد دارد که برای پاسخ به درخواست عشایر سنی نیروهای داوطلب مردمی به الانبار ارسال شدند. به همین دلیل هم دیگر لزومی ندارد که نیروهای خارجی بخواهند در آن استان حضور یابند. به نظر العبادی نه در الانبار و نه در هیچ جای عراق نیازی به حضور نیروهای خارجی نیست.

این نکته هم لازم به ذکر است که احزاب سنی از حضور مستشاران نظامی ایرانی هم ناراضی بودند. به نظر می رسد آنان به این نتیجه رسیده اند که اگر ایران با مشاوره ها و هدایت هایش بتواند مشکل داعش را حل کند دیگر جایی برای آمریکا در عراق نیست. به عبارت دیگر در عراق برای یک کشور فضا برای مشاوره و آموزش در امور نظامی موجود است. به طور جزئی می توان گفت که اگر سربازان عراقی را نیروهای ایرانی آموزش دهند، دیگر جایی برای مستشاران نظامی آمریکایی باقی نمی ماند. در این بین به نظر می رسد احزاب سنی و لیبرال به دنبال حضور ارتش آمریکا هستند.[5]

روی دیگر سکه

در بین این حوادث سیاسی دولت عراق به دنبال یافتن راهی برای برون رفت از بحران های به وجود آمده است. در اوضاع فعلی از یک سو دولت مرکزی در حال جنگ با داعش است. در این جنگ ارتش عراق به طور قطعی نیازمند همکاری و همراهی نیروهای مردمی است. از سوی دیگر احزاب سنی و لیبرال به دنبال حضور بیشتر نیروهای آمریکایی هستند. دولت عراق هم با توجه به تجربه سال های اشغال به خوبی می دانند که حضور آمریکا این کشور را به یک پاکستان جدید تبدیل خواهد. از این رو به دنبال راهی است که بتواند استقلال این کشور را حفظ کند و با همکاری احزاب سنی و لبیرال کشور را در مسیر صلح و توسعه پیش ببرد.به نظر می رسد دولت عراق به خوبی از اهمیت مشارکت همه احزاب سیاسی برای برون رفت از این اوضاع واقف است. از این روست که به دنبال رفع تمامی موانع اتحاد بین گروه های مختلف سیاسی است.

در این میان، اخباری مبنی بر تشکیل «ائتلاف وطنی» توسط «عمار حکیم» به گوش می رسد که می تواند در ایجاد اتحاد هر چه بیشتر در بین احزاب عراقی مفید واقع شود.

نتیجه گیری

به نظر می رسد در اوضاع فعلی، خطرناک ترین دشمن مردم عراق، اختلاف داخلی باشد. در این بین به نظر دیدبان احزاب سنی و لیبرال با یک اشتباه استراتژیک به دنبال حضور هرچه بیشتر نیروهای آمریکایی و برچیده شدن نیروهای مردمی هستند. این اشتباه علاوه بر به خطر انداختن استقلال این کشور، می تواند به اختلافات داخلی هم دامن بزند. از سوی دیگر تجربه های موجود در افغانسان و پاکستان نشان می دهد آمریکا قصد مبارزه جدی با گروه های تروریستی را ندارد. اوضاع این کشورها به خوبی بیانگر این موضوع است که حضور آمریکا باعث تقویت گروه های تروریستی است.