دیدبان: در مورد معیار اعتبار پاسپورت یک کشور در صحنه مناسبات بین المللی دو نظر عمده وجود دارد. نظر اول به این که ارزش پاسپورت یک کشور بیش از آن که مساله‌ای سیاسی باشد، مساله‌ای است که به حوزه اقتصاد بین‌الملل برمی‌گردد، بدین معنا که کشوری که در اقتصاد جهانی ادغام شده باشد و سهم زیادی از مناسبات اقتصادی جهانی داشته باشد، پاسپورت آن از اعتبار بیشتری برخوردار است و برعکس کشوری که ادغام نشده باشد و نقش حاشیه‌ای در اقتصاد جهانی داشته باشد، پاسپورت آن اعتبار کمتری دارد. این نظر به معنای نفی نقش دیپلماسی نیست. ادغام ایران به سازمان تجارت جهانی و رابطه آن با ارزش پاسپورت بحثی مناقشه برانگیز است که مجال دیگری را می‌طلبد تا به طور مستوفی به آن پرداخت و ما بنای بررسی آن را نداریم، اما به گونه‌ای دیگر هم می‌توان به این مساله نگاه کرد که اعتبار پاسپورت هر کشور به تصویری که جامعه بین الملل و کشورهای عضو، از آن کشور دارند، بستگی دارد. بر این اساس ارزش پاسپورت هر کشور به نحوه عملکرد دستگاه دیپلماسی آن برمی‌گردد. مطلب پیش رو کوششی برای روشن شدن این مساله است که آیا دولت تدبیر و امید که به دولتی دیپلماتیک و اهل مذاکره شناخته می‌شود، چه میزان در عمل توانسته است احترام پاسپورت ایرانی را محقق کند؟
وعده انتخاباتی شیخ دیپلمات
یکی از وعده‌های «روحانی» در ایام انتخابات «بازگشت احترام به پاسپورت ایرانی» بود. سال گذشته روحانی در شبکه تلویزیونی «جام جم» و در پاسخ به سوالات ایرانیان خارج از کشور عنوان کرد: «به همه هموطنان قول خواهم داد که بزرگان و افتخارات ایران را و میراث فرهنگی ایران و بزرگانی که برخی همسایگان در حال تصاحب آنها هستند را که جزو تاریخ و فرهنگ ما است برمی‌گردانم و همچنین قول می‌دهم که احترام را به پاسپورت ایرانی برگردانم».
اما پس از روی کار آمدن دولت یازدهم، اتفاقاتی رخ داد که دقیقا در جهت عکس و مصداق بی‌احترامی به پاسپورت ایرانی و عزت ملت ایران بود.یکی از این اتفاقات، ندادن ویزا از سوی آمریکا به «حمید ابوطالبی» به عنوان نماینده ایران در سازمان ملل بود.
برای اولین بار در تاریخ 35 ساله انقلاب اسلامی، آمریکا در اقدامی غیرقانونی از ورود نماینده ایران در سازمان ملل جلوگیری کرد. حمید ابوطالبی که از طرف رئیس جمهور به عنوان نماینده جدید ایران در سازمان ملل انتخاب شده بود به بهانه حضور در تسخیر لانه جاسوسی از ورود به مقر سازمان ملل منع شد. دولت ایالات متحده در روز جمعه ۲۲ فروردین ۱۳۹۳ به صورت رسمی اعلام کرد که کنگره این کشور ورود آقای ابوطالبی به خاک آمریکا را ممنوع کرده است.
امتناع آمریکا از صدور ویزا و عقب نشینی ایران
در پی انتخاب مسعود ابوطالبی به عنوان نماینده دائم ایران در سازمان ملل در نیویورک، کنگره آمریکا با تصویب قانونی به حمید بوطالبی به اتهام دست داشتن در ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در ایران توسط دانشجویان پیرو خط امام، از دادن ویزا به وی امتناع کرد؛ دولت آمریکا هم این اقدام کنگره را تایید کرد. در حالی که ابوطالبی حضور در این ماجرا را نفی می کند و می گوید فقط دو سه باری برای ترجمه با دانشجویان تسخیر کننده همکاری داشته است. وزیر خارجه ایران در واکنش به این اقدام آمریکا گفت: آقای ابوطالبی قبلا به عنوان دیپلمات جمهوری اسلامی مسئولیت و مدیر کل در وزارت امور خارجه مسئولیت داشته اند و به نیویورک سفر کرده و در جلسات سازمان ملل شرکت کردند. نباید اجازه داد گروهی تندرو دستور کار حضور ایران در سازمان ملل را تعیین کنند. سیدعباس عراقچی هم در این زمینه گفت: وزارت امور خارجه از طریق مکانیزم های حقوقی پیش بینی شده در سازمان ملل در حال پیگیری این موضوع است. گزینه جایگزین برای آقای ابوطالبی در نظر نداریم و این مسئله را از طریق مکانیزم های حقوقی پیگیری می کنیم(1).
اما پس از گذشت مدتی وزارت خارجه در اقدامی عجیب و منفعلانه آقای غلامعلی خوشرو را به عنوان جایگزین ابوطالبی معرفی کرد. که پیام های خاصی برای آمریکایی ها داشت از جمله اینکه دولت آقای روحانی تحت فشار تصمیم خود را عوض خواهد کرد. این اقدام آمریکا در طول تاریخ سی و چند ساله انقلاب اسلامی سابقه نداشته است. شایسته است رئیس جمهور محترم پاسخ دهند که آیا امتناع از صدور ویزا برای مقام رسمی جمهوری اسلامی آن هم در این سطح چه معنایی جز تحقیر پاسپورت ایرانی دارد؟ و دردآورتر این که چرا وزارت خارجه هیچ اقدامی انجام نداد بلکه در برابر زورگویی آمریکا عقب نشینی کرد و آقای خوشرو را به جای آقای ابوطالبی معرفی کرد؟!!
توهین سفارت فرانسه به زنان ایرانی در خاک کشورمان
چندی پیش خبری روی خروجی رسانه ها رفت مبنی بر این که سفارت فرانسه در تهران برای ویزا دادن به متقاضیان ایرانی سفر به این کشور از آن ها خواسته است که عکسی بدون پوشش سر بگیرند تا به آن ها اجازه ورود به فرانسه داده شود. این اقدام کاملا غیرقانونی است و علاوه بر مغایرت با مفاد معاهدات بین‌المللی، با آزادی بیان و احترام به حقوق شخصی افراد نیز در تناقض است. در واقع هر خانم ایرانی که تقاضای دریافت ویزا برای سفر تفریحی و یا تحصیلی به فرانسه را داشته باشد، باید دست به کشف حجاب اجباری بزند تا بتواند روادید لازم را دریافت کند.
این موضوع عجیب و کاملا غیرقانونی در حالی برای خانم‌های ایرانی اعمال می‌شود که در هیچکدام از قوانین بین المللی اجازه چنین اقدامی را که صراحتا تفتیش عقاید و ورود به حریم خصوصی افراد محسوب می‌شود، به سفارتخانه‌ها نداده‌اند. وزارت خارجه ایران باز هیچ اقدامی در برابر توهین سفارت فرانسه به زنان ایرانی انجام نداد.
به این دو مورد باید اقدام دولت نروژ به اخراج دانشجویانی ایرانی از این کشور به اتهام تلاش برای دستیابی به اطلاعات در ارتباط با توسعه و بهینه‌سازی سلاح‌های کشتار جمعی و در راستای پیشبرد برنامه هسته‌ای ایران را افزود.
جمع بندی
یکی از اهداف و خط قرمزهای جمهوری اسلامی ایران، حفظ عزت و اقتدار مردم در صحنه بین المللی است که رهبر معظم انقلاب نیز بارها بدان اشاره کرده اند. اگر حفظ احترام پاسپورت را یکی از مصادیق حفظ عزت ایرانی بدانیم که لااقل دولت محترم تدبیر و امید همان گونه که از شعارهای انتخاباتی خودش نمایان بود این گونه اعتقاد دارد؛ باید اذعان کرد که دولت جناب آقای روحانی علی رغم ژست دیپلماتیکش نتوانست احترام پاسپورت ایرانی را حفظ کند.
شایسته است که دولت محترم این نکته را مورد توجه قرار دهد که مذاکره و دیپلماسی هیچ گونه منافاتی با کوتاه نیامدن در برابر زورگویی‌ها و قلدر مآبی‌های غربی‌ها ندارد. به نظر دیدبان اگر دولت این رویه عقب نشینی را به امید خراب نشدن اعتماد طرف مقابل ادامه دهد، او هم این گونه پیش خود تصور خواهد کرد که با افزایش فشار دولت ایران تصمیم خود را عوض خواهد کرد، بنابراین نه تنها انعطافی نشان نخواهد داد بلکه فشارهایش را بیشتر خواهد کرد.