دیدبان: بستگی دارد که انتظاراتمان از دکتر حسن روحانی بر چه مبنایی باشد. اگر بر اساس شعارهای انتخاباتی که وی در جریان انتخابات ریاست جمهوری یازدهم ارائه می‌داد، از او انتظار عمل داشته باشیم یک مسئله است. اما اگر انتظارات ما از آقای روحانی و دولت یازدهم نه بر اساس شعارهای انتخاباتی، که بر اساس سابقه و عملکرد گذشته وی باشد؛ این بار ماجرا تفاوت می‌کند. در واقع اگر نگاهی به مواضع و عملکرد گذشته آقای روحانی داشته باشیم، در می‌یابیم که انتظار آزادی بیان و تحمل صدای منتقد در دولتی که وی رئیس آن باشد، بیشتر توهم کسانی است که چنین انتظاری دارند. حسن روحانی همان کسی است که سال‌ها قبل آزادی بیان و تضارب آراء را به شروطی مشروط می‌کند و می‌گوید تشویق به آزادی بیان، بدون تحقق این شروط مثل این است که یک بچه 10 تا 12 ساله را در کلاس دوره دکتری بنشانید! لذا باید توجه داشته باشیم که مهم‌تر از شعارهای انتخاباتی وی، سابقه و منش سیاسی-اجتماعی او است. بر همین اساس اگر روزی به منتقدان گفته شود بی‌سواد، و روز دیگر آنها بی شناسنامه خطاب شوند، و رسانه‌های منتقد دولت توقیف شوند و به تشکل‌های منتقد اجازه صحبت داده نشود و... هیچ کدام از این‌ها برای‌مان نباید تعجب‌آور باشد. با این وجود اما جامعه هم حق دارد که انتظار داشته باشد دولت قدری هم بر اساس شعارهایی که قبل از انتخابات داده است عمل کند، مردم حق دارند که از کسی که در غالب قریب به الاتفاق سخنرانی‌هایی که قبل از انتخابات داشته است از لزوم آزادی بیان و تحمل صدای مخالف سخن گفته است و دولت گذشته را به طور مکرر بر اساس همین مسئله مورد تخریب قرار داده است؛ انتظار داشته باشند که در عمل هم قدری به این مسئله پایبند باشد و به این شکل با منتقدین و رسانه‌های منتقد برخورد نکند. اما آنچه در یکسال و نیم گدشته از عملکرد دولت یازدهم شاهد بوده‌ایم، با شعارهای آقای روحانی در زمان تبلیغات انتخابات مغایرت آشکار داشته است. مصادیق فروانی از برخوردهای مغایر با شعارهای روحانی با منتقدان وجود دارد که نشان می‌دهد آن شعارها فقط شعار بود و حرف و عمل دولت چیزی دیگری است. به بهانه توقیف دوباره یکی از رسانه‌های منتقد دولت، در ادامه به برخی از نمونه‌هایی که میزان پایبندی دولت یازدهم به آزادی بیان را نشان می‌دهد اشاره می‌شود:
توقیف رسانه‌های منتقد
یکی از سیاست‌های دولت یازدهم، مقابله با منتقدین و هزینه زا کردن انتقاد توسط آنها است. علاوه بر هجمه‌های رسانه‌ای و تخریب گسترده منتقدین توسط ارتش رسانه‌ای دولت یازدهم، توقیف و تعلیق رسانه‌های منتقد، از دیگر روش‌هایی است که دولت به آنها متوسل شده است. اواخر سال گذشته و چند روز مانده به شروع سال جدید از آنجایی‌که بسیاری از رسانه‌ها به استقبال تعطیلات عید می‌رفتند، فرصت خوبی بود تا دولت تکلیف خود را با یکی از رسانه‌های منتقد روشن کند، در همین راستا هفته نامه 9دی متوقف شد. اما گویا امسال دیگر دولت تا پایان سال هم صبر نکرد و یک ماه زودتر از سال قبل، هفته‌نامه مذکور را توقیف کرد. نکته جالب توجه در توقیف نشریه یاد شده این است که این موضوع نه به دلیل زیرسئوال بردن احکام مسلم قرآن و اسلام و یا اهانت به مقدسات مردم بوده، که انتقاد از دولت یازدهم و مذاکرات هسته‌ای دلیل اصلی توقیف این نشریه در هر دو دفعه بوده است. علاوه بر نشریه 9دی، دولتی‌ها سال گذشته از روزنامه وطن امروز نیز بخاطر اطلاع رسانی درباره پرونده کرسنت و همچنین نقد توافقنامه ژنو شکایت کردند. همچنین سال گذشته حسین قدیانی روزنامه نگار منتقد دولت به دلیل چهار یادداشت با عناوین «دهان ما پلمب نمی‌شود»، «هسته‌ای ملت و دیپلماسی دولت»، «آقایان! سر بولدوزر را بچرخانید طرف دشمن» و «غرور ملی شکست نه ساختمان تحریم» که در آنها عمدتا سیاست‌های هسته‌ای دولت و عدم موضع‌گیری در برابر تهدیدات مقامات آمریکایی مورد نقد قرار گرفته بود، به دادگاه فراخوانده شد. هفته‌نامه یالثارات الحسین نیز از دیگر رسانه‌های منتقد دولت بود که خیلی قبل‌تر از 9دی و وطن امروز توقیف شد.
احضار شخصیت‌های علمی و سیاسی به دادگاه به دلیل انتقاد از توافق ژنو
در حالی رئیس جمهور سال گذشته در اجلاس روسای دانشگاه‌ها و مدیران پارک‌های علم و فناوری و در جمع تعدادی از اساتید دانشگاه‌ها با لحنی تند از اینکه چرا دانشگاهیان از توافق ژنو حمایت نمی‌کنند گلایه کرد، که در طول یکسال و چند ماه گذشته کسانی که از توافقنامه ژنو انتقاد کرده‌اند مورد هجمه قرار گرفته‌اند. دولت حتی پای برخی از اساتید دانشگاه که توافق ژنو را مورد انتقاد قرار داده‌اند، را به دادگاه نیز باز کرده است. از جمله سعید زیباکلام استاد دانشگاه تهران که به دلیل انتقاد از توافق ژنو تاکنون چندین بار راهی دادگاه شده است. همچنین جواد کریمی قدوسی نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی و حجت الاسلام محمود نبویان نماینده مردم تهران، از دیگر افرادی هستند که از آنها به دلیل انتقاد از مذاکرات هسته‌ای شکایت شده است. این در حالی است که حتی صدا و سیما هم اجازه حضور منتقدین توافقنامه ژنو بر روی آنتن را نداده است و بارها منتقدین و نمایندگان مجلس و تشکل‌های دانشجویی از مدیران صدا و سیما درخواست کرده‌اند که به منتقدین توافق ژنو نیز اجازه حضور در صدا و سیما داده شود.
ممانعت از سخنرانی دانشجویان و تشکل‌های منتقد در حضور رئیس جمهور در روز دانشجو
رئیس جمهور بارها از لزوم فضا دادن به منتقدین در عرصه‌های مختلف از جمله دانشگاه‌ها سخن گفته است. وی حتی در یک سخنرانی در دانشگاه تهران از اینکه چرا به دانشجویان اجازه صحبت داده نمی‌شود انتقاد کرد! اما در همین حین آنچه از عملکرد دولت مشاهده شده است، ممانعت از سخنرانی تشکل‌ها و دانشجویان منتقد در حضور رئیس جمهور بوده است. چه در روز دانشجو که تا کنون دوبار رئیس جمهور در این روز در دانشگاه حضور یافته و چه در زمان آغاز سال تحصیلی که در این مراسم نیز روحانی تاکنون دوبار حضور یافته، هیچ‌گاه به تشکل‌ها و دانشجویان منتقد اجازه صحبت در حضور رئیس جمهور داده نشده است. در 16 آذر امسال همزمان با دومین حضور رئیس جمهور در روز دانشجو در دانشگاه، فقط به چند نفر از دانشجویان هم‌فکر دولت اجازه صحبت داده شد و هیچ‌گونه انتقادی در حضور رئیس جمهور صورت نگرفت. همین مشی دولت در قبال منتقدین بود که موجب شد تا برخی کارشناسان از مراسم 16 آذر امسال به عنوان روز دولت به جای روز دانشجو یاد کنند.
لغو سخنرانی چهره‌های سیاسی منتقد در 16 آذر در دانشگاه‌ها
نه تنها به دانشجویان منتقد اجازه صحبت در حضور رئیس جمهور داده نشده است، که حتی در 16 آذر امسال، جلسات سخنرانی برخی از چهره‌های سیاسی و علمی منتقد دولت یازدهم نیز توسط مدیران دانشگاه‌ها لغو شد. از جمله می‌توان؛ جلسه سخنرانی حسین شریعتمداری که قرار بود در دانشگاه امیرکبیر برگزار شود، مراسم سخنرانی خانم دکتر منصوره کرمی همسر شهید علیمحمدی در دانشگاه هنر تبریز، جلسه سخنرانی حجت‌الاسلام محمود نبویان در دانشگاه آزاد اراک، سخنرانی حمید رسایی در دانشگاه صنعتی قم، سخنرانی پیام فضلی نژاد در دانشگاه اصفهان و ... را نام برد که توسط مدیران دانشگاه‌ها لغو شدند.
اهانت‌های مکرر رئیس جمهور و دولت‌مردان به منتقدین
اما یکی از بارزترین مصادیقی که رویکرد دولت یازدهم در قبال منتقدین را به خوبی نشان می‌دهد، ادبیات ویژه آقای رئیس جمهور و برخی دیگر از دولت‌مردان در قبال منتقدین است. علاوه بر برخی از دولت‌مردان مانند ترکان، سریع القلم، نوبخت و... که از اهانت به منتقدین ابایی نداشته‌اند و علاوه بر شبکه گسترده رسانه‌ای حامی دولت که مکرر منتقدان را مورد عنایت قرار می‌دهد؛ خود آقای روحانی نیز تلاش کرده است در طول یکسال و نیم گذشته با اشکال مختلف از خجالت منتقدین دولت در بیاید. روحانی در سخنرانی‌های مختلف خود بارها منتقدین را مورد اهانت قرار داده است و به راحتی انواع برچسب‌ها را نثار آنها کرده است.
رئیس جمهور در سال گذشته در اجلاس روسای دانشگاه‌ها و مدیران پارک‌های علم و فناوری و در جمع تعدادی از اساتید دانشگاه‌ها، منتقدین را "عده‌ای بی‌سواد" که از بخش‌هایی خاص پول می‌گیرند، عنوان کرد و در رابطه با آنها اینگونه اظهار داشت: «چرا یک عده بی‌سواد که از بخش‌هایی خاص پول می‌گیرند باید حرف بزنند اما بزرگان، دانشگاهیان و اساتید ما سکوت می‌کنند؟ چرا وقتی یک اتفاق بین‌المللی رخ می‌دهد، اساتید نامه خصوصی به رئیس‌جمهور می‌نویسند؟ چرا فریاد نمی‌زنید؟ چرا وارد میدان نمی‌شوید؟»
روحانی همچنین در افتتاحیه نمایشگاه کتاب تهران تلویحا منتقدین دولت را عده‌ای بی‌شناسنامه خواند و اینگونه اظهار کرد: «ما از همه می‌خواهیم با شناسنامه سخن بگویند، بگویند از کجا هستند، بگویند وابسته به کدام جناح هستند، با نام جناح خود سخن بگویند.»
آقای روحانی در مرداد ماه امسال که در همایش رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور سخن می‌گفت، منتقدان مذاکرات هسته‌ای را "بزدل سیاسی" خواند و آنها را به "جهنم" حوالت داد: «یک عده به ظاهر شعار می‌دهند ولی بزدل سیاسی هستند و تا حرف مذاکره پیش می‌آید می‌گویند ما می‌لرزیم. به جهنم؛ بروید یک جای گرم برای خود پیدا کنید. خداوند شما را ترسو و لرزان آفریده است.»
روحانی در مراسم روز دانشجو نیز که در دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار شد، بازهم منتقدین خود را بی‌نصیب نگذاشت و گفت: «یک عده تازه به دوران رسیده که البته ما به آنها هم احترام می گذاریم، نمی‌خواهد اینقدر نسبت به آینده و ارزشهای انقلاب و ارزشهای اسلام دل‌نگران باشند.»
اما یکی از آخرین عنایات رئیس جمهور به منتقدین دولت، مربوط به واکنش روحانی به انتقادهایی که در قبال پیاده‌روی ظریف و وزیر خارجه امریکا صورت گرفت، می‌شود؛ آنجا که آقای روحانی تلویحا منتقدان را "بی‌عقل" خواند و گفت: «آن طرفی‌ها برای جمع خودشان کف می‌زنند و این طرفی‌ها معلوم نیست چه می‌کنند و گاهی هم برای آن طرفی‌ها کف می‌زنند. بعد می‌گوییم چرا برای آنها کف می‌زنید می‌گویند انتقاد چیز خوبی است. باید گفت خدا عقل سالم را به بدن سالم بدهد.» این در حالی است که چند هفته قبل نیز در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس جمهور یکی از اعضای جلسه را که نسبت به اقدام نابجای ظریف در پیاده‌روی با وزیر خارجه آمریکا انتقاد کرده بود؛ به شدت مورد اهانت قرار داد.
نتیجه‌گیری
نگاهی به سابقه حسن روحانی در قبال مباحثی مانند آزادی بیان، تضارب آراء و تحمل صدای منتقد، نشان می‌دهد که نوع مواجهه دولت یازدهم با چنین مقوله‌هایی خیلی هم دور از انتظار نیست. به نظر دیدبان با این وجود آنگاه که معیار ارزیابی عملکرد دولت، شعارهای انتخاباتی رئیس جمهور باشد، نمی‌توان هیچ گونه نسبت منطقی بین آن شعارها و این عملکرد برقرار کرد و عملکرد دولت در همین یکسال و چندماه گذشته به وضوح مغایرت با شعارهای انتخاباتی آقای روحانی را نشان می‌دهد. هر چند حسن روحانی مکرر از تحمل صدای منتقد و آزادی بیان سخن گفته است، اما آنجا که عرصه عمل رسیده است، دولت یازدهم کارنامه قابل قبولی از خود به جای نگذاشته است و در طول تنها یکسال و نیم گذشته، مصادیق فراوانی از برخوردهای ناشایست دولت با منتقدین وجود دارد.