به گزارش دیدبان به نقل از فرهنگ، نماز جمعه از عباداتیست که اسلام با هدف تجمع و قدرت نمایی و آگاهی بخشی به مسلمین، اقدام به تشریع آن نموده است. عبادتی سیاسی، الهی که تشریع آن باعث شده تا جامعه مسلمین هفته ای یک مرتبه دور هم جمع شود و فارق از تمام اختلاف ها و تفاوت سلیقه ها، پای صحبت امامی عادل بنشینند که با حجت شرعی و بر مبنای اصول وحیانی و با توجه به آگاهی‌های حقیقی و نه بر اساس مسموعات و شنیده‌ها، به تحلیل مسائل و مشکلات روز جامعه پرداخته و بایدها و نبایدها، تهدیدها و فرصت‌ها، مصلحت‌ها و مفسده‌ها و اتفاقات جاری را با زبانی بلیغ بیان نموده و اذهان عمومی را نسبت به فضای حاکم بر امت اسلامی روشن سازد، تا امت در اتخاذ تدابیر لازم در عرصه اجتماعی و سیاسی دچار انحراف نشود.
بنا بر روایات زیادی امامت جمعه در درجه اول جایگاه امام معصوم«علیه السلام» است و برای همین کسی که قرار است در آن جایگاه قرار گیرد باید چون امام معصوم«علیه السلام» حقیقت دین را بشناسد و برای مردم تشریح نماید و با شجاعت تمام به امر و نهی جامعه و علی الخصوص سردمداران پرداخته و از این تریبون برای اصلاح امور مسلمین استفاده کند.
فضل بن شاذان ازدى از وجود مقدس امام رضا «علیه السلام» نقل می کند که حضرت فرمودند: اگر کسی سوال نمود که خطبه نماز جمعه براى چه وضع شده است؟ در جواب او گفته مىشود: براى آنکه نماز جمعه محل اجتماع همگان است[با هر سلیقه و نظری]، و خدا خواسته است تا امام وسیله و فرصتى در اختیار داشته باشد، براى اندرز دادن به مردم، و برانگیختن آنان به اطاعت، و بیم دادن از معصیت، و وادار کردن ایشان به رعایت مصلحت دینى و دنیایى خویش، و آگاه ساختن از آفات و زیانهایى که بر آنان وارد شده است، و از حوادثى که نفع و زیانى در آنها دارند.[1]
امروز جامعه مسلمین با مشکلات زیادی دست به گریبان است مشکلات اجتماعی چون طلاق، بی‌حجابی، اعتیاد، اتلاف عمر؛ مشکلات سیاسی مثل تفرقه و اعتماد به بیگانه و حس قدرت طلبی؛ مشکلات اقتصادی نظیر برنامه ریزی های غیر عالمانه و عدم توجه به توانمندی‌های داخلی و بسیاری از مسائلی دیگر؛ که باید از این تریبون مورد تبیین و تحلیل قرار گیرد. نماز جمعه در واقع ترغیب مردم به اهتمام به امور مسلمین همان اهتمامی که اگر کسی بدون آن شبی را به صبح برساند بنا به فرموده رسول خدا داخل در جماعت مسلمین نخواهد بود.[2]
متاسفانه این مهم در بسیاری موارد مغفول مانده و خطبای نماز جمعه به جای آنکه به مسائل روز بپردازند به یاد آوری اتفاقات دیروز مبادرت می‌ورزند و این یعنی جایگاه نماز جمعه را در حد یک تقویم تنزل دادن.
امام راحل(ره) در تحریر الوسیله و رساله نوین زمانی که شرایط امام جمعه را بر میشمارند این دو مورد را نیز از شرایط امام جمعه دانسته و می‌فرمایند امام جمعه باید :
1. از آنچه در نقاط مختلف و در محیطش می گذرد با اطلاع و نسبت به مصالح اسلام و مسلمانان آگاه باشد؛
2. شجاع باشد و در راه خدا از سرزنش هیچ کس نهراسد، بلکه در اظهار و بیان حق و ابطال باطل، صریح باشد؛[3]
اگر واقعا خطیب جمعه فقط باید به مسائل عادی و سطحی چون تقویم ایام و یک سفارش ساده به تقوا بسنده نماید، دیگر چه نیازی به اطلاع از شرایط و اتفاقات روز و نیز شجاعت و صراحت در بیان حقیقت است؟ چنین خطیبی به جای نیاز به این چیزها بیشتر به تقویمی کامل از اتفاقات و رویدادهای گذشته نیاز دارد. پس این نکته خود نشانگر این است که این جایگاه چیزی فراتر از آن است که فقط در آن به بیان اتفاقات گذشته بپردازیم و دایره روشنگریش باید بیش از این حرفها باشد .
مقام معظم رهبری(حفظه الله) به عنوان علمدار جریان روشنگری در موارد مکرر به لزوم روشنگری و تبیین مسائل از تریبون نماز جمعه تاکید نموده اند و آن را از برکات انقلاب اسلامی دانسته اند .از منظر ایشان تبیین مسائل سیاسی داخلی و خارجی و موضوعات فرهنگی و اجتماعی چون سبک زندگی همه و همه از موضوعات مورد نیاز برای طرح در خطبه های نماز جمعه میباشد و قوام نماز جمعه را به این شیوه و سبک میدانند .
برخی از جملات رهبر معظم انقلاب(حفظه الله) در مورد نماز جمعه :
سعی شود خطبه های نماز جمعه، دربر دارنده نیازها و پاسخ دهنده سؤالات و گره های ذهنی مخاطبان بویژه نسل جوان در زمینه های اعتقادی، عملی و سیاسی باشد.[4]
یکی از مسائلی که باید در خطبه های نماز جمعه مورد توجه جدی قرار گیرد، موضوع سبک زندگی و بحث های کاملاً مستند و زنده در این خصوص است . [5]
در نماز جمعه، مردم باید با جریانات و مسائل جهان اسلام آشنا شوند و حقیقت را بفهمند.[6]
حقیقتا نماز جمعه در اسلام ترکیب عجیبی است؛ از یک طرف، توصیه‌ی مردم به تقوا و پاکدامنی و اعراض از هواهای نفسانی است و از طرف دیگر، آگاه کردن مردم از جریانهای سیاسی و توطئه‌های دشمنان و نیازهای دوستان و اوضاع دنیای اسلام است.[7]
در بین علمای علم اصول قاعده ای مشهور وجود دارد به نام قاعده صحیح و اعم که در آن بحث میشود که آیا لفظ عبادات برای عمل صحیح با تمام اجزاء و شرایط وضع شده است و یا به عمل ناقص نیز اطلاق خواهد شد به عنوان مثال لفظ صلاة آیا برای نماز صحیح وضع شده است و یا به نماز ناقص نیز نماز گفته میشود. که اگر قائل شویم که لفظ عبادات برای عمل صحیح وضع شده است نماز جمعه ای که خطبه هایش شرایط مندرج در روایت فضل بن شاذان را نداشته باشد عملا نماز جمعه نخواهد بود.
به برکت انقلاب اسلامی و حرکت الهی امام راحل(ره) نماز جمعه که در دوره ای از تاریخ ابزار دست حاکمان جائر شده بود، تحت لوای ولی فقیه عادل به جایگاه اصلی خود برگشت و عالمان ربانی و فرهیختگان ارزشمندی در این عرصه مشغول به خدمت به آرمان بلند اسلام گردیدند. اما هنوز با همه این مجاهدت ها گاه خلأ بیان چنین نکاتی مشاهده می شود که امید است با اندیشه و دقت این کمبودها مرتفع شود.
پی نوشت:
[1] عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص: 111
[2] من أصبح و لم یهتم بامور المسلمین فلیس بمسلم (علل الشرائع / ترجمه مسترحمى ؛ النص ؛ ص131)
[3] ـ رساله نوین حضرت امام، ص 159، تحریرالوسیله، ج 1، صص 231 ـ 240.
[4] بیانات رهبر انقلاب (حفظه الله)18/6/1392 دیدار ائمه‌ی جمعه‌ی سراسر کشور با رهبر انقلاب
[5] همان
[6]بیانات رهبر انقلاب (حفظه الله) 5/5/1381 بیانات در دیدار اعضای ستادهای نمازجمعه
[7] همان