دیدبان: مقام علمی و جایگاه بالای فقهی حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای مسئله ای است که در چند سال گذشته مورد تأیید بسیاری از فقها و دیگر مراجع قرار گرفته است. در 11 آذر ماه سال 1373 مرجعیت ایشان رسماً توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که مرکب از جمعی از علما و اساتید حوزه است، اعلام شد.

از قدیم الایام معمولاً "اجازه اجتهاد" به عنوان سنتی در تأیید توانایی اجتهاد و مرجعیت حوزویان توسط دیگر فقها و مراجع به کار گرفته می‌شد. بر همین اساس بعد از اعلام مرجعیت آیت الله خامنه ای نیز بسیاری از علما و فقها به مراتب اجتهاد و مرجعیت ایشان اشاره کردند که دیدبان به مرور و بررسی این موارد می پردازد:

بیانیه جامعه مدرسین و جامعه روحانیت مبارز

بعد از وفات حضرت آیت الله اراکی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بعد از برگزاری جلسات متعدد، با صدور بیانیه ای در تاریخ 11 آذر ماه سال 1373 اسامی حضرات آیاتی که واجد شرایط مرجعیت هستند را اعلام کرد. در این بیانیه آمده است: «موضوع‌ مرجعیت‌ از اعظم‌ مسائلی‌ است‌ که‌ نمی‌تواند از مصالح‌ مسلمین‌ و استقلال‌ و عظمت‌ آنان‌ جدا و منفک‌ باشد و یا بدون‌ توجه‌ به‌ دسیسه‌ها و توطئه‌های‌ کفر و استکبار بر ضد اسلام‌ مورد بررسی‌ و امعان‌ نظر قرار گیرد. لذا جامعه‌ مدرسین‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌ در جلسات‌ متعدد این‌ موضوع‌ را مورد بحث‌ و تبادل‌ نظر قرار داد تا اینکه‌ در جلسه‌ مورخ‌ جمعه‌ ۷۳/۹/۱۱ به‌ این‌ نتیجه‌ رسید که‌ حضرات‌ آیات‌ آقایانی‌ که‌ ذیلاً نامشان‌ یاد می‌شود واجد شرایط‌ مرجعیت‌ می‌باشند و تقلید از هر کدام‌ آنان‌ جایز است‌. والله‌ العالم‌: ۱ـ حضرت‌ آیت‌الله‌ حاج‌ شیخ‌ محمد فاضل‌ لنکرانی‌ ، ۲ـ حضرت‌ آیت‌الله‌ حاج‌ شیخ‌ محمد تقی‌ بهجت‌، ۳ـ حضرت‌ آیت‌الله‌ حاج‌ سیدعلی‌ خامنه‌ای‌ (مقام‌ معظم‌ رهبری‌)، ۴ـ حضرت‌ آیت‌الله‌ حاج‌ شیخ‌ حسین‌ وحید خراسانی‌، ۵ـ حضرت‌ آیت‌الله‌ حاج‌ شیخ‌ جواد تبریزی‌، ۶ـ حضرت‌ آیت‌الله‌ حاج‌ سید موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، ۷ـ حضرت‌ آیت‌الله‌ حاج‌ شیخ‌ ناصر مکارم‌ شیرازی‌ دامت‌ برکاتهم‌.»

هم زمان جامعه روحانیت مبارز هم در بیانیه ای فقهایی که تقلید از آنها صحیح و مبری الذمه را اعلام کرد که نام آیت الله خامنه‌ای نیز در بیانیه جامعه روحانیت مبارز به عنوان یکی از مراجع جایز التقلید ذکر شده بود.

دستخط های تایید مرجعیت رهبر معظم انقلاب اسلامی

اولین کسی که مرجعیت آیت الله خامنه‌ای را مطرح کرد

اما اولین کسی که مرجعیت آیت الله خامنه ای را با توجه به جایگاه علمی و فقهی ایشان مطرح کرد،آیت الله یزدی در خطبه های نماز جمعه تهران بود؛ ایشان با اشاره به جلسات فقهی و علمی ای که با آیت الله خامنه ای داشتند می گویند: «طبعا علائم مسأله اجتهادی و‌علمی و مرجعیت، که متکی به مبانی تعیین شده است، برای مقام معظم رهبری در همین جلسات، برایم روشن تر شد؛ علت این که پس از رحلت امام خمینی(ره) و رحلت بعضی از مراجع مطرح در قم، بنده مرجعیت را اعلام کردم، این نکته بود که بنده در طول این فاصله زمانی و جلساتی که از زمان ریاست جمهوری مقام معظم رهبری برگزار شد، به پایه علمی و قدرت استنباط و اجتهاد و در حقیقت بنیه اجتهادی و استدلالی ایشان و همچنین تسلط بر علوم مختلفی که باعث اجتهاد است، پی بردم و دیدم، در ردیف متخصصین قرار گرفته‌اند؛ به همین دلیل وظیفه شرعی خودم دیدم، که مرجعیت ایشان را اعلام کنم. فکر می کنم اولین کسی که مرجعیت مقام معظم رهبری را در رسانه‌های عمومی اعلام کرد، من بودم که این مهم را در خطبه‌های نماز جمعه تهران اعلام کردم»[1]

فقهایی که اجتهاد و مرجعیت آیت الله خامنه ای را تأیید کردند

بعد از اعلام رسمی مرجعیت آیت الله خامنه ای توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز بسیاری از فقها و مراجع آن زمان به صورت کتبی و شفاهی مرجعیت ایشان را تأیید کردند. البته قبل از این در سال 71 نیز تأییدات کتبی برخی از فقها در تأیید اجتهاد مقام معظم رهبری، در کتاب «درر الفوائد فی اجوبه القائد» به چاپ رسیده است.

آیت الله جوادی آملی در تأیید اجتهاد مقام معظم رهبری  که در این کتاب چاپ شده است، می نویسند: «اجتهاد و عدالت آیت الله جناب آقای سیدعلی خامنه ای دامت برکاته مورد تأیید می باشد. لازم است امت اسلامی ایدهم الله در تقویت رهبری معظم له در بذل نفس و نفیس، در هیچگونه نثار و ایثار دریغ نفرمایند.»

آیت الله فاضل لنکرانی از دیگر مراجعی بودند که با اشاره به مقام علمی و اجتهاد آیت الله خامنه ای می نویسند: «در مورد مقام معظم رهبری آیت الله خامنه ای دامت برکاته اشعار می دارد که مقام شامخ علمی و اجتهاد و فقاهت معظم له جای هیچگونه تردید نیست. اینجانب با توجه به سابقه آشنایی دیرین با ایشان و اطلاع از مراتب تحصیلی، اذعان به اجتهاد بنحو اطلاق وی دارم. علاوه بر اشاره و بلکه تصریح امام عظیم الشأن قدس سره الشریف در موارد متعدد به صلاحیت و شایستگی رهبری ایشان دلیل عمده بر مقام اجتهاد معظم له می باشد.»

آیت الله مشکینی نیز در مورد توانایی اجتهاد مقام معظم رهبری می فرمایند: «حضرت مستطاب آیت الله حاج سیدعلی خامنه ای (مد ظله العالی) واجد مقام فقاهت و اجتهاد و قدرت استنباط احکام شرعیه که تصدی مقام معظم رهبری بدان نیازمند است، می باشند.»

آیت الله مومن یکی دیگر از فقهایی است که در کتاب «درر الفوائد فی اجوبه القائد» به تأیید مقام اجتهاد آیت الله خامنه ای پرداخته است. ایشان در این مورد می نویسند: «هنگام رای‏گیری در مجلس خبرگان برای رهبری حضرت آیت الله خامنه‏ای - دامت‏برکاته - اجتهاد معظم له با قیام هیات شرعیه نزد این جانب ثابت‏بود، ولی بعدا به واسطه حضور در جلسات مباحثه فقهی، شخصا به اجتهاد ایشان پی بردم و اکنون شهادت می‏دهم که معظم له، مجتهدی عادل و جامع الشرایط می‏باشد.»

آیت الله صانعی نیز در مورد مقام اجتهاد و واجب الاتباع بودن آیت الله خامنه ای می گویند: «اجتهاد حضرت آیت الله خامنه ای مدظله العالی ثبوتاً و اثباتاً نیاز به نظر دادن نداشته و ندارد و نه تنها مجتهد مسلم می باشد، بلکه فقیه جامع الشرایط واجب الاتباع است. امید آنکه سایه اش بر سر مسلمین مستدام.»

مرحوم سید احمد خمینی (ره) بعد از انتخاب آیت الله خامنه‌ای به عنوان رهبری به نظر امام خمینی (ره) در مورد اجتهاد ایشان اشاره می کنند؛ ایشان در این مورد می گویند: «حضرت امام بارها از جناب عالی به عنوان مجتهدی مسلم و بهترین فرد برای رهبری نام بردند.»[2]

آیت الله هاشمی شاهرودی در مورد جایگاه علمی و فقهی مقام معظم رهبری می گوید: «بنده مدتهاست در خدمت مقام معظم رهبری در بحث های فقهی مفصل و بسیار سختی که در مسائل مستحدثه و محل ابتلای نظام انجام می گیرد، حاضر بوده ام معمولا در این مسائل مستحدثه که فقهاء هم بحثی را ارائه نداده اند، یا کمتر ارائه داده اند آن قابلیتها و ویژگیهای اجتهادی یک مجتهد مطلق مشخص و نمایان می شود..... بالاخره از نظر مجتهد مطلق بودن مقام معظم رهبری جای شکی نیست.»[3]

آیت الله جنتی نیز با تأیید مرجعیت آیت الله خامنه‌ای می گویند: «تقلید از مقام معظم رهبری بلا اشکال و موجب تقویت اسلام و انقلاب و قطع امید دشمنانی است که می خواستند از طریق دخالت در این امر حیاتی، نظام جمهوری اسلامی را تضعیف نمایند.»[4]

آیت الله راستی کاشانی با تأکید بر لزوم تقلید از آیت الله خامنه‌ای می گویند: «وجوب پیروی و اطاعت از ولی امر مسلمین حضرت آیت الله خامنه ای در احکام مربوط به جامعه اسلامی (فقه حکومتی) بر کسی پوشیده نیست و اما در احکام شخصی (اگرچه همان گونه که ایشان در پیام تسلیتشان فرمودند در حوزه علمیه قم مجتهدینی که جامع شرایط تقلید باشند وجود دارد ولی) در شرایط موجود که تشخیص اعلم ولو احتمالاً متعذّر یا متعسّر است تقلید معظم له که یگانه حافظ و نگهبان مصالح اسلام و مسلمین اند مجزی و مبرئ ذمه، بلکه با توجه به توطئه های دشمنان اسلام و خوف تفرقه در صفوف مومنین، اولی می باشد .»^[5]

آیت الله تسخیری نیز در مورد مرجعیت مقام معظم رهبری می‌فرمایند: « اینجانب با توجه به اینکه مرجعیت می بایست ابعاد شمولی و جهانی خود را در نظر گرفته و تصمیم یک مرجع می بایست در راستای مصالح عالیه امت اسلامی و منافع پیروان اهل بیت (علیهم السلام) هر چه قویتر، دقیق تر و همگانی تر باشد، همچنین با در نظر گرفتن شناخت ملموسی که از حضرت آیت الله العظمی حاج آقای خامنه ای دارم گواهی می دهم که جایگاه مرجعیت همانا شایسته ایشان است و اینکه مصلحت عالیه امت اسلامی همانا از ناحیه این مرجعیت رشید و توانا تحقق پیدا می کند .»[6]

آیت الله حاج شیخ رضا استادی، آیت الله حاج شیخ احمد محسنی گرکانی، شهید آیت الله حاج سید محمد باقر حکیم، مرحوم آیت الله حاج شیخ ابوالفضل خوانساری،  مرحوم آیت الله حاج سید اسماعیل هاشمی، مرحوم آیة الله حاج شیخ مرتضی بنی فضل، مرحوم آیت الله سید حسن موسوی همدانی، حاج سید جلال الدین طاهری، آیة الله حاج شیخ محمد ابراهیم جنّاتی، آیت الله حاج سید کمال فقیه ایمانی، آیت الله حاج شیخ هادی روحانی، آیت الله حاج شیخ عباس واعظ طبسی، آیت الله شیخ هادی باریک بین، آیت الله حاج شیخ احمد صابری همدانی ، آیت الله حاج سید علی شفیعی، آیت الله حاج سید محمد علی موسوی ، آیت الله حاج شیخ محمد حسین زرندی و مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالحسین غروی از دیگر علما و فقهایی بودند که اجتهاد و مرجعیت مقام معظم رهبری را تأیید کردند.[7]

جمع بندی

با وجود اینکه در سالهای اخیر برخی دشمنان جمهوری اسلامی برای ایجاد شکاف بین مردم و مقام معظم رهبری شبهات فراوانی در مورد جایگاه علمی و فقهی ایشان مطرح کرده اند شاهد آن هستیم که مراجع و فقهای بسیاری از زمان اعلام مرجعیت ایشان به تأیید توانایی اجتهاد ایشان پرداخته‌اند. آنچه از صحبت ها و بیانیه‌های صادر شده در طی بیست و پنج سال گذشته به دست می‌آید اجتهاد مطلق مقام معظم رهبری است که دیدبان در این یادداشت به مرور برخی از این موارد پرداخت.