دیدبان: لیگ سیزدهم فوتبال ایران تازه پایان یافته بود که خبری در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر جعل کارت پایان خدمت توسط تنی چند از بازیکنان لیگ برتر. در این بین نام برخی از تیم‌های مطرح لیگ نیز وجود داشت. این ماجرا البته خیلی هم عجیب نبود، چرا که بازیکنانی که قراردادهای میلیاردی امضا می‌کنند و باشگاه‌هایی که به راحتی قانون سقف قرار دارد را زیر پا می‌گذارند، جعل کردن کارت پایان خدمت، آنچنان هم اقدام غیرقابل انتظاری از سوی آنها نیست. با این وجود از آنجایی که اگر چنین اقداماتی از سوی افراد عادی صورت بگیرد با اشدمجازات با آنها برخورد می‌شود، به همین جهت نوع مواجهه با این اقدام بازیکنان میلیاردی از اهمیت فراوانی برخوردار است. در ادامه دیدبان، کش و قوس‌های مختلف در قبال این مسئله در چند ماه اخیر را مورد بررسی قرار می‌دهد:
واکنش وزیر ورزش و جوانان به این خبر
اوایل مرداد ماه محمود گودرزی، وزیر ورزش و جوانان، دفتر حقوقی وزارت ورزش و جوانان را مکلف کرد موضوع تخلف و جعل کارت‌های پایان خدمت و معافیت تعدادی از فوتبالیست‌ها را تا حصول نتیجه و روشن شدن موارد آن در محاکم قضایی پیگیری کند. در دستور وزیر ورزش و جوانان به دفتر حقوقی آمده است: «طی سالیان گذشته تقلب و تبانی در برخی از مسابقات و نتایج آنها دیده شده و این بار نیز در موضوع جعل کارت‌های پایان خدمت و معافیت تعدادی از فوتبالیست‌ها رخ داده است. مکلف هستید تا حصول نتیجه و روشن شدن موارد آن در محاکم قضایی و در نهایت برخورد با خاطیان، آن را پیگیری کنید.»
اظهارنظر مسئول اداره مشمولان ستاد کل نیروهای مسلح
نیمه مرداد ماه سردار موسی کمالی جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح در واکنش به جعل کارت معافیت سربازی توسط برخی از بازیکنان فوتبال، از وقوع چنین اتفاقی در والیبال نیز خبر داد و گفت: «قانون با کسی شوخی ندارد، قرار نیست این مسائل رسانه ای شوند اما جایی که اتفاق غیر قانونی افتاده، قانون خیلی جدی وارد می‌شود. مثلا سال قبل ما گزارشی داشتیم درباره مشکلات مشابه آنچه امروز برای فوتبالیست‌ها رخ داده، در فدراسیون والیبال. ما این موضوع را با مسئولان فدراسیون در میان گذاشتیم. آنها هم همکاری کردند. متخلفین تنبیه شدند و تعدادی از ملی پوشان کارت‌های معافیت شان لغو شد و سعی کردیم شرایطی را فراهم کنیم تا در سکوت خبری قانون اجرا شود و والیبال ضربه نخورد. ما به عنوان متولی باید حواس‌مان باشد آبرویی از کسی نبریم. اگر کسی جرمی را مرتکب شده باید با او برخورد شود اما نه با های و هوی.»
واکنش رئیس کمیته مسابقات سازمان لیگ
غلامرضا بهروان رئیس کمیته مسابقات سازمان لیگ نیز در مورد وضعیت بازیکنانی که با وجود مشکل کارت پایان خدمت برای تیم‌های خود بازی کرده‌اند اظهار داشت: «این بازیکنان با مسئولیت خودشان و باشگاه بازی کرده‌اند و بعد از مشخص شدن وضعیت کارت پایان خدمت در مورد آنها تصمیم‌گیری خواهد شد. سازمان نظام وظیفه مطابق با جدول زمانبندی شده خواهان حضور این بازیکنان شده و آنها باید طبق جدول زمانبندی شده از سوی سازمان نظام وظیفه به این ارگان مراجعه کنند.»
رئیس کمیته مسابقات سازمان لیگ درباره احتمال تاثیر حضور این بازیکنان در نتایج مسابقاتی که در آن حضور داشته‌اند خاطرنشان کرد: «همانطور که گفتم آنها با مسئولیت خودشان بازی کرده‌اند و امکان دارد اتفاقی هم در مورد نتایج بازی‌ها رخ دهد که البته این موضوع به تصمیم‌گیری انضباطی ارتباط دارد.»
بازداشت چند تن از بازیکنان ملی پوش
در آخرین روزهای شهریورماه اما ماجرای رسیدگی به کارت‌های پایان خدمت جعلی فوتبالیست‌های ایرانی با بازداشت چند تن از این بازیکنان که برخی از آنها هم ملی‌پوش بوده‌اند، وارد فاز تازه‌تری شد. در حالی که شایعاتی مبنی بر حضور برخی بازیکنان نامدار تیم فولاد خوزستان در تیم‌های نظامی نظیر ملوان و تراکتورسازی به میان آمده بود، مسئولان سازمان لیگ با قاطعیت از ممنوع بودن این نقل و انتقالات خبر دادند و اعلام کردند، در خصوص برخورد با این بازیکنان متخلف، هیچ دستورالعمل جدیدی دریافت نکرده‌اند.
مصطفی شهبازی، رئیس کمیته نقل و انتقالات سازمان لیگ در مورد این شایعات می‌گوید: «اصلا چنین خبری درست نیست. ما هیچ دستور‌العملی در این زمینه دریافت نکرده‌ایم و در این زمینه پیرو دستورهای فدراسیون فوتبال هستیم و در حال حاضر نیز دستورالعمل جدیدی نگرفته‌ایم.»
نخستین لیستی که سازمان لیگ منتشر کرد
در حالی که چند ماه قبل، سازمان نظام وظیفه، از ابطال کارت پایان خدمت برخی فوتبالیست‌ها خبر داده بود، اوایل آبان ماه، سازمان لیگ برتر فوتبال نخستین لیست از بازیکنانی را که بنا به هر دلیل از رفتن به خدمت سربازی طفره رفته‌اند و به ترفندی دیگر به کارت پایان خدمت دست پیدا کرده‌اند، منتشر و اعلام نموده این گروه از بازیکنان تا تعیین تکلیف‌شان از سوی سازمان نظام وظیفه حق بازی ندارند. سازمان لیگ از باطل شدن کارت پایان خدمت ۲۷ بازیکن لیگ برتری خبر داد و کمی بعد نیز نام یکی دیگر به این لیست افزوده و در بیانیه سازمان لیگ اعلام شد که تا مشخص شدن تکلیف این بازیکنان از سوی نظام وظیفه، آنها حق بازی برای تیم‌هایشان را ندارند.
جرمی که بین یک تا پنج سال حبس دارد
احمدرضا براتی، کار‌شناس حقوقی فوتبال کشورمان و معاون حقوقی اتحادیه باشگاه‌ها در گفت وگو‌یی با خبرگزاری فارس درباره تخلف فوتبالیست‌هایی که از راه غیرقانونی کارت پایان خدمت دریافت کرده‌اند، ابراز داشته است: «اصلا به این قضیه کاری نداریم که آنها چگونه کارت گرفتند؛ اما مهم این است که این بازیکنان برای گرفتن کارت معافیت از خدمت، روند قانونی را طی نکرده‌اند و غیرقانونی به این کارت معافیت دست پیدا کردند که این نقطه مشترک همه این بازیکنان است و آنها پروسه‌ای قانونی برای اخذ معافیت را طی نکرده‌اند و در کارشان با تقلب و سندسازی به کارت معافیت از خدمت رسیده‌اند. ماده ۶۰ قانون خدمت نظام وظیفه در این باره می‌گوید هر کس از هر راه غیرقانونی مثل اعمال نفوذ، تقلب، جعل، سندسازی، رشوه و راه‌هایی از این دست معافیت بگیرد یا خدمت نکند، باید به دادگاه صالحه معرفی شده و این جرم بین یک تا پنج سال حبس در پیش دارد«
براتی همچنین در ادامه سخنانش به نکته جالبی اشاره می‌کند و آن اینکه: «البته جدیداً مسئولان در اظهارنظری جالب می‌گویند، جعل کارت صورت نگرفته و راه‌هایی که آنها را معاف کرده اشتباه بوده؛ اما باید بگویم که قانون نظام وظیفه از قبل این موارد را هم پیش‌بینی کرده و اعلام داشته که راه‌های غیرقانونی شامل پارتی، رشوه، اعمال نفوذ و... چون راه‌های غیرقانونی به حساب می‌آید و از زیر خدمت مقدس سربازی شانه خالی کرده‌اند، باید به صورت قانونی هم به این موارد رسیدگی شود. نکته مهم اینجاست که این بازیکنان در ابتدا و طبق قانون باید به دادگاه معرفی شوند و یک تا پنج سال حبس را تحمل نمایند، نه اینکه برای این بازیکنان با کاری که کرده‌اند به تیم‌های نظامی معرفی شوند و ادامه خدمتشان را در این تیم‌ها بگذرانند«
معافیت به دلیل قطع نخاع!
یکی از بازیکنانی که با عنوان فوتبالیست قطع نخاعی کارت پایان خدمت گرفته بود، چند روز بعد از دریافت کارتش وارد زمین شد و بدون هیچ مشکلی بازی کرد! این بازیکن می‌گوید: «من سال 86 در تهران کارت معافیت پزشکی خود را دریافت کردم. در آن زمان من بازیکن یک تیم اهوازی بودم که دچار یک مشکلی شدم و به دکتر مراجعه کردم که مشخص شد دچار مشکل جدی ادراری هستم. در آن زمان پزشک معالج من تاکید کرد که مشکل طوری حاد است که میتواند برایم کارت معافیت پزشکی را برای این بیماری دریافت کند که برای همین به نظام وظیفه رفتم تا کارهای معافیت پزشکی را دنبال کنم.»
او با بیان اینکه تمامی مراحل پزشکی برای دریافت کارت معافیت را پشت سر گذاشته است، گفته است: «من از روز 15 مردادماه سال 1386 پرونده را در نظام وظیفه تشکیل دادم و چندین مرحله آزمایش پزشکی را نیز انجام دادم تا اینکه در تاریخ 11 آذرماه همان سال کارت معافیت پزشکی مرا صادر کردند. از من خواستند که به نظام وظیفه بروم و دو سه هفته پیش بود که مدارک خودم را ارائه کردم. جالب اینکه وقتی به نظام وظیفه رفتم آنها گفتند تو گفته بودی "قطع نخاع" هستی و چطور با دلیل قطع نخاعی فوتبال بازی می‌کنی در حالی که من به خاطر مشکل ادراری معافیت پزشکی گرفتم و مدارک را هم نشان دادم. نظام وظیفه از من خواسته است تا دوباره آزمایش پزشکی را پشت سر بگذارم ولی مگر می‌شود که یک نفر بعد از چندین سال درگیر همان بیماری بماند؟ من در آن زمان مشکل داشتم و بعدا تحت درمان قرار گرفتم و خوب شدم. آنها همان زمان مرا تحت معاینه قرار دادند که با تایید بیماری من، کارت معافیت را صادر کردند. من تمرینات خودم را پی می گیرم و قرار است به من بگویند چه زمانی برای آزمایش مجدد مراجعه کنم تا تکلیفم مشخص شود.»
گزارش اصل نود مجلس
اواخر آبان ماه پرونده جعل کارت‌های معافیت بازیکنان فوتبال در کمیسون اصل 90 مجلس شورای اسلامی مورد بررسی قرار گرفت و نایب رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی از ابطال کارت معافیت و پایان خدمت ۶۲ فوتبالیست خبر داد. حجت‌الاسلام حمید رسایی با اشاره به جلسه‌ای که 24 آبان ماه با حضور مسئولان نیروهای مسلح، نظام وظیفه و فدارسیون فوتبال در کمیسیون اصل 90 برگزار شد، گفته است: «تاکنون جلسات متعددی در این زمینه برگزار شده که بر اساس اقدامات صورت گرفته سازمان نظام وظیفه، از 118 بازیکنی که مدارک و مستندات آنها مورد بررسی قرار گرفته، کارت پایان خدمت و معافیت 52 بازیکن فوتبال باطل شده و 10 تن از آنها هم تاکنون مراجعه نکرده اند که نهایتا پایان خدمت یا معافیت این 62 بازیکن باطل شده و هفته آینده اسامی این افراد از سوی سازمان نظام وظیفه به طور رسمی به فدراسیون فوتبال اعلام می‌شود.»
وی همچنین ابراز داشته است: «از نظر کمیسیون این افراد بعد از اعزام به سربازی، نمی‌توانند در تیم‌های نظامی هم بازی کنند چون با این کار در واقع فرد متخلف یا مجرم به جای جریمه، تشویق می‌شود و این بر خلاف اصل عدالت است که صدها هزار جوان کشور زیر پرچم جمهوری اسلامی در شرایط متفاوت و بعضا در شرایط سخت به خدمت سربازی بپردازند ولی چند فوتبالیست علیرغم اینکه مسجل شده با استفاده از مدارک غیرواقعی موفق به اخذ کارت پایان خدمت یا معافی شده‌اند و در حقیقت از سربازی فرار کرده اند، دوره سربازی خود را در بهترین شرایط و با استفاده از منافع مادی و معنوی، به پایان برسانند. فدارسیون فوتبال هم وظیفه دارد با توجه به ثبوت تخلف و ابطال کارت پایان خدمت و معافیت این 62 بازیکن، بدون فوت وقت به تخلفات عوامل اعم از بازیکنان، مربیان و مدیران عاملی که نقش داشته اند، رسیدگی کند و حکم انضباطی را در خصوص آنها صادر نماید.»
سی و سه بازیکنی که کارت معافیت شان باطل شد
در ابتدای آذرماه جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح ابراز داشت: «برابر اطلاعات مردمی و گزارش‌هایی که به سازمان وظیفه عمومی ناجا در ابتدای سال 93 رسید مشخص شد تعدادی از ورزشکاران و فوتبالیست‌ها مرتکب تخلف شدند که بر اساس آن گزارش‌ها تعداد این افراد 118 نفر بود.»
وی گفت: «پرونده این افراد در نیروهای مسلح، بیمارستان‌ها و هیأت‌های پزشکی و بدوی و تجدیدنظر پیگیری شد و در نهایت کارت معافیت 59 نفر باطل شد. 42 نفر دیگر هم کارت‌های معافیتشان تأیید شد و مشخص شد تخلفی انجام ندادند. 10 نفر افرادی بودند که برای بررسی کارت معافیت خود مراجعه نکردند که آنها هم کارت معافیتشان باطل شد و به این ترتیب مشخص شد 69 نفر کارت معافیت از این به بعد نخواهند داشت که البته 7 نفر هم در بررسی‌ها معلوم شد که اصلاً ورزشکار نبوده‌اند.»
سرانجام سازمان لیگ فدراسیون فوتبال اسامی 33 بازیکن فوتبال را که کارت معافیت آنان از سوی سازمان وظیفه عمومی باطل شده است، اعلام کرد. بر اساس نامه ریاست سازمان وظیفه عمومی ناجا، از باشگاه ها خواسته شده است که از به کارگیری این بازیکنان در مسابقات فوتبال خودداری کنند. سازمان لیگ نیز ابراز امیدواری کرده است، که سازمان وظیفه عمومی، تمامی افرادی که کارت معافیت آنها باطل شده است را تا پایان نیم فصل اعلام کند تا روند اجرایی لیگ بیش از این دچار اشکال نشود.
قبل از تصمیم جدید سازمان نظام وظیفه مبنی بر اینکه بازیکنانی که کارت معافیت آنها ابطال شده دست کم تا پایان فصل حق بازی نخواهند داشت تعدادی از این بازیکنان به عضویت تیم های نیروی زمینی و فجر سپاسی در لیگ یک درآمدند و حتی در هفته های اخیر به میدان رفتند! اما با تصمیم جدید کارت بازی این بازیکنان از سوی فدراسیون فوتبال باطل شده و این ها از دیگر قادر به بازی برای تیم های نیروی زمینی و فجر سپاسی نخواهند بود. البته گفته می شود برخی از باشگاه ها در پی این هستند تا به هر شکلی شده است برخی از این بازیکنان را به عنوان سرباز در خدمت بگیرند.
سخن پایانی
هرچند بر اساس گزارشی که سازمان وظیفه عمومی منتشر کرده است، کارت معافیت بازیکنان متخلف ابطال شده است و همچنین از به کارگیری این بازیکنان در تیم های نظامی نیز ممانعت شده است. دیدبان معتقد است، اولا انتظار می رود مسئولان نظام وظیفه در قبال این تصمیم خود، قاطعیت لازم را داشته باشند و تا پایان بر این تصمیم خود باقی بمانند و فشارها موجب نشود تا افرادی که تخلفی به این بزرگی را مرتکب شده اند، با گذارندن دوران سربازی خود در تیم های نظامی تنبیه شوند! علاوه بر این نمی توان صرف ابطال کارت معافیت متخلفان و ممانعت آن ها از گذاراندن دوران سربازی شان در تیم های نظامی را به عنوان تنبیهی کافی برای آن ها پذیرفت. لذا انتظار می رود همان برخوردی که اگر یک فرد عادی چنین اقدامی را مرتکب می‌شد، با وی صورت می‌گرفت با متخلفان میلیادری عرصه فوتبال نیز صورت بگیرد.