دیدبان: بکوشید تا هر چه بیشتر نیرومند شوید در علم و عمل و با اتکال به خدای قادر، مجهز شوید به سلاح و صلاح; که خدای بزرگ با شماست; و دست قدرتی که قدرتهای شیطانی را در هم شکست پشتیبان جامعه الهی است. (1)
با صدور فرمان تاریخی حضرت امام خمینی «ره» در پنجم آذر ماه سال 1358 مبنی بر تشکیل بسیج مستضعفین، پایگاه‌های مقاومت در مدارس نیز همزمان با مساجد، حسینیه‌ها و ادارات به‌صورت خودجوش شکل گرفت. با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اسلامی، پایگاه‌های مقاومت بسیج در مدارس همچون دیگر اقشار بسیج برای جذب، آموزش و اعزام دانش‌آموزان واجد شرایط به جبهه‌های جنگ حق علیه باطل فعال شدند. حضور حماسی دانش‌آموزان در سالهای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نه‌تنها موجب گرمی و موفقیت جبهه‌ها شد بلکه شور و نشاط ویژه‌ای در داخل مدارس ایجاد کردند و موجب راه‌اندازی بسیج دانش‌آموزی در مدارس خودشدند وبدین ترتیب هسته‌های اولیه تشکیلات بسیج دانش‌آموزی در مدارس تشکیل و در مدت کوتاهی تبدیل به گسترده‌ترین تشکل دانش‌آموزی کشور گردید. با توجه به توسعه سریع و ضرورت قانونمند شدن این تشکل دانش‌آموزی، با توافقاتی که بین وزارت آموزش‌وپرورش و نیروی مقاومت بسیج صورت پذیرفت طرحی به مجلس شورای اسلامی ارائه شد که مجلس محترم پس از بررسی و اصلاح آنرا تصویب کرد. در راستای اجرای همین قانون مجلس شورای اسلامی هشتم آبان ماه، سالروز شهادت اسوه دانش‌آموزان، دانش‌آموز بسیجی شهید محمد حسین فهمیده را به‌عنوان روز بسیج دانش‌آموزی نامگذاری نموده است.
چرایی سازمان بسیج دانش‌آموزی
اجرای فرمان امام خمینی(ره) مبنی بر تشکیل ارتش بیست‌میلیونی و تأکید مقام معظم رهبری، اولین اصل برای ضرورت تشکیل سازمان بسیج دانش‌آموزی است. همچنین ازآنجاکه همواره دستاوردهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس باید حفظ و پاسداری گردد و نیز فرهنگ ایثار و شهادت به نسل های بعدی انتقال یابد، تشکیلات دانش‌آموزی می‌تواند به‌راحتی زمینه این مشارکت و اجرای آن را فراهم آورد.
از طرف دیگر در زندگی پرتلاطم امروز سبک زندگی سکولار غربی با استفاده از امکانات پیشرفته در ارائه الگو یکه‌تازی می‌کند و با زیبا جلوه دادن دنیا نوجوانان ما را می‌فریبد. در مواجهه با این جریان لزوم ارائه الگویی اسلامی برای ترویج فرهنگ اسلامی مسلم است. به نظر می‌رسد تربیت اسوه از میان نسل جدید برای نیل به این هدف یکی از بهترین راهکارها است که البته مجاهدتی بی‌بدیل را طلب می‌کند. در این راستا باید افرادی انقلابی، پرهیزکار، شجاع و سلحشور پرورش یابند تا سایر جوانان درروش زندگی و عمل خود از آن‌ها سرمشق بگیرند؛ ازاین‌رو ضرورت حضور بسیج در مدارس کاملاً روشن واضح است.
با این دیدگاه می‌توان حیطه فعالیت بسیج دانش‌آموزی را در چهار دسته طبقه‌بندی کرد:
1) حفظ ارزش‌ها، ارتقای سطح معرفت دینی و بصیرت سیاسی: تفاوت بنیادین سبک زندگی (life style) در تمدن غرب و آنچه توسط مقام معظم رهبری تحت عنوان سبک زندگی اسلامی مطرح‌شده است ریشه در ارزش‌های حاکم بر هر جامعه و تعریف‌های مختلف از زندگی دارد.
رهبران تمدن غربی در پی استحکام پایه‌های سکولاریسم و دین زدایی هستند درحالی‌که جامعه ایران با تکیه‌بر مبانی اسلام بناشده است و دین در نظام اجتماعی و سیاسی آن نقش مهمی را ایفا می‌کند؛ بنابراین ازجمله وظایف این سازمان در راستای تربیت نوجوانان انقلابی ارتقاء سطح اطلاع آن‌ها از اسلام است، درزمینه های فقهی که قواعد زندگی روزانه ما مشخص می‌کند و همچنین رفع شبهه‌های ذهنی دانش‌آموزان در سایر حوزه‌های اسلامی و معرفتی که اکثراً ریشه در تبلیغات دشمن دارد.
یکی از مهم‌ترین مباحثی که در این حوزه باید به آن پرداخته شود بحث حکومت در اسلام و شیوه اعمال آن در زمان غیبت کبرا است. به‌عبارت‌دیگر باید جایگاه ولایت‌فقیه به‌عنوان منصب نیابت امام زمان (عج) و شیوه اعمال ولایت برای این قشر روشن شود. اهمیت این موضوع را می‌توان در مقوله‌ای که امروزه از آن به بصیرت یاد می‌شود دریافت؛ زیرا اگر جایگاه ولی به‌عنوان نایب امام معصوم شناخته شود در بحبوحه جنجال‌های سیاسی محوریت خود را حفظ کرده و صراط مستقیم را نمایان می‌سازد. اهمیت این روشنگری زمانی بهتر درک می‌شود که متوجه تلاش‌های دشمنان انقلاب اسلامی برای قداست زدایی از مقام ولایت در راستای پایین آوردن این مقام در سطح نظرات سایر مکاتب سیاسی باشیم.
2) تقویت بنیه علمی بسیجیان: در مراکز علمی مسیر اصلی فراگیری دانش است یعنی محوریت با علم‌اندوزی است، وقتی دانش‌آموزان در جست‌وجوی الگو برای زندگی‌شان هستند اولین مطلبی که به ذهنشان خطور می‌کند وضعیت علمی او است و به موفقیت‌های افراد در این زمینه توجه می‌کنند؛ البته از اهم مطالبات مقام معظم رهبری نسبت به دانش‌آموزان نیز همین است که خوب درس بخوانند. درنتیجه برای ارائه الگوی سبک زندگی اسلامی بالا بودن سطح علمی بسیجیان مهم است، در همین راستا پایگاه‌های بسیج دانش‌آموزی وظیفه‌دارند بنیه علمی اعضای خود را تا سطح قابل قبولی تقویت کنند.
پرداختن به مباحث علمی در بسیج از جنبه‌ای دیگر نیز اهمیت دارد، آن‌هم اینکه در میان پیشرفت‌های یک کشور آنچه در سنجش میزان پیشرفت و قدرت کشورها محسوس است سطح پیشرفت علمی است. وظیفه ما است که دانشمندانی پایبند به مبانی انقلاب اسلامی تربیت کنیم، افرادی که علم خود را درراه نیل به اهداف جمهوری اسلامی ایران مصرف کنند. رسیدن جوانان بسیجی به این سطح موجب ترس و دلهره سران کشورهای غربی است و عظمت ایران اسلامی را به رخ آن‌ها می‌کشد؛ بنابراین اولویت دیگر فعالیت بسیج در مدارس باید ارتقاء سطح علمی دانش‌آموزان بسیجی باشد.
3) توجه به تندرستی و آمادگی دفاعی: انقلاب اسلامی به دلیل ارائه نظرات مخالف ایدئولوژی ضد دینی حاکم از همان با تعدی و تجاوز بیگانگان روبه‌رو شد، این تقابل به دلیل اختلافات بنیادین به نظر ناگزیر می‌آید؛ بنابراین تمامی اقشار باید آمادگی مقابله با وقایع پیش‌بینی‌نشده را داشته باشند. قرآن کریم نیز در این زمینه می‌فرماید: «واعدوا لهم مااستطعتم من قوه». یکی از پایگاه‌هایی که می‌شود بواسته آن آمادگی عمومی ایجاد کرد مدارس هستند به عبارت بهتر بسیج دانش‌آموزی می‌تواند با استفاده از ظرفیت مدارس و حتی برگزاری اردوهای نظامی یک آمادگی حداقلی ایجاد کند تا در موقعیت‌های ضروری بتواند با صرف زمان کمتری افراد آموزش‌دیده را وارد عمل کند. البته بیشتر از بحث آمادگی رزمی، حفظ روحیه سلحشوری اهمیت دارد که باید در قالب‌هایی مثل اردوهای راهیان نور، جلسات روایتگری و ... برای ترویج این رویکرد تلاش کرد. شایان توجه است که دشمن برای ترویج فرهنگ مصرف‌زدگی و رفاه‌طلبی تمام تلاش خود را می‌کند و تمام امکاناتش را بسیج کرده است درنتیجه اگر مسئولین از ظرفیت‌های موجود بهره نبرند و بی‌تفاوت نسبت به این موضوع باشند کم‌کم روحیه مقاومت و ایستادگی که از ثمرات گران‌بهای هشت سال جنگ تحمیلی است از بین می‌رود.
4) غنی‌سازی اوقات فراغت : اوقات فراغت از تحصیل و فعالیت‌های علمی فرصت مناسبی است برای خودسازی و تعالی انسان، یعنی اگر بتوانیم به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده طرح‌های متنوعی را برای بازه‌های فراغت دانش‌آموزان اجرایی کنیم تا حدودی موفق می‌شویم روی طرز تفکر و دیدگاه او به مسائل تأثیر بگذاریم. به‌عبارت‌دیگر بستری که می‌توان با استفاده از آن اهداف قبلی را محقق کرد همین اوقات فراغت است و باید با جهت دادن به فعالیت‌های دانش‌آموز بسیجی در این اوقات خلأهای موجود در سیستم آموزشی را پرکنیم. از همین رو است که شاهد تأکیدات رهبر معظم انقلاب نسبت به برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت جوانان هستیم.
فاصله حرف تا عمل
هرچند در مقام نظر و تصویب قوانین مختلف، مسئولین وزارت آموزش‌وپرورش و سازمان بسیج مستضعفین نقاط ضعف را به‌خوبی شناسایی کرده و چاره‌اندیشی کرده‌اند اما به نظر می‌رسد برای اجرایی شدن الگوی طراحی‌شده اصراری ندارند تا آنجا که بسیج دانش‌آموزی تبدیل به بایگانی پرونده‌هایی شده است که جز زمان خدمت سربازی هیچ کاربرد دیگری ندارند. محملی که بنا بود پایگاهی برای تربیت جوانان انقلابی باشد در سالهای اخیر چنان به انفعال کشیده شده است در میان سایر تشکل‌های دانش‌آموزی حل‌شده است.
البته در بعضی مدارس دانش‌آموزانی که در خانواده‌های مذهبی رشد پیداکرده‌اند به‌صورت خودجوش دست یک سری کارها را انجام می‌دهند که البته هیچ نظم خاصی ندارد و جهت‌دهی خاصی نسبت به گروه هدف ندارد. در این میان متأسفانه به دلیل اشتغال این افراد به امور فوق‌برنامه در مجال‌های علمی دچار ضعف می‌شوند و کم‌کم از فضای علمی فاصله می‌گیرند روندی که نه‌تنها در راستای هدف اصلی یعنی همان تربیت اسوه و الگو نیست، بلکه چهره بسیج و افراد انقلابی را نیز مخدوش می‌سازد.
کلام آخر
مشخص است که سازمان بسیج دانش‌آموزی باید فاصله زیادی تا رسیدن به جایگاهی که برای آن تعریف‌شده است را طی کند؛ اما شاهد آن هستیم که این سازمان در عوض تلاش و مجاهدت به معنای اتم آن، به یکسری فعالیت‌های نمادین بسنده کرده، این در حالی است که رسانه‌های مخرب از طرق مختلف نفوذ کرده و سعی در استحاله کردن فرهنگ جوانان ما دارند.
دیدبان معتقد است فعالیت‌های پایگاه‌های بسیج در مدارس باید سازمان‌دهی شود و بر اساس یک برنامه بلندمدت وارد صحنه شوند. البته باید توجه داشت که نمی‌توان در برخورد با همه اقشار از برنامه واحدی مدد جست، بنابراین با تقسیم جامعه هدف به دسته‌های مختلف باید برای جذب، آموزش و تربیت هر گروه برنامه‌ای مختص به خودش داشته باشیم. البته بعد از گذشت از مراحل نظری و برنامه‌ریزی باید در بعد عملی هم دقت کنیم که شیوه‌نامه پله به پله و با دقت انجام پذیرد زیرا یک برخورد اشتباه می‌تواند چنان دافعه‌ای ایجاد کند که برنامه‌های طولانی‌مدت هم نتواند آن را جبران کند.
منابع:
1-صحیفه امام، ج ۱۲, ص ۱۵۹