دیدبان: هشتم آذر 1390 سفارت انگلستان در تهران توسط دانشجویان ایرانی تسخیر شد و پس از آن روابط ایران و انگلیس به شدت کاهش یافت، اما پس از گذر زمان و به خصوص با روی کار آمدن دولت یازدهم تلاش هایی برای از سرگیری روابط دیپلماتیک بین دو کشور صورت گرفت به نحوی که مقامات هر دو کشر خبر از احتمال قوی باز گشایی سفارت خانه ها در هر دو کشور دادند، دیدار اخیر رئیس جمهور ایران با نخست وزیر انگلیس که پس از انقلاب اسلامی برای اولین بار رخ داد و بسیاری آن را تاریخ ساز خواندند نیز شاهدی بر این ماجراست.

این مسئله با تاکیدات اخیر مقام معظم رهبری به خصوص در روز عید سعید غدیر مبنی بر خباثت انگلیس،سیاست های استعماری، نقش انگلیس در مسائل منطقه و علی الخصوص بحث اختلافات بین مذاهب حساسیت بیشتری پیدا کرده است و این سوال را در اذهان ایجاد می نماید که اصلا چه ضرورتی دارد که روابط ما با انگلیس خبیث که خود در ابتدا اقدام به تعطیلی سفارت ایران در انگلیس کرده است دوباره ازسرگرفته شود؟

نکته دیگر اینکه پیش از تعطیلی سفارت خانه طرفین، مجلس شورای اسلامی تصمیم به کاهش سطح روابط جمهوری اسلامی با انگلیس گرفته بود و وزارت خارجه را موظف می نمود که روابط را به سطح کاردار تقلیل دهد. و البته در همان طرح مجلس قید شده است که ارتقاء روابط منوط به گزارش وزارت خارجه از دست برداشتن انگلیس از سیاست های خصمانه و تصمیم مجلس شورای اسلامی خواهد بود. با توجه به اینکه هم اکنون روابط ایران و انگلیس در سطح کاردار (البته غیر مقیم) است، سوال اینجاست که آیا نسبت به زمان تصویب این طرح در مجلس، تغییری در سیاست های خصمانه انگلیس صورت پذیرفته است؟

مروری بر چگونگی تعطیلی سفارت انگلیس

مرور مختصری بر جریان تعطیلی سفارت و علل آنمی تواند به یافتن پاسخ برای سوالات فوق کمک کند.

نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی روزچهارشنبه 2 آذر 90 درنشست علنی، طرح کاهش روابط با انگلیس را با اکثریت قاطع آراءبه تصویب رساندند. علت اصلی تصویب این طرح تحریم های دو روز پیش انگلیس بر علیه ایران بیان شد؛ اما علل دیگری همچون سابقه فتنه گری و استعمار انگلیس بر علیه ایران، دست داشتن در وقایع سال 88، دست داشتن در ترور دانشمندان هسته ای و ... نیز در این تصمیم به جا موثر بود.

7 آذر این مصوبه به تصویب شورای نگهبان رسید و لازم الاجرا شد، فردای آن روز جمعی از دانشجویان و جوانان دغدغه مند در حمایت از تصمیم مجلس و به مناسبت سالروز ترور شهید شهریاری که در آن به وضوح دست دستگاه های اطلاعاتی انگلیس عیان بود، در مقابل سفارت انگلیس و همچنین باغ قلهک تجمع کرده و خواستار تعطیلی سفارت انگلیس خبیث در ایران شدند. با بالا گرفتن تظاهرات، سفارت انگلیس و باغ قلهک تسخیر شد و چند نفری هم برای چند ساعت به گروگان گرفته شدند. گرچه این حرکت ناصحیح مورد انتقاد رهبر انقلاب قرار گرفت  و نتایج خوبی برای نظام اسلامی به دنبال نداشت اما برآمده از خشم و غضب امت حزب الله نسبت به این روباه پیر بود. دولت انگلیس در پی این واقعه و به صورتی نا معمول دیپلمات های خود را از ایران خارج کرد و برای دیپلمات های ایرانی نیز ضرب العجلی 48 ساعته برای خروج از انگلیس تعیین نمود. روابط دو کشور  به پایین ترین سطح خود رسید و البته روباه پیر هم حداکثر استفاده را از این جریان نمود و فضای تحقیر آمیزی که بر علیه او با مصوبه مجلس ایجاد شده بود را به نفع خود تغییر داد و ادعای غرامت کرد.

پس از چندی سفارت سوئد حافظ منافع انگلیس و سفارت عمان حافظ منافع ایران شد. با روی کار آمدن دولت آقای روحانی تصمیم به بهبود روابط گرفته شد و روابط به سطح کاردار غیر مقیم ارتقاء یافت و هم اکنون زمزمه هایی در مورد باز گشایی سفارتخانه های دو کشور به گوش می رسد.

حمله به سفارت ایران در انگلیس

گرچه انگلیس حد اکثر استفاده را از این واقعه نمود اما همین حادثه قبلا برای سفارت ایران در انگلیس نیز اتفاق افتاده بود که البته دو دیپلمات ایرانی نیز در این حادثه به شهادت رسیدند و پلیس انگلیس اقدامات لازم را برای امنیت سفارت ایران انجام نداد.

این واقعه در سال 1359 و در پی حمله گروهی به نام «الشهید» که ادعای خودمختاری خوزستان را داشتند صورت پذیرفت و در کمال ناباروری 6 روز به طول انجامید تا نهایتا تاچر دستور حمله با تاکید بر کشتن گروگان گیر ها را صادر کرد.

پس این حادثه با وجود اینکه دولت انگلیس اقدامات امنیتی کافی را انجام نداده بود ایران هیچ گونه اقدامی به منظور تعطیلی سفارت و ... انجام نداد چرا که در چنین مواقعی در عرف بین الملل چنین کاری معمول نیست،

‌مگر اینکه دولتی عمدا به سفارت دولت دیگر حمله کرده باشد.

سابقه روابط ایران و انگلیس

سابقه روابط ایران و انگلیس قبل از انقلاب برای همه روشن است و استعمار گری های انگلیس نیازی به مرور مجدد ندارداما شاید مرور کوتاهی بر سابقه روابط ایران و انگلیس (با تاکید بر سفارت خانه های دو کشور) پس از انقلاب شکوهمند اسلامی خالی از فایده نباشد.

در یک نگاه منطقی روابط دیپلماتیک دو کشور قطعا منافعی به دنبال خواهد داشت که مهمترین آن ها را برخواهیم شمرد؛ ‌البته باید توجه داشت که بجز معدودی از موارد زیر، در ظاهر و در بسیاری اذهان از فواید بازگشایی سفارت خانه ها به نظر می رسند ولی در واقع نمی توان فایده ای برای آن ها متصور شد؛ که در رابطه با هر یک توضیح خواهیم داد.

1- تسهیل در روابط کنسولی

شاید اولین و مهمترین فایده گسترش روابط،‌ آسان شدن روابط کنسولی و تسهیل در رفت و آمد ما بین ایران و انگلیس باشد که قطعا تعدادی از هم وطنان نیز با این مسئله مواجه هستند. البته لازم به ذکر است که این مسئله از طرق دیگر از جمله کاردارها و دفاتر کنسولی قابل حل است.

2- کاهش تنش ها و درگیری های سیاسی

به طور معمول یکی از آثار عادی شدن روابط، کاهش درگیری ها و بگو مگو های سیاسی است، اما در مورد ایران و انگلیس چندان این مسئله صادق نیست؛ مصداق این امر را می توان در دیدار جناب آقای رئیس جمهور با نخست وزیر انگلیس دید که برای اولین بار در طول تاریخ انقلاب اسلامی اتفاق می افتاد، و بسیاری از تحلیل گران آن را قدمی بزرگ در راستای بهبود روابط دو کشور می دانستد اما اندکی نگذشت که کامرون، نخست وزیر انگلیس با لحنی توهین آمیز در مجمع عمومی سازمان ملل نسبت به ایران ایراد سخن نمود.

بر این اساس و از آن جا که تخاصم بین دو کشور ریشه در تاریخ استعمار پیر دارد چندان نمی توان نسبت به کاهش تنش های سیاسی امیدوار بود.

3- تاثیرگذاری فرهنگی

برخی شاید اینگونه تصور کنند که عادی شدن روابط باعث می شود تا نهادهای فرهنگی جمهوری اسلامی بهتر بتوانند در کشور انگلیس فعالیت کنند. گرچه این احتمال وجود دارد اما باید دید که آسیب هایی که عادی شدن روابط به دنبال خواهد داشت و در ادامه ذکر خواهد شد، ارزش این فایده را دارد یاخیر

4- به نمایش گذاشتن چهره صلح جو از جمهوری اسلامی ایران

برقراری روابط دوستانه با سایر کشور ها موجب می شود تا در فضای بین المللی وجهه ای صلح جو از کشور به نمایش گذاشته شود اما در این مورد باید مراقب بود که یک وجهه سازش کار و یا باج پرداز از جمهوری اسلامی در افکار عمومی باقی نماند.

5- کمک احتمالی به حل مسئله هسته ای و کاهش تحریم ها

برخی نیز اینگونه تصور می کنند که بازگشایی سفارت خانه های دو کشور موجب می شود تا انگلیس در مداکرات هسته ای موضعی نرمتر نسبت به برنامه هسته ای ایران و برداشته شدن تحریم ها داشته باشد اما با توجه به آنچه در ادامه خواهد آمد به نظر می رسد این عمل تاثیر عکس داشته باشد.

مضرات باز گشایی سفارت خانه ها در شرایط فعلی

1- زیر پا گذاشتن عزت ملی

پس تسخیر سفارت انگلیس در تهران توسط دانشجویان و البته بازگرداندن آن توسط نیروی انتظامی تنها بعد از چند ساعت، انگلیس به صورت یکجانبه و در یک اقدام نا معمول دست به تعطیلی سفارت خود و اخراج دیپلمات های ایرانی از لندن زد؛‌ لذا بازگشایی سفارت باید با درخواست طرف انگلیسی و عزتمندانه صورت پذیرد و نه به صورت توافقی دو طرفه؛ به خصوص اینکه قبل از واقعه تسخیر سفارت ایران مدعی کاهش روابط با انگلیس بوده است.

2- رفع اتهام از انگلیس

مجلس شورای اسلامی بنا به دلایل متعددی از جمله تحریم های اقتصادی، ‌دخالت در فتنه 88 ،‌ دست داشتن در ترور شهدای هسته ای و ... تصمیم به کاهش روابط با انگلیس در سطح کاردار گرفت،‌از انجا که هم اکنون روابط ما با انگلیس در سطح کاردار است، ارتقاء آن به سطح سفیر به معنای رفع اتهام از انگلیس خبیث خواهد بود،‌در صورتی که نگاه جمهوری اسلامی ایران در هیچ یک از این موارد تغییری نکرده است و همچنان سازمان اطلاعاتی انگلیس را یکی از عوامل اصلی ترور دانشمندان هسته ای خود می داند.

3- ارائه تصویری سازشکار از جمهوری اسلامی ایران

کشور های منطقه و جهان اسلام همیشه نگاهی استکبار ستیز نسبت به ایران داشته اند و کشور ما را در خط مقدم مقابله با استعمار جهانی دیده اند. بازگشایی سفارت خانه ها در شرایطی که عرض شد و آن هم پس از سخنان توهین آمیز نخست وزیر انگلیس باعث می شود تا افکار عمومی جهان تصور کند که ایران به خاطر تحریم ها و مسائل هسته ای مقاومت خود را از دست داده، ‌رو به غرب آورده و قصد سازش دارد و البته دیدار رئیس جمهور کشورمان با کامرون پیش از سخنان وی در مجمع عمومی نیز این تصور را تقویت می کند.

4- در موضع ضعف قرار گرفتن در مذاکرات هسته ای

بر خلاف تصور برخی سابقه روابط ما با مدعیان ابر قدرتی جهان نشان داده است هر کجا ما قدمی عقب گذاشته ایم آن ها چندین قدم به جلو آمده اند. پس نباید اینگونه تصور شود که با بازگشایی سفارت خانه ها تغییر مثبتی در منش انگلیس خبیث صورت می پذیرد،‌ بلکه ان ها جری تر شده ایران را در موضع ضعف می بینند و سعی در اعمال فشار بیشتر خواهند کرد.

5- از سر گیری جاسوسی ها و دخالت های انگلیس در مسائل داخلی

در نهایت باز گشایی سفارت انگلیس با توجه به سابقه حضور دیپلماتیک آن ها در ایران و خباثت های هیشگی شان باعث می شود تا سازمان های اطلاعاتی این کشور بتوانند در پوشش سفارت خانه،دوباره در ایران اسلامی فعال شده و برنامه هایی به منظور براندازی، ‌ترور،‌ شایعه پراکنی و ... را در فضای داخلی ساماندهی نمایند.

نتیجه گیری

بنای جمهوری اسلامی ایران از ابتدا بر این نبوده است که با سایر کشورها بجز آمریکای جنایتکار روابط خصمانه ای را در پیش گیرد و بر همین اساس فعلا قصد قطع رابطه همیشگی با انگلیس خبیث را نیز ندارد؛ اما به نظر دیدبان با توجه به فواید و مضراتی که از بازگشایی سفارت خانه ها عرض شد و لزوم حفظ عزت ملی و همچنین بی احترامی های اخیری که از جانب انگلیس نسبت به جمهوری اسلامی ایران صورت پذیرفته است، ‌به نظر می رسد که در مجموع بازگشایی سفارت خانه های دو کشور حداقل تا زمانی که این روباه پیر دست از موضع گیری های خصمانه بر نداشته و خود درخواست بازگشایی ننموده است، نه تنها سود چندانی برای کشور ما ندارد بلکه مضرات زیادی را نیز به دنبال خواهد داشت.