دیدبان: با نزدیک شدن به موسم انتخابات معمولا گروه ها و جریان های مختلف سیاسی اعم از اینکه بر سر قدرت باشند یا نه، با پدیده ی همگرایی و واگرایی درون گفتمانی مواجه می شوند لذا در این برهه، نحوه ی ایفای نقش بازیگران سیاسی و علی الخصوص بزرگان هر جریان اهمیت فراوانی پیدا می کند و به نوعی حیات سیاسی احزاب، جریان ها و جناح ها در این کشمکش ها رقم می خورد. دیدبان در این نوشتار به بهانه ی از سر گیری فعالیت های اصولگرایان در مواجه با پدیده ی همگرایی و واگرایی درون گفتمانی، به بررسی عوامل و ضرورت وحدت و پیشنهادهای راهبردی در رابطه با این مهم را ارائه خواهد داد.

ضرورت وحدت

1- سابقه ی وحدت در جریان اصولگرا

جریان اصولگرا در حیات سیاسی خود در دو برهه به این ضرورت رسیده است که نیازمند به وحدت می باشد: موج اول وحدت برای رسیدن به قدرت و موج دوم وحدت برای حفظ قدرت.

موج اول وحدت جریان راست (اصولگرا) از سال 1376 به دست ناطق نوری تحت عنوان “شورای هماهنگی” آغاز گردید و این شورا فعالیت های رسمی خود را تا سال 1384 ادامه داد و موجب بازگشت جناح راست (اصولگرا) به قدرت شد به طوری که ابتدا با پیروزی آبادگران در شورای شهر و نشان دادن کارآمدی خود در مدیریت شهری، پیروزی در مجلس هفتم هم ارمغانی دیگر بر فعالیت های وحدت گرایانه ی این جناح شد و البته باید نقش افراطی گری های جناح چپ (حزب مشارکت) در مجلس ششم را هم به عنوان عامل موثر در پیروزی اصول گرایان در نظر داشت. و در نهایت با روی کار آمدن دولت نهم با بدنه ای از نیروهای اصولگرا این پازل کسب قدرت تکمیل گردید.

اما این روال وحدت گرایانه بعد از انتخابات ریاست جمهوری 1384 و حتی در خود انتخابات هم ادامه پیدا نکرد و واگرایی درون گفتمانی در این جریان پر رنگتر شد تا اینکه در سال 1390 و نزدیک به انتخابات مجلس نهم موج دوم وحدت با محوریت بزرگان جریان اصول گرایی آیات عظام مهدوی کنی، یزدی و جنتی و .... شروع گردید اما دست آوردهای موج دوم وحدت چندان چشم گیر نبوده است به طوری که در انتخابات دوره یازدهم ریاست جمهوری، اصولگرایان به گزینه ی واحد نرسیدند اما به هر حال این موج دوم وحدت که بیشتر برای حفظ قدرت می باشد اقدامات موثری در وحدت این جریان انجام داده است و هم اکنون توسط حجت الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی و آیت الله مصباح یزدی پیگیری می شود.

2- موفقیت قرین وحدت

اگر الگوی انتخابات در ایران مورد بررسی قرار بگیرد به درستی نشان داده خواهد شد که میزان موفقیت جناح های سیاسی در انتخابات، رابطه ی مستقیمی با میزان وحدت و همگرایی آنها دارد و البته باید توجه داشته باشیم که این الگو تقریبا در مورد هر دو جناح اصلی کشور صادق بوده است، چه جریان راست (اصولگرا) و چه جریان چپ (اصلاح طلب) این پدیده را تجربه کرده اند. به عنوان مثال بارزترین نمونه های این الگو، تجربه ی شیرین اصولگرایان در به دست آوردن شورای شهر و مجلس هفتم به دلیل وحدت و تجربه ی تلخ اصلاح طلبان در از دست دادن دولت نهم به دلیل عدم وحدت می باشد. حال آنکه باید در خاطر داشت که  معمولا جریانی که بر سر قدرت است برای ایجاد وحدت با سختی بیشتری نسبت به جریان مقابلش که بیرون از قدرت می باشد، مواجه است.

3- انشعابات عاملی برای شکست

از ابتدای انقلاب اسلامی جریان ها و گروه های مختلفی از جناح راست منشعب گردیده اند و البته تا به الان هم این روند ادامه داشته است به طوری که معمولا بعد از انشعاب شان نه تنها عمر سیاسی خود را از دست داده اند بلکه فعالیت های غالب آنها به جای آنکه در راستای منافع ملی کشور باشد به ضرر مردم ختم شده است و حتی گاها چنان از مسیر اصلی خارج شده اند که هم نوا با جریان های ضد انقلاب و دشمنان این کشور شده اند. دیدبان مقاله ای را تحت عنوان " جریان شناسی انشعاب در تاریخ جمهوری اسلامی" منتشر کرده است که در آن افراد و جریان های منشعب شده را به وضوح آورده است و به راحتی می توان آینده سیاسی آنها را مشاهده کرد.

اما نکته ی قابل توجه این است که انشعاب به خودی خود بد نیست اگر دلیل قاطع و علت قانع کننده ای وجود داشته باشد حال آنکه گاها گروه هایی دیده می شود که به خاطر مسائل جزئی و غیر مهم، اساس وحدت در جریان اصلی اصول گرایی را زیر سوال برده و به جای وحدت، تجویز انشعاب و جدایی سر می دهند حال آنکه باید اصول محوری معیار باشند نه اصول فرعی؛ و از طریق جذب حداکثری، نیروهای انقلاب را با متهم کردن بر سر مسائل غیر ضروری، از دایره ی اصولگرایی بیرون نکرد.

راهکارهای وحدت

آخرین جلسه وحدت اصولگرایان در 19 مهر امسال برگزار شد و با همه ی کمی و کاستی هایی که داشت در کل مثبت و امیدوار کننده ارزیابی می شود و قطعا این حرکت تاثیرات بسزایی را در آینده ی جریان اصول گرا خواهد داشت اما در کنار همه ی اقدامات خوبی که توسط نیروهای اصولگرا در راستای وحدت و همگرایی درون گفتمانی صورت می گیرد، توجه به نکات ذیل مناسب می باشد:

1- برطرف کردن عوامل افتراق سابق

یکی از مهمترین عواملی که در چند سال اخیر موجب جدایی برخی از گروه های اصول گرایی شده است موضوع " ساکتین فتنه" می باشد با این توضیح که برخی از نیروهای انقلاب را متهم به خیانت به دلیل سکوت و عدم موضع گیری صریح در فتنه 88 کردند حال آنکه این افراد بعدا موضع خود نسبت به فتنه 88 را بیان کردند البته اگر در مقام ارزش گذاری باشیم قطعا کسانی که صریحا موضع خود را در رابطه با فتنه 88 بیان کرده اند اولویت دارند. لذا می بایست کسانی که در زمان فتنه مواضعی صریح نگرفته اند، موضع خود را به روشنی بیان کنند و از طرفی دیگر منادیان وحدت نیز عذر آن ها را پذیرفته و حسن نسیت خود را برای بازگشت واقعی این افراد به جمع اصولگرایان نشان دهند. چرا که با قدرت میتوان گفت که مرزبندی با فتنه در عین شاخص اصلی اصولگرایی، می تواند ریسمانی قوی برای شکل گیری وحدت میان اصولگرایان نیز باشد.

2- جذب حداکثری

جریان اصول گرا بیش از آنچه که امروز مشاهده می شود امکان وسعت دارد و می توان نیروهای خدوم و دلسوز بسیاری را در زیر این چتر جمع کرد. در جلسه ی شنبه (19 مهر) گروه های مختلفی از اصولگرایان شرکت نکرده بودند که قطعا سهم بزرگی را از این جریان دارند: نیروهای قدیمی (ناطق نوری- ولایتی)، رئیس مجلس (لاریجانی)، از دولتی ها (پورمحمدی - رحمانی فضلی)، طیف رهپویان و ایثارگران ( احمد توکلی - الیاس نادران)، شورای شهر و شهرداری (قالیباف - طلایی) و گروه های نزدیک به احمدی نژاد.

حال آنکه در یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری، اصلاح طلبان با استفاده از حسن روحانی که قبلا از جریان راست و از اعضای جامعه روحانیت مبارز بود به نفع خود استفاده کرده و در مقابل کاندیداهای اصول گرا قرار دادند. لذا باید به دنبال دفع حداقلی بود و سعی بر این شود که در ادامه ی راه وحدت، سایر شاخه های جریان اصول گرایی را همراه کرد. البته این نکته نیز غیرقابل چشم پوشی است که در حین شکل گیری هر جریان وحدتی ریزش هایی نیز صورت گرفته و قطعی می شوند. چرا که تعدادی از افراد غائب نامبرده شده چند صباحی است که راه خود را به صورت موقتی و یا دائم از جریان اصولگرایی جدا کرده اند و با عنایت به وابستگی ایجاد شده ایشان با دولت حاضر، بسیار بعید به نظر می رسد که علاقه ای برای هم پیمانی با اصولگرایان داشته باشند.

3- وزن دهی به هر طیف

با اینکه جریان اصول گرا از گروه ها و طیف های مختلف تشکیل شده است اما این دلیل بر آن نمی شود که همه ی طیف ها جایگاه یکسانی در این جریان داشته باشند و وزن همه ی آنها در اثر دهی و نقش آفرینی برابر باشد یعنی با توجه به سبد رای هر یک از طیف ها و با توجه به جایگاه و سوابق آنها برخورد گردد، به عنوان مثال جامعتین در جریان اصول گرا از جایگاه ویژه ای برخوردارند که سایر طیف ها این جایگاه را ندارند.

آنچه در آخرین همایش وحدت اصولگرایان توجه همگان را به خود جلب کرده بود، حضور یکپارچه و کامل اعضای جبهه پایداری بود که به جهت شکاف های قبلی میان این گروه و سایر گروه های اصولگرا قابل اهمیت به نظر می رسید. این در حالی بود که از سایر اضلاع وحدت، نمایندگان یا فقط نماینده ای در این همایش حضور داشت.

نکته ی دیگر اینکه به جای آنکه جریان وحدت حول اشخاص بناگذاری شود باید به سمتی حرکت کرد که طیف ها، نهادها و احزاب اولویت پیدا کنند به طوری که نباید اشخاص را در کنار طیف ها و احزاب دید بلکه خود آن اشخاص هم به نوعی عضوی از یک طیف هستند.     

جمع بندی

به نظر دیدبان موج دوم وحدت در جریان اصول گرایی که برای حفظ قدرت موجود در مجلس و گسترش آن به قوه مجریه صورت می گیرد و شاید به همین دلیل است که چون هنوز اصول گرایان بر سر قدرت هستند، ایجاد وحدت به سختی حاصل می شود اما دور از دسترس نیست به شرط آنکه محوریت با گروه های فراگیر بوده و جریان وحدت خود به سمتی نرود که صرفا رنگ یک گروه جدایی طلب را به خود بگیرد و بیش از آنکه عامل وحدت باشد تبدیل به عامل تفرقه گردد.