دیدبان: بی تردید انقلاب اطلاعات در عصر حاضر را باید طلیعه دار ظهور جهانی نوین دانست. جهانی که دیگر نه مسطح است و نه کروی بلکه شبکه ای است متشکل از ابزار نوین ارتباطی و اطلاعاتی جدید که هویت انسانهای عصر جدید در آن شکل می گیرد. در این دنیای نو هر شخص می تواند در آن واحد دارای هویت های مختلف و گاهاً متضاد باشد. نظم جدید جامعه ای شبکه ای بوجود خواهد آورد که بر جامعه ی حقیقی تقدم یافته و در آن آراء گوناگون با سرعتی زیاد منتشر شده و از این نظر می تواند بستری برای رشد و نمو اندیشه های زودگذر و ناپایدار باشد که همین زوال و ناپایداری اندیشه ها زمینه را برای درگیری های فکری و اندیشه ای فراهم خواهد آورد. این درگیری فکری و اندیشه ای بی تردید ارزش های جوامع مختلف و باورهای دینی را نیز به چالش خواهد کشید. در این رهگذر تنها با شناخت درست از چیستی و چگونگی عملکرد این فضاست که می توان آن را کنترل و هدایت کرد و با تقویت ارزش ها و باورها و اشاعه ی درست و به موقع آنها در فضای سیال این جهان جدید به دفاع از آنها پرداخت. یکی از آثار مثبت این فضا برای ارزش ها و باورها می تواند فضای خاص آن باشد که ناخواسته با روبرو کردن ارزش ها و باورهای مختلف با یکدیگر، کاربران مختلف را به داوری میان نقاط ضعف و قوت آنها می کشاند و در این فضاست که اگر ارزش های و هنجارهای صحیح به درستی معرفی شوند می توان در مدتی کوتاه تاثیری شگرف در باور و بینش افراد ایجاد کرد. از دیگر سو در صورت ضعف در این فضا، میدان برای دیگر اندیشه ها باز می شود تا در خلاء متأثر از نبود هنجارهای صحیح و اندیشه های محکم به تبلیغ پایه های سست اندیشه های خود پرداخته و پیروانی را دور خود جمع کنند.
انقلاب اسلامی و شبیخون فرهنگی
یکی از ویژگی هایی که سبب تمایز بین انقلاب اسلامی ایران با دیگر جریانهای انقلابی در جهان بود را می توان بعد فکری و اندیشه ای آن دانست. اندیشه ای که نشات گرفته از تعالیم اسلامی و معارف اهل بیت(ع) بود. این اندیشه با توجه به اینکه زیاد نتوانسته بود در عرصه ی عمل ظاهر بشود و در مقام ایجاد حکومت برآید، باز هم در بین قدرت های خارجی مخالفین زیادی داشت که رشد و نمو حکومتی با چنین تفکری را در منطقه ی حساس خاورمیانه تحمل نمی کردند. از این رو با روی کار آمدن حکومتی با این تفکر، قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای به مقابله با آن پرداخته و در صدد حذف آن برآمدند. با مقاومت ها و رشادت های مردمان این دیار، دشمنان نظام اسلامی از دستیابی به اهداف خود بازماندند. اما این پایان کار نبود. شکست های پی در پی در میادین نظامی و سیاسی، دشمن را به سمت عرصه های فرهنگی و اجتماعی سوق داد. این بار دشمن با شناسایی دقیق از ارزش ها و هنجارهای جامعه ایرانی، با حمله به آنها، به استحاله ی این ارزش ها روی آورد.
هویت اسلامی ایرانی، هدف اول
در این طرح کلی که جزء به جزء ارزش ها مورد هجوم قرار می گیرد، هویت اسلامی و ایرانی را باید یکی از اهداف اصلی دانست چرا که همواره پایه ی بسیاری از هنجارهای جامعه ی ایران اسلامی بوده است. اولین گام این طرح را می توان وارونه نمایی ارزش ها و بیگانه شدن نسل جدید با هویت اسلامی ایرانی دانست. در این مرحله ارزش های جامعه در ظاهری متفاوت به مخاطب عرضه شده و سعی می شود در این شکل جدید با ابزارهای رسانه ای و تبلیغاتی، سیاه نمایی وجه غالب این فضا باشد. تبلیغات وسیع علیه حجاب اسلامی و معرفی آن به عنوان نماد عدم آزادی زنان در جامعه اسلامی را می توان یکی از مصادیق این گام دانست. یکی دیگر از اهداف را می توان تحت تاثیر قرار دادن شخصیت و ذوب کردن افراد در جریان غالب موجود در فضای مجازی دانست. این هدف با توجه به اینکه مدیریت فضای مجازی در دست افراد بوجود آورنده ی آن بوده و توسط برخی کشورهای دارنده ی فناوری آن اداره میشود امری سهل الوصول می نماید. در اینجاست که اهمیت شبکه ی ملی اطلاعات بیش از پیش روشن و اینکه چرا رهبری انقلاب در سال های اخیر بر روی تشکیل شبکه ی ملی اطلاعات تاکید فراوان داشته اند مشخص می شود. یکی از بازخوردهای گسترش فضای مجازی را می توان از بین رفتن خرده فرهنگ ها و بوجود آمدن فرهنگ های اینترنتی دانست. یکی از ویژگی های این فرهنگ نوظهور این است که تماماً آیینه دار فرهنگ غربی بوده است. ارزش ها، هنجارها، باورها، اعتقادات و حتی هنرها در این فرهنگ به گونه ای انعکاسی از فرهنگ و تمدن غرب بوده است و این جای تعجب ندارد، چرا که این جامعه ی فضایی زاییده ی پیشرفت تکنولوژی در غرب است. در این فضا، فرهنگی که اینگونه است در دل فرهنگ اصیل و بومی شکل می گیرد و از درون آسیب های جبران ناپذیری را به آن وارد می آورد. این فرهنگ اینترنتی، فرهنگی مهاجم است که در غالب فرهنگی نوین نفوذ خود را پله به پله گسترش داده و در صورت اهمال می تواند بر فرهنگ جامعه چیره شده و فرهنگ غربی را جایگزین آن کند. همگام با ضربات این طرح بر پیکره ی ارزش های دینی، ارزشهای بومی و ملی نیز تحت تاثیر قرار می گیرند. با اغماض از پیوستگی و به هم تنیدگی ارزش های اسلامی ایرانی، برخی از طرح های دشمن در جهت آسیب رساندن به هویت ملی ایرانیان طرح ریزی شده است. در این طرح هویت جهانی به مثابه ی هدفی بزرگ مطرح می شود که فرد برای نیل به آن باید هویت ملی خود را فراموش کند و در مواقعی در مقابل آن قرار بگیرد.
آیین هایی از جنس تمدن غرب
مراسمات و آیین های موجود در فرهنگ ایران زمین، همواره یکی از عوامل به شکست کشاندن طرح های بیگانگان برای این مردم بوده است. آیین هایی مانند عزاداری های محرم، ماه مبارک رمضان، اعیاد اسلامی، عید نوروز و شب یلدا و... که مردم ایران در طول سالیان دراز از این آیین ها، مبارزه با ظالم، بردباری و صبر، کمک به خویشاوندان، رسیدگی به محرومان و مستضعفان و صله ی ارحام و دیگر ارزشهای انسانی و اسلامی و ملی را آموخته اند. برای از بین بردن این آیین ها ابتدا باید جایگزینی برای آنها بوجود آید. گام بعد ایجاد شوق و شور برای شرکت در این مراسمات است. ساختگی بودن آیین ها در غرب به دلیل فقدان تاریخ و تمدن کهن، آنها را به سمت پوچی و خالی بودن از معنا سوق داده است. معمولا این آیین ها برای پر کردن خلا معنا و مفهوم از هیجانات زودگذر و سبک و معمولا ضد ارزش استفاده می کنند. یکی از ویژگی های آیین ها و مراسمات غربی همین استفاده از جاذبه های حیوانی و هیجانات سبک و زودگذر است. این جاذبه ها با اینکه خالی از هرگونه روح و معنایی می باشند ولی قشرهایی از جوامع را به سوی خود جذب می کنند و در جامعه ای که اصالت با لذات باشد شاهد گرایش اکثریت جامعه به سوی این مراسمات و آیین ها هستیم. جامعه ی ایرانی نیز چندی است شاهد هجوم فزاینده ی این سبک آیین ها می باشد. این گسترش به دنبال موجی است که همواره به دفاع از ارزش های غربی برآمده و اصالت را به لذات می دهد. از انواع این مراسم ها می توان به جشن هالووین و ولنتاین اشاره کرد.
تخریب باورهای دینی
یکی از راهکارهای مقابله با تفکر اسلامی در فضای مجازی، مغالطه ای آشکار است که در این فضا و با استفاده از بی اطلاعی برخی کاربران، جامه ی عمل پوشیده است. آشکار بودن ضعف استدلال و اندیشه ی مخالفین در رویارویی با اسلام راستین، آنها را به سمت معرفی نسخه های ساختگی و جعلی از اسلام و معرفی آنها به عنوان نسخه ی اصلی اسلام کشانده است. این همه در حالیست که به موازات این طرح، طرح های دیگری از قبیل ناکارآمد جلوه دادن نظام دینی و ترویج اندیشه ی سکولاریسم با هدف جدایی دین از سیاست، تشدید دین گریزی و تخریب باورها، ارزش ها و اعتقادات دینی و مذهبی، تشکیک و شبهه پراکنی در مورد آیات و حقایق قرآنی، تحریف تاریخ اسلام و زیر سوال بردن احکام اسلامی نیز در فضای مجازی دنبال می شود. در کنار فعالیت های ضد دینی و دعوت به تابو شکنی دینی، با توجه به اصل نیاز انسان به معنویات، فضای مجازی به زمینه ای مساعد برای ترویج فرق ضاله و عرفان های نوظهور تبدیل شده است. این فرقه ها از این فضا برای تبلیغات و شبکه سازی و معرفی خود به عنوان راه نجات و سعادت بهره می برند.
قانون گریزی
بی شک در فضایی که هنجارهای یک جامعه رعایت نمی شود و ارزش ها، اخلاقیات، باورها و اعتقادات به شکل افسار گسیخته و غیر کارشناسانه مورد هجوم قرار می گیرند، قانون گریزی به پدیده ای شایع بدل می شود. این قانون گریزی ها در اشکال مختلفی چون؛ نشر اکاذیب، آمارهای دروغین، اخبار غیر واقعی، تخریب شخصیت ها، کلاهبرداری های اینترنتی و... و یا وارونه جلوه دادن حقایق به منظور تشویش اذهان عموم نمود پیدا می کنند.
چه باید کرد؟
در باب چگونگی تعامل و مدیریت چنین فضایی قببل از هر چیز باید خاطر نشان کرد که توسعه ی فضای مجازی باید با میزان آمادگی نظام در عرصه های فنی و محتوایی رابطه ی مستقیم داشته باشد. دیدبان معتقد است که در صورت عدم توانایی و مهارت فنی، مدیریت فضا به دست بیگانگان می افتد که این امر می تواند آسیب های جدی مخصوصا در حوزه ی امنیت را در پی داشته باشد. در عرصه ی محتوایی نیز، عدم درک صحیح و آمادگی مناسب می تواند راه را برای تبلیغ هر نوع اندیشه ای باز کند. یکی از عوامل ایجاد آسیب مخصوصا برای قشر کودک و نوجوان، عدم آشنایی والدین با فضای جدید و در نتیجه عدم توانایی در مدیریت آن است. آشنایی والدین با فضای مجازی و کنترل و هدایت آن می تواند آسیب های آن را خنثی کند. آموزش عمومی و بالا بردن سواد اینترنتی نیز به عنوان یکی از راهکارهای اصلی برای مدیریت این فضا نه تنها می تواند جلوی بسیاری از آسیبها را بگیرد بلکه می تواند نقش کاربران را از کاربر منفعل و تاثیر پذیربه کاربر تاثیر گذار تبدیل کند، در فضایی که هر کاربر می تواند سفیر فرهنگ و ارزش های خاص خود باشد. در آخر باز هم باید خاطر نشان کرد که فضای مجازی دارای اهمیت ویژه ای است که توجه ویژه ای را نیز می طلبد.
"بسیارى از سرمایه‌هاى گوناگون بین‌المللى صرف ایجاد رسانه‌هاى اثرگذار می شود، از قبیل ماهواره و اینترنت و موبایل و امثال اینها؛ دارند سرمایه‌هاى زیادى را صرف میکنند براى اینکه بر روى عقاید مردم و باورهاى مردم اثر بگذارند و اینها را در واقع از حیطه‌ى نفوذ نظام اسلامى و ارزشهاى اسلامى خارج کنند که البته پادزهر آن هم این است که ما بتوانیم در سطوح مختلف، نسبت به باورها طرح هاى تبیینى و اقناعى داشته باشیم."
منابع :
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=27356
http://www.majazi.ir/farsi/index.php/economic/2014-04-26-09-12-44