به گزارش دیدبان به نقل از تسنیم ، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام پیش از ظهر امروز در همایش تبیین سیاست‌های کلی نظام و نظارت بر حسن اجرای آن، طی سخنانی با اشاره به شکل‌گیری مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: اولین مسئله این است که چطور شد که این نهاد بدیع بعد از انقلاب در کشور ما بوجود آمد. زمانی که ما قانون اساسی را تدوین می‌کردیم هیچ کس چنین انتظاری نداشت و هیچ بحثی از مجمع تشخیص مصلحت نظام و حتی ولایت فقیه نبود اما واقعیت‌های میدانی ما را به این نتیجه رساند که با توجه به تغییر بنیادین نظام، خلائی در نظام وجود دارد البته قبل از ما، خود امام راحل هم به این نتیجه رسیده بودند.
وی با بیان اینکه نظام‌های قبلی هیچ‌گاه مقید نبودند که نظام خود را در چارچوب احکام اسلامی اداره کنند، ادامه داد: بجز زمان پیامبر اکرم (ص)، خلفای اسلامی که بعد از پیامبر (ص) آمدند و حتی حکومت‌های شیعی مانند آل بویه هیچ‌گاه چنین چیزی وجود نداشت اما ماهیت این حکومت‌ها این نبود که مسلمانان و شیعیان حاکم باشند.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهیه و تدوین قانون اساسی را یک تحول عمده عنوان کرد و اظهار داشت: کسانی که پیش‌نویس قانون اساسی را آماده کردند، حقوقدانان مجرب کشور بودند و بعد از آن هم در شورای انقلاب شخصیت‌های سابقه‌دار و مهم انقلاب حضور داشتند. ما بعد از بررسی پیش‌نویس قانون اساسی آن را خدمت امام و مراجع تقلید فرستادیم و آنها در این خصوص نظر دادند اما هیچ بحثی از مجمع تشخیص و حتی ولایت فقیه نبود.
هاشمی رفسنجانی تصریح کرد: این بحث نخستین بار در مجلس خبرگان قانون اساسی مطرح شد و صحبت‌های زیادی وجود دارد که چه کسی برای اولین بار این مسئله را مطرح کرد. نظارت و اختیارات ولایت فقیه در آنجا مطرح شد اما باز هم بحثی از مجمع تشخیص نبود. پس از گذشت 10 سال از انقلاب بن‌بست‌هایی بوجود آمد؛ خصوصا در مجلس اول که ما باید قوانین مادر را تصویب می‌کردیم. بسیاری از این قوانین به شورای نگهبان می‌رفت اما آنها مصوبه مجلس را نمی‌پذیرفتند و آن را به مجلس باز می‌گرداندند. باز هم پیش می‌آمد که مجلس، نظر شورای نگهبان را نمی‌پذیرفت و گاهی ما به امام شکایت می‌کردیم که ایشان به شورای نگهبان تذکر می‌دادند و جزئیات حل می‌شد.
وی افزود: در نهایت ما باید جایی را داشتیم که این بن‌بست را می‌شکست؛ به ما اطلاع دادند که امام چنین فکری دارند و برای رفع اختلافات میان مجلس و شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت تشکیل شد و مبنای آن این است که اگر مصلحتی برای نظام تشخیص داده شد، این مصلحت می‌تواند قانون اساسی و حتی فتاوای شرعی را دور بزند. شورای نگهبان به قوانین و احکام شرع مقید بود و تفسیر خاص خودش را ارائه می‌داد و این مشکلات پیش می‌آمد.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با تاکید بر اینکه با تشکیل مجمع آن بن بست شکست، خاطر نشان کرد: عبور از چیزی که همه پذیرفته‌اند کار مشکلی بود اما امام با درایت خود این کار را انجام دادند و با یک بیانیه اعضای مجمع را انتخاب کردند. البته با ما هم مشورت می‌کردند. آیین‌نامه مجمع را نیز خود امام تصویب کردند؛ به ما گفتند که آیین‌نامه تهیه کنید اما آیین‌نامه‌ای که ما تهیه کرده بودیم بسیار محدود بود. ایشان گفتند که اینطور نمی‌شود و آیین‌نامه ما را نپذیرفتند. تاکید ایشان بر این بود که مجمع باید در هر مسئله‌ای که بتواند آن مسئله را بررسی کند، وارد شود ما هم نظر ایشان را پذیرفتیم و به گونه‌ای عمل کردیم که نه به مجلس آسیبی وارد شود و نه جایگاه شورای نگهبان خدشه‌دار شود.
هاشمی رفسنجانی تصریح کرد: تا زمانی که امام بودند ما چیزی به نام سیاست‌های کلی به این صورت نداشتیم و اشکالی که پیش آمد این بود که چون جهت‌گیری خاصی در خصوص بخش‌های مختلف وجود نداشت نوعی ناهماهنگی در کشور ایجاد شد البته با نظر امام(ره)، قانون اساسی را اصلاح کردیم و فقط می‌توانستیم آنچه را که امام گفته بودند در قانون اساسی وارد کنیم لذا این سیاست‌های کلی، سابقه ندارد و بسیاری از مدیران از این مسئله مطلع نیستند و ما باید در اجرا یک راه عملیاتی داشته باشیم.
وی با اشاره به واگذار شدن نظارت به رهبری بر اساس قانون اساسی ادامه داد: قانون اساسی می‌گوید که نظارت باید با مشورت مجمع تشخیص مصلحت نظام باشد و تاکید می‌کند که این نظارت برعهده شخص رهبری است اما اگر ایشان می‌خواستند خودشان نظارت کنند، نظارت بسیار محکم‌تر و جدی‌تر بود. ایشان خودشان گفتند که با توجه به مشکلاتی که ممکن است پیش بیاید و دستگاه عریض و طویلی برای نظارت نیاز داشتند، تاکید کردند که نظارت به مجمع تشخیص مصلحت واگذار شود چرا که مجمع خودش می‌داند چه چیزی را تصویب کرده است. اولین میدان ما مجلس و قوانینی است که نمایندگان تصویب می‌کنند. ما معتقد بودیم که نباید قوانین و سیاست‌های کلی با مصوبات مجلس اختلاف داشته باشد.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: ما با این شرایط وارد شدیم. مثلا وقتی برنامه یا بودجه از مجلس می‌آید و حتی شورای نگهبان هم آن را تایید می‌کند می‌بینیم که تخلف از سیاست‌های کلی بسیار زیاد است. اما وقت بسیار محدودی داریم و باید در مدت زمان کوتاهی به شورای نگهبان اطلاع دهیم که آنها را رفع کند. عملا قابل اجرا نیست و ما تعداد اندکی را در نظر می‌گیریم و در کمیسیون نظارت بررسی می‌کنیم که بسیار هم زمان‌بر است. بالاخره به جایی می‌رسیم که به شورای نگهبان ابلاغ می‌کنیم و آنها هم به مجلس باز می‌گردانند. در اینجا مجلس نمی‌تواند نظر مجمع را نپذیرد چرا که شورای نگهبان اختلاف خود با مجلس را به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع داده و وقتی ما نظر خود را بر مبنای مغایرت اعلام کردیم، شورای نگهبان باید آن را به مجلس ابلاغ کند.
هاشمی رفسنجانی افزود: یکی از اقدامات بدیعی که در دنیا انجام شد تهیه تدوین سیاست‌های کلی بود.
وی با بیان اینکه مشکل ما در نگارش آیین‌نامه نظارت، با قوای سه‌گانه بود، تصریح کرد: آنها می‌خواستند نظارت را محدود کنند اما ما می‌خواستیم نظارت به طور جدی صورت گیرد. این مشکل در دوره خاتمی وجود داشت و ما جلسات متعددی با افرادی که وی می‌فرستاد، برگزار می‌کردیم اما هیچ‌یک از آنها راهی برای جدی گرفته شدن نظارت ارائه نمی‌کرد.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه اگر دولتی به این بخش تمایل نداشته باشد، این مشکل شدیدتر است، گفت: این اتفاق در دولت آقای احمدی‌نژاد رخ داد؛ او خیلی صریح می‌گفت که من اصلا مجمع را قبول ندارم و ابایی از زدن این حرف نداشت. مثلا در خصوص سند چشم‌انداز، دولت هر کاری که می‌خواست انجام می‌داد. برنامه چهارم بر مبنای سند چشم‌انداز نوشته شده بود اما از آنجایی که دولت وقت این مبنا را قبول نداشت آن را به طور صحیح و درست اجرا نکرد. بعد از 5 سال ارزیابی مجلس نشان می‌داد که فقط 23 درصد برنامه اجرا شده بود در حالی که اگر دولت، جریمه و زندانی هم نبود خود به خود همین مقدار انجام می‌شد و همه کار خود را انجام می‌دادند.
هاشمی رفسنجانی افزود: ما یک بار این آیین‌نامه را اصلاح کردیم و خدمت رهبری فرستادیم اما برای اینکه این آیین‌نامه قوی‌تر شود، 4 سال خدمت ایشان ماند چرا که ایشان دائم مشورت می‌کنند. آیین‌نامه جدی و جامعی در خصوص سیاست‌های کلی تصویب و ابلاغ کردند ولی با ما مشورت نشد، زیرا می‌دانستند که ما ملاحظه دستگاه‌هایی اجرایی را می‌کنیم اما ایشان قاطع هستند.
وی تصریح کرد: امروز همان قوانین در دستگاه‌های ما جاری است و یک مدیر چاره‌ای جز اجرای آن سیاست‌ها ندارد. ما تاکنون هیچ فشاری به دستگاه‌های اجرایی وارد نکردیم و فقط از دستگاه‌ها گزارش می‌خواهیم. در صورت نیاز یک بار بازمی‌گردانیم و می‌گوییم اصلاح کنید اما اگر اصلاح نشد به رهبری ارجاع می‌‌دهیم و ایشان خودشان تصمیم‌گیری لازم را انجام می‌دهند.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با تاکید بر اینکه هیچ کیفری در نظارت‌های مجمع وجود ندارد و بخش عمده آن پیشگیری است، اظهار داشت: آیین‌نامه مجمع چنین اختیاری به ما نمی‌دهد و ناظر اصلی رهبری هستند که ما به نیابت از ایشان نظارت می‌کنیم. مسئله مهم‌تری که داریم انبوه مقرراتی است که هر روز در دولت تصویب می‌شود و ما فرصت نداریم همه این مقررات را بررسی کنیم.
هاشمی رفسنجانی با بیان اینکه ما تابع مصلحت هستیم و این مسئله مهمی در نظارت ماست، ادامه داد: ما هیچ اعتباری برای نظارت جدید نداریم و با یک تشکیلات کوچک هزینه‌های فراوانی داریم. ما فکر می‌کنیم که باید همه دستگاه‌ها دلسوز نظام باشند و هزینه اضافی بر نظام تحمیل نکنند. باید در این مسئله دقت فراوانی صورت گیرد که البته ممکن است اشکالاتی هم داشته باشد. ما بسیاری از شاخص‌ها را تصویب کردیم و کمیسیون نظارت مجمع تشخیص در جلسات خود به این شاخص‌ها می‌پردازد.
وی گفت: سران 3 قوه عضو مجمع تشخیص هستند اما همیشه در جلسات شرکت نمی‌کنند. وزیر یا رئیس دستگاه مربوطه در صورت لزوم در جلسات شرکت می‌کنند. ما مسائل مختلف را به طور جامع و ملی بررسی می‌کنیم اما در اجرا دچار مشکلاتی هستیم. ممکن است ساعت‌ها بر روی یک بند بحث شود که طبق آیین‌نامه هم هر کس می‌تواند آزادانه نظر خود را مطرح کند. امیدواریم راهی که آغاز شده ادامه یابد چرا که به نفع همه است.