دیدبان: دکتر حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان امسال دومین سفر خود به نیویورک را طی روزهای دوشنبه 31 شهریور تا صبح یک شنبه 6 مهرماه به وقت ایران به پایان رساند و بلافاصله نیویورک را به مقصد آستاراخان در روسیه ترک کرد.

سفر هر رئیس جمهور با توجه به شرایط سیاسی در داخل و محیط بین المللی و ویژگی های شخصیتی و وابستگی های جناحی می تواند تفاوت‌ها و شباهت هایی با دیگر روسای جمهور داشته باشد و  این موارد را می توان با بررسی رفتار، اظهارت و مواضع آن رئیس جمهور به دست آورد که در این یادداشت دیدبان قصد دارد به مقایسه سفر حسن روحانی و محمود احمدی نژاد پرداخته و شباهت ها و تفاوت های سفر این دو رئیس جمهور را توصیف کنیم.

محورهای مشترک در سفر احمدی نژاد و روحانی به نیویورک

1- سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل

یکی از محورهای مشترک سفرهای این دو رئیس جمهور سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل است که فارغ از نوع محتوای ارائه شده در سخنرانی‌ها، جزو برنامه ها و هدف اصلی سفر به نیویورک محسوب می شود.

2- ملاقات با ایرانیان مقیم آمریکا

از دیگر محورهای مشترک سفر محمود احمدی نژاد و حسن روحانی به نیویورک، دیدار با ایرانیان مقیم نیویورک و سخنرانی در جمع این افراد است. این دیدارها معمولا در فضایی صمیمانه و با هدف رفع و رجوع مشکلات و فراهم کردن فضا برای بازگشت و سرمایه گذاری این افراد در اخل ایران صورت می‌گیرد.

3- دیدارهای دو جانبه

حضور در مجمع عمومی سازمان ملل در کنار رؤسا و نمایندگان دیگر کشورها این فرصت را برای رؤسای جمهور کشورمان فراهم می کند تا با تدراک ملاقات های دوجانبه، به تعمیق سطح روابط ایران با کشورهای عضو سازمان ملل بپردازند و زمینه های ایجاد همکاری های سیاسی، اقتصادی و بازرگانی بین دو کشور را فراهم کنند.

4- مصاحبه با شبکه های تلویزیونی و مطبوعات

یکی دیگر از محور های مشترک سفرهای محمود احمدی نژاد و حسن روحانی به نیویورک، استفاده از فرصت حضور در فضای رسانه‌ای غرب برای عمل به وظایف معطوف به دیپلماسی عمومی است. با توجه به سانسور و تحریف ایران در فضای رسانه‌ای غرب، رؤسای جمهور ایران از فرصت این سفر استفاده می کنند و با حضور در برنامه های تلویزیونی و مصاحبه با نشریات مکتوب فعال در فضای رسانه ای آمریکا، ارائه تصویری حقیقی از ایران و سیاست های آن به افکار عمومی جهانی را در دستور کار خود قرار می‌دهند.

تفاوت های سفرهای احمدی نژاد با روحانی

1- محتوای سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل

بررسی و مقایسه سخنرانی های عمومی احمدی نژاد در 9 بار سفر خود به نیویورک با 2 سفر روحانی، تفاوت های زیادی در محتوای ارائه شده نشان خواهد داد. صحبت های احمدی نژاد در طی این 9 سفر حول چند محور عمده شامل ناعادلانه خواندن ساختار سازمان ملل، تلاش برای ساختار شکنی و ارائه مدل جدید، حمله به اسرائیل و مشروعیت این کشور، پرسیدن سئوالاتی در زمینه هولوکاست و حمله به سیاست های آمریکا در منطقه با رویکردی تهاجمی بیان می شد.

به طور مثال محمود احمدی نژاد در اولین سفر خود "پیشنهاد تشکیل کمیته ویژه‌ای را ارائه داد که گزارش جامعی پیرامون تدوین راهکارهای عملی خلع سلاح هسته‌ای دنیا ارائه دهد" وی همچنین " اشاره به غیر عادلانه بودن ترکیب شورای امنیت و سازمان ملل داشت"

در سفر دوم نیز وی اشاره ای به "غیر عادلانه بودن ترکیب شورای امنیت و سازمان ملل" داشت و سئوالاتی حول محور هولوکاست در سخنرانی خود مطرح کرد.

وی در سفرهای دیگر خود نیز انتقاداتی به ساختار سازمان ملل مطرح کرد و در سفر سال 89 خود به نیویورک پیشنهاداتی نیز برای اصلاح ساختار سازمان ملل مطرح کرد. " مجمع نسبت به اصلاح و نهایی کردن ساختار سازمان اقدام کند. جمهوری ‌اسلامی‌ایران در این زمینه پیشنهادات روشنی دارد و آماده مشارکت سازنده و فعال است"

اما صحبت های حسن روحانی در این دو سفر در چارچوب و نظم موجود نظام بین المللی مطرح شد و مانند رئیس جمهور سابق به دنبال ساختار شکنی و ارائه نظمی جدید نبود. صحبت های حسن روحانی بیشتر حول محور خشونت، افراطی گری و تروریست بود و اشاره ای نیز به صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران داشت. البته صحبت های روحانی جنبه انتقادی نیز داشت و وی در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، با انتقاد نسبت به سیاست های خاورمیانه ای آمریکا، علت رشد تروریست در منطقه سیاست ها و راهبردهای اشتباه این کشور عنوان کرد.  " اشتباهات راهبردی غرب در مسایل منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی و قفقاز، این نقطه از جهان را به بهشت تروریست‌ها و افراطیون بدل کرده است. تجاوز نظامی به افغانستان و عراق و مداخلات‌های نادرست در تحولات سوریه نمونه‌های روشنی از این راهبرد غلط در منطقه خاورمیانه است."

2- دیدارهای دوجانبه

با وجود اینکه اصل وجود دیدارهای دو جانبه جزو محور های مشترک سفر احمدی نژاد و روحانی به نیویورک به حساب می‌آید اما نوع دیدارها و  مقایسه کشورهای طرف دیدار ایران، نشان دهنده وجود اولویت های متفاوت در دیپلماسی مورد نظر دو رئیس جمهور است. در حالی که اولویت دیپلماسی دولت یازدهم برنامه ریزی برای دیدارهای دو جانبه با سران کشورهای اروپایی و غربی است، در دیدارهای دوجانبه انجام گرفته در سفر های احمدی نژاد اولویت با کشورهای آمریکای لاتین و آفریقا می باشد. به طور مثال در حاشیه دو سفر ابتدایی محمود احمدی نژاد به نیویورک شش دیدار از 28 دیدار دو جانبه احمدی نژاد را سران آفریقایی و آمریکای لاتین  تشکیل می دادند، در حالی که سهم کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین در دیدارهای دو جانبه حسن روحانی طی این دو سفر تنها 3 دیدار از 36 دیدار می باشد.

3- سایه مذاکرات هسته ای بر سفر روحانی به نیورک

از دیگر تفاوت های سفر های احمدی نژاد و روحانی می توان به سایه انداختن مذاکرات هسته ای در دو سفر حسن روحانی به نیویورک اشاره کرد. در حاشیه دو سفر حسن روحانی به نیویورک، مذاکرات هسته ای سران کشورمان با سران 1+5 در حال انجام بود. همچنین در حاشیه این جلسات در سفر سال 92 حسن روحانی به نیویورک دیدار دو جانبه ای بین محمد جواد ظریف و جان کری صورت گرفت که اولین دیدار رسمی مقامات بلند پایه ایران و آمریکا بعد از 34 سال بود. تماس تلفنی اوباما و روحانی که اولین تماس صورت گرفته بین رؤسای جمهور دو کشور بعد از قطع رابطه ایران و آمریکا بود نیز در حاشیه این سفر صورت گرفت.

جمع بندی

در مجموع می توان گفت که قالب و شکل برنامه های احمدی نژاد و حسن روحانی در سفر به نیویورک غالباً مشترک و یکسان است در حالی که محتوای سفر های این دو رئیس جمهور متفاوت و دور از هم می باشد. در حالی که احمدی نژاد با رویکردی تهاجمی و ساختار شکن در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی می کرد، حسن روحانی در چارچوب نظم موجود و گفتمان حاکم بر سازمان ملل به ارائه سخنرانی پرداخته است. به نظر دیدبان دیدارهای دوجانبه در سفر حسن روحانی نیز بر پایه دیپلماسی اروپا محور، عمدتاً با تمرکز بر ملاقات با کشورهای اروپایی برنامه ریزی شده بود که دیدار با نخست وزیر انگلیس و رئیس جمهور فرانسه در همین راستا قابل تحلیل است. این در حالی است که استراتژی تمرکز بر آمریکای لاتین و آفریقا در برنامه دیدارهای دوجانبه احمدی نژاد در سفر به نیویورک به وضوح قابل مشاهده است. نکته قابل توجه دیگر سایه انداختن مذاکرات هسته ای ایران با سران 1+5 بر سفر رئیس جمهور به نیویورک است که در دو سفر حسن روحانی اتفاق افتاد. این در حالی است که در سفرهای محمود احمدی نژاد و با وجود در جریان بودن پرونده هسته‌ای به علت وجود فضای خصومت آمیز بین ایران کشورهای 1+5 ، فرصتی برای برنامه ریزی در این مورد ایجاد نمی‌شد.