دیدبان: نزدیک به دو ماه است که باراک اوباما بعد از گذشت سه سال از جنایات گروه تروریستی داعش، اعلام کرده برای جلوگیری از گسترش تروریسم در منطقه به مواضع آنها در عراق و سوریه حمله می کند. این در حالی بود که آمریکا تا دو ماه قبل به تاکتیک های گوناگون از مواضع داعش حمایت می کرد. در واقع، پشتیبانی آمریکا و کشورهای عربی خلیج فارس تا کنون دوام این گروه را در معادلات ژئوپولیتیک منطقه تضمین کرده است. چرخش سیاسی و نظامی آمریکا این سوال را پیش می آورد که چه طرحی در پشت پرده این حمله قرار دارد. آیا آمریکا قصد نابودی کامل داعش را دارد؟ آیا حمله آمریکا به عراق و سوریه باعث تضعیف دولت این دو کشور نمی شود؟ برای بررسی نیت آمریکا از حمله به داعش، دو سناریویی که امکان وقوع آنها از دیگر سناریوهای غیرمحتمل بیشتر است، بررسی خواهیم کرد.
سناریوی اول: نابودی کامل داعش
سناریویی که از اظهارات مقامات آمریکایی برداشت می شود، نابودی کامل داعش است. در این طرح ارتش آمریکا با حمله هوایی مواضع این گروه را نابود می کند. درکنار این حمله هوایی، نیروی زمینی ارتش عراق به انهدام کامل این گروه می پردازد. چند دلیل وجود دارد که این سناریو را تایید می کند:
یک. حمایت های آمریکا و هم پیمانانش از این گروه باعث شد لطمه ای جدی به جایگاه آمریکا در عرصه بین الملل وارد شود. نفرت از آمریکا که امری سنتی در خاورمیانه است با این حمایت ها تشدید شد. یکی از اهداف آمریکا از حمله به داعش می تواند بهبود بخشیدن به موضع خود در افکار عمومی باشد.
دو. داعش قدرت ابتدایی خود را از دست داده است. دولت سوریه هم همچنان پابرجاست. این امر درکنار حمایت مردم عراق از دولت و ارتش این کشور نشانه های افول داعش را آشکار کرده است. از سوی دیگر آمریکا دوست ندارد که ایران در نابودی داعش نقشی داشته باشد. اگر مردم عراق و سوریه با کمک و مشاوره ایران داعش را نابود کنند جایگاه محور مقاومت مخصوصا ایران در منطقه ارتقا می یابد. این امر در کنار تضعیف جایگاه آمریکا، در راستای سیاست های خاورمیانه آمریکا قرار ندارد. از این رو آمریکا اگر خود بتواند این مشکل را حل کند منفعت بیشتری عایدش خواهد شد.
سه. گروه داعش با توجه به اقداماتی که از خود بروز داده است نشان داده است گروهی غیر قابل پیش بینی است. این گروه زمینه و استعداد حمله به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را دارد. این گروه اگر چه از جانب این کشورها کمک های زیادی را دریافت کرده است، اما به لحاظ دینی حکومت این کشورها را طاغوت می داند. در اندیشه این گروه حتی کشوری وهابی مانند عربستان هم حکومت اسلامی به معنای واقعی ندارد. طرح های احتمالی داعش برای حمله به کویت و عربستان باعث شده است این دو کشور به فکر مهار این گروه بیفتند. عربستان علاوه بر آماده کردن نیروهای نظامی خود از کماندوهای مغربی هم در قبال حمله احتمالی این گروه استفاده خواهد کرد.[1] آمریکا تضعیف هم پیمانان خود در منطقه را به نفع خود نمی داند. این مساله یکی از دلایل احتمالی حمله آمریکا به داعش است.
سناریوی دوم: مهار و حفظ داعش
سناریوی دومی که احتمال دارد آمریکا آن را اجرا کند، مهار داعش است. گروه تروریستی داعش تا کنون هزینه بسیاری برای آمریکا داشته است. استکبار جهانی انتظارات بیشتری از این گروه داشته است. این گروه در ابتدا قرار بود دولت سوریه و عراق را که بازوهای محور مقاومت هستند را نابود کند. در کنار این هزینه ها چند دلیل باعث می شود احتمال حفظ و مهار داعش از سوی آمریکا تقویت شود.
یک. داعش به عنوان یک گروه تروریستی ظرفیت تبدیل شدن به یک طالبان جدید در منطقه را دارد. همان گونه که طالبان مجری برخی از طرح های آمریکا در افغانستان و پاکستان است این گروه هم می تواند در عراق و سوریه نقش مشابهی را برعهده بگیرد. بر هم زدن نظم منطقه و اقدامات تروریستی باعث تضعیف دولت سوریه و عراق می شود. این امر محور مقاومت را به شدت تضعیف می کند. حفظ داعش به آمریکا این توانایی را می دهد کشورهای منطقه را درگیر جنگ داخلی کند. این جنگ مسلمانان با داعش فرصت مناسبی برای اسرائیل ایجاد می کند تا طرح های خود را در فلسطین را پیش ببرد. ضعف سوریه و عراق ضعف حزب الله لبنان را هم در پی خواهد داشت.
دو. حضور داعش و اقدامات تروریستی این گروه بهانه لازم برای حضور نظامی آمریکا را در منطقه فراهم کرده است. حفظ این گروه باعث می شود آمریکا برای هر نوع اقدام نظامی توجیهی بسازد. این وضعیت را به خوبی در پاکستان می توان مشاهده کرد. آمریکا در پاکستان حضور گسترده نظامی دارد و بدون هماهنگی با دولت مرکزی اقدام به بمباران هوایی نقاط مختلف می کند. این اقدامات آمریکا در پاکستان نظم و امنیت این کشور را از بین برده است. حفظ داعش در سوریه یا عراق شرایط مشابهی را برای حضور آمریکا ایجاد خواهد کرد. آمریکا می تواند اداره این کشورها را به دست آورد و با اقدامات خود از جناحی که در راستای منافع استکبار جهانی حرکت می کند حمایت کند. مقام معظم رهبری در یکی از بیانات آخرشان به این مساله اشاره کردند. ایشان این امر را علت اصلی حمله آمریکا به داعش دانستند.[2]
سه. وجود داعش البته به صورت مهار شده، می تواند ترسی بزرگی را در کشورهای عربی خلیج فارس حاکم کند. این ترس عامل خریدهای بزرگ تسلیحاتی از سوی این کشورها خواهد شد. این خریدها سود کلانی را نصیب آمریکا خواهد کرد. همچنین این کشورها بیش از پیش به آمریکا وابسته می شوند.
جمع بندی
با بررسی شرایط فعلی می توان گفت حفظ و مهار داعش قصد اصلی حمله ظاهری آمریکا به این گروه است. آمریکا با استفاده از هیاهوی رسانه ای می تواند خود را تبدیل به منجی منطقه کند. رسانه های آمریکایی نشان داده اند توانایی خوبی برای فریب افکار عمومی دارند. رفتار این رسانه ها در حمله آمریکا به طالبان بیانگر این موضوع است.
دیدبان معتقد است که آمریکا به دنبال حضور طولانی در منطقه (حداقل تا 3 سال آینده) است. این حضور می تواند تسلط بیشتری به آمریکا در منطقه بدهد. حفظ داعش این بهانه را در اختیار آمریکا قرار خواهد داد. این حضور نظامی و ایجاد منازعات امنیتی در سوریه و عراق محور مقاومت را تضعیف خواهد کرد.
حمله آمریکا به عراق و سوریه زمینه تضعیف این دو کشور را فراهم خواهد کرد. این شرایط می تواند زمینه سرنگون کردن دولت بشار اسد را برای آمریکا فراهم کند. هر چه جنگ با داعش طولانی تر شود عراق و سوریه بیشتر آسیب می بینند. عراق و سوریه با توجه به وضعیت فعلی، توانایی تحمل این آسیب ها را در طولانی مدت نخواهند داشت.
آمریکا با پیش دستی خود در حمله به داعش از نابودی گروهی که هزینه بسیاری برای ایجاد آن کرده است جلوگیری خواهد کرد. آمریکا با این حمله می تواند از رفتارهای نامعقول داعش بر خلاف منافع خودش جلوگیری کند.
در نتیجه از رفتار آمریکا و شواهد موجود می توان نتیجه گرفت که آمریکا داعش را به عنوان ابزار تروریستی خود حفظ خواهد کرد. حضور داعش می تواند در منطقه فجایع بزرگی را در راستای سیاست های آمریکا ایجاد کند.