ديدبان: حضور در مجامع بين المللي و رساندن پيام انقلاب اسلامي از بدو انقلاب مورد توجه مسئولين عاليرتبه نظام جمهوري اسلامي ايران بوده است؛ در سال هاي اوليه انقلاب اسلامي نگاه مثبتي نسبت به ساختارهاي جهاني و بخصوص سازمان ملل وجود نداشت، اما به مرور سياست خارجي ايران نسبت به اين رويكرد خود تجديد نظر كرد و سعي نمود كه حضور فعالي در سازمانها و مجامع بين المللي داشته باشد؛ نمونه اين حضور فعال، برعهده گرفتن ميزباني و دبيركلي جنبش عدم تعهد است كه در شهريور ماه امسال رقم خورد. در اين نوشتار به دنبال بررسي حضور هيئت هاي ايراني در سخنراني مجمع عمومي در سازمان ملل هستيم. البته رويكرد ما در اين مطلب بررسي تعداد همراهان هئيتهاي سياسي ايران در سازمان ملل است و بررسي موفقيت يا عدم موفقيت اين هئيتها مي بايست در جاي ديگري مورد بررسي قرار گيرد. در ابتدا گزارشي از اين سفرها نقل و سپس نكاتي در اين رابطه بيان مي شود.
 تاکنون چهار مقام عالي رتبه ايراني به سازمان ملل مسافرت کرده اند؛ شهيد محمد علي رجايي در مهر ماه 1359 به عنوان نخست وزير، آيت‌الله سيد علي خامنه اي در شهريور 1366 به عنوان رئيس جمهور، سيد محمد خاتمي در شهريور 1377 به عنوان رئيس جمهور و محمود احمدي نژاد به عنوان رئيس جمهور در سالهاي 1384 تا 1391.

نمايي از ساختمان سازمان ملل متحد

نخستين سفر

به دنبال صدور قطعنامه‌‌ي 479 شوراي امنيت سازمان ملل متحد در مورد جنگ ايران و عراق و عدم پذيرش آن از سوي ايران، دبير‌کل سازمان ملل خواستار اعزام هيئتي از ايران به آن شورا شد؛ شهيد رجايي پس از مطرح شدن اين قضيه راهي نيويورک شد تا در شوراي امنيت سازمان ملل به دفاع از حق مردم ايران در مقابل دشمن بعثي بپردازد؛ گزارش مفصلي از اين سفر در کتاب «فرزند ملت در آيينه انقلاب اسلامي» [1] منتشر شده است که نکات بسيار جالب و خواندني در آن وجود دارد. اين سفر در مهر ماه 1359 انجام گرفته است. در صفحه 141 کتاب آمده است: "پس از طرح مسأله جنگ ايران و عراق در سازمان ملل و ضرورت شركت نماينده ايران در جلسات آن سازمان، آقاي رجايي نخست وزير، تصميم گرفتند شخصاً به شوراي امنيت رفته، نقطه نظرهاي دولت ايران را بيان نمايند. ايشان كه از چند روز قبل در جبهه جنگ حضور داشتند، عصر روز پنجشنبه بيست و پنجم مهر ماه 13?? از مناطق جنگي با هواپيما وارد فرودگاه مهرآباد شدند و پس از انجام مصاحبه مطبوعاتي در فرودگاه، در رأس هيأتي مركب از برادران: "بهزاد نبوي" وزير مشاور در امور اجرايي، "گودرز افتخار" عضو شوراي نگهبان، يك نفر از وزارت امور خارجه، ? نفر از دفتر نخست وزير و چهار نفر خبرنگار و فيلم‌بردار از صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و خبرگزاري پارس، عازم نيويورك شده پس از 13 ساعت پرواز، در ساعت هشت صبح جمعه به وقت تهران (نيم ساعت پس از نيمه شب به وقت نيويورك) وارد آن شهر شدند و در فرودگاه نيويورک مورد استقبال برادران: شمس اردکاني، شميراني و همچنين سفير الجزاير در آمريکا قرار گرفتند".

ساده ترين هيئت ايراني كه از ابتداي انقلاب تا به حال در مجمع عمومي سازمان ملل متحد حاضر شد

دومين سفر

شهريور 1366 و پس از صدور قطعنامه 598 شوراي امنيت سازمان ملل در روز 29 تير 1366 درباره جنگ ايران و عراق، رئيس جمهور وقت، آيت‌الله خامنه اي در سازمان ملل به نمايندگي از ملت ايران به سخنراني پرداخت. با بررسي روزنامه هاي مربوط به اين مقطع تاريخي به نکات جالبي درباره همراهان رئيس جمهور دست مي يابيم که ذکر آنها خالي از فايده نيست.
در روزنامه کيهان 31/6/66 آمده است: «رئيس جمهور عصر امروز (31 شهريور) همزمان با سالروز تجاوز رژيم عراق به ايران در مجمع عمومي سازمان ملل سخنراني خواهد کرد که به گفته ناظران، سخنراني رئيس جمهور از اهميت بالايي برخوردار است؛ در اين سفر ميرسليم مشاور عالي رئيس جمهور، معيري معاون نخست وزير، چند تن از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، لاريجاني معاون وزير خارجه و زنگنه معاون وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي [رئيس جمهور] را همراهي مي کنند» [2]

هيئت همراه مقام معظم رهبري در دوران رياست جمهوري معظم له

مقام معظم رهبري در حال ايراد سخنراني در مجمع عموي سازمان ملل

سومين سفر

سيد محمد خاتمي پس از 11 سال که از آخرين سفر يک رئيس‌ جمهور از ايران به نيويورک مي‌گذشت در شهريور 1377 راهي مقر سازمان ملل متحد در آمريکا شد. خاتمي در شرايطي عازم نيويورک شد که دولتمردان آمريکا اين سفر را فرصت طلايي برقراري رابطه گسيخته شده بين دو کشور قلمداد مي‌کردند، اما خاتمي در جلسه افتتاحيه که کلينتون نيز در آن سخنراني مي‌کرد، شرکت نکرد و بر خلاف انتظار آمريکايي‌ها، عصر راهي جلسه مجمع عمومي شد.
درباره هئيت همراه خاتمي و تعداد آنها در روزنامه جمهوري اسلامي، 30/6/77 آمده است: «آقاي خاتمي را در سفر به سازمان ملل، 12 نفر از مسئولين ارشد کشور همراهي مي کنند. رئيس جمهوري و هيئت همراه در فرودگاه جان اف کندي نيويورک از سوي دکتر "کمال خرازي" وزير امور خارجه، "محمد هادي نژادحسينيان" سفير و نماينده دائم جمهوري اسلامي ايران در سازمان ملل و ايگور نويي چنکو نماينده دبيرکل سازمان ملل و چند تن ديگر از شخصيت هاي ايراني فعال نيويورک مورد استقبال قرار گرفت». [3]

هيئت همراه با آقاي خاتمي در سازمان ملل متحد نيز در حد متعارفي بوده است

چهارمين سفر و اولين سفر احمدي نژاد

روزنامه کيهان مورخ 22/6/84 مي نويسد: «سخنراني در سازمان ملل در اولين سفر خارجي احمدي‌نژاد، به دليل حضور روساي جمهور كشورهاي سراسر جهان، همزماني اين سفر با اوج‌گيري تنش‌هاي ميان ايران و اروپا درباره مسائل هسته‌اي و طرح ديدگاه‌هاي رئيس جمهور كشورمان در نزد سران كشورهاي جهان از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. در اين سفر "علي لاريجاني" دبير شوراي عالي امنيت ملي، "منوچهر متكي" وزير امور خارجه، "سعيد جليلي" معاون اروپا و آمريكاي وزارت امور خارجه، "مسعود زريبافان" دبير و سخنگوي دولت، "هاشمي ثمره" مشاور ارشد رئيس جمهور، "حميدرضا رازقي" مشاور عمراني رئيس جمهور، "علي‌اکبر جوانفکر" مشاور رسانه اي رئيس جمهور، "احمد خادم المله" مدير عامل خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران و "مظفري" مدير کل تشريفات رياست جمهوري حضور دارند».
(قابل ذكر است كه تا سفر هفتم احمدي نژاد تغيير محسوسي در تعداد اعضاي هئيت اعزامي مشاهده نشد. به همين دليل سفر دوم تا ششم بررسي نشده است.)

تعدا همراهان رئيس جمهور در سفر اول آقاي احمدي نژاد خيلي بالاتر از حد متعارف نبوده است

هفتمين سفر احمدي نژاد

در هفتمين سفر احمدي نژاد که به منظور شرکت در شصت و ششمين اجلاس ساليانه مجمع عمومي سازمان ملل متحد در سال 1390 انجام شد، هيئتي 100 نفره، از جمله افراد زير رئيس جمهور را همراهي كردند:
1- علي اکبر صالحي وزير امورخارجه
2- حميد بقايي معاون اجرايي رئيس جمهور
3- مهدي غضنفري وزيرصنعت، معدن و تجارت  
4- مجيد نامجو وزير نيرو
5- علي سعيدلو معاون امور بين الملل رئيس جمهور
6- مريم مجتهد زاده مشاور رييس جمهور و رييس مركز امور زنان و خانواده
7- عبدالرضا شيخ الاسلامي وزير تعاون، کار و رفاه اجتماعي
8- اسفنديار رحيم مشايي رئيس دفتر رئيس جمهور

همچنين در هيئت همراه رئيس جمهور اسامي افراد ديگري همچون "محمد جعفر بهداد"، "جلالي" (مسوول حراست نهاد رياست جمهوري)، "صالحي مرام"، "آشتياني"، "سروش پور"، عکاس، فيلمبردار و خبرنگاران وبسايت رياست جمهوري، واحد مرکزي خبر، ايرنا، شبکه خبر و ... به چشم مي خورد. [4]
در اين سال عكسي از حضور فرزند، عروس و مادر عروس احمدي نژاد در سازمان ملل منتشر شد كه باعث به وجود آمدن واكنش هاي متعددي از سوي مسئولين نظام و نمايندگان مجلس شد.

همراه شدن فرزند و عروس رئيس جمهور در سفر هفتم به مجمع عمومي سازمان ملل با انتقادات فراواني روبرو شد

هشتمين و آخرين سفر احمدي نژاد

در هشتمين و آخرين سفر احمدي نژاد كه دوم مهرماه 1391 انجام شد. در اين سفر مقامات زير احمدي نژاد را همراهي مي كردند:

رئيس‌ جمهور را در آخرين سفرش به آمريکا، "اعظم‌السادات فراحي" همسرش و "عليرضا" پسرش، "اسفنديار رحيم‌مشايي" رئيس دفتر رئيس جمهور و همسرش، "سيدمجتبي ثمره‌هاشمي" دستيار ويژه رئيس جمهور، "غلامحسين الهام" مشاور حقوقي رئيس جمهور و "حميد بقايي" معاون اجرايي و رئيس نهاد رياست جمهوري همراهي مي‌کردند.
همچنين "محمدشريف ملک‌زاده" مشاور رئيس جمهور و همسرش، "همايون حميدي" معاون هماهنگي و پيگيري‌هاي ويژه دفتر رئيس جمهور، "محمدرضا فرقاني" مديرکل بين‌الملل دفتر رئيس جمهور و "مهدي آشتياني" و "مجتبي سروش‌پور" مسئولان معاونت تشريفات رياست جمهوري و خبرنگاران ايرنا، شبکه خبر و باشگاه خبرنگاران از ديگر همراهان رئيس جمهور بودند.
"علي‌اکبر صالحي" وزير امور خارجه، "علي نيکزاد" وزير راه و شهرسازي، "مرضيه وحيددستجردي" وزير بهداشت و پسرش، "لطف‌الله فروزنده" معاون پارلماني رئيس جمهور، "بهروز مرادي" معاون برنامه‌ريزي نظارت راهبردي رئيس جمهور، "سيدحسن موسوي" رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و "ابوالحسن فقيه" رئيس جمعيت هلال احمر نيز احمدي‌نژاد را در سفر به نيويورک همراهي کردند.
البته از مجموع 160 ويزاي درخواستي براي هيئت همراه رييس جمهور نزديک به 80 نفر از اعضاي هيئت از همراهي محمود احمدي نژاد به دليل عدم صدور ويزا بازماندند و اين در صورتي است كه هيچ نماينده مجلسي در اين سفر حضور نداشته است. [5]

همراهي رئيس دفتر رئيس جمهور در آخرين سفر آقاي احمدي نژاد به سازمان ملل

نكات مهم در رابطه با همراهان مسئولين

1- سفر شهيد رجايي با سفر ديگران ر‌ؤساي جمهور اين تفاوت را داشته است كه به دنبال يک امر اضطراري – آغاز جنگ تحميلي- اتفاق افتاده و به عنوان يک سفر عادي تلقي نمي شده است. با اين وجود، سادگي و تعداد كم همراهان نخست وزير در اين سفر بسيار جالب توجه است.
2- در سفرهاي شهيد رجايي، آيت الله خامنه‌اي و سيد محمد خاتمي كه در اين نوشتار آمده است، فقط به همراهان رسمي توجه شده است و افرادي نظير گروه امنيتي و گروههاي رسانه اي ذكر نشده اند. هر چند با وجود به حساب آوردن تيم امنيتي و رسانه اي، تعداد اين همراهان رؤساي جمهور، هيچگاه به عدد 50 نفر هم نمي رسد.
3- همانگونه كه ملاحظه مي شود تا قبل از سفر آقاي احمدي‌نژاد در سال 90 تعداد همراهان مسئولين بسيار پايين بود و هيچگاه به 100 نفر نمي رسيد، اما در اين سال و با حضور تعداد زيادي از همراهان احمدي نژاد يك ركورد تاريخي در سياست خارجي ايران به دست آمد و بيش از 100 نفر به همراه رئيس جمهور عازم نيويورك شدند.
4- حضور همسران رؤساي جمهور در برخي سفرهاي قبلي مسئولين وجود داشت، اما حضور عروس و پسر احمدي نژاد در نيويورك در سال 90 - علي رغم نداشتن مسئوليت مهم دولتي- يكي از عجيب ترين سفرهاي خارجي در تاريخ جمهوري اسلامي ايران را رقم زد. البته دفتر رياست جمهوري تكذيبهاي صادر كرد و نوشت: "متاسفانه طي روزهاي اخير برخي سايت‌هاي خبري اقدام به انتشار خبري نادرست مبني بر "همراهي دختر، داماد و نوه دکتر احمدي نژاد" در سفر کاري رئيس جمهور محترم به آمريکا نموده اند که اين خبر به هيچ وجه صحت نداشته و تکذيب مي‌شود. مرکز ارتباطات، اطلاعات و تبليغات رياست جمهوري تمامي رسانه ها را به رعايت اخلاق رسانه اي دعوت مي نمايد». [6] (البته هيچ اشاره‌اي به عروس و پسر رئيس جمهور نشده است!!!) 
5- در برخي رسانه ها هزينه هاي زيادي براي حضور همراهان رئيس جمهور ذكر شده است. با توجه به مشكلات ارزي كه اكنون در كشور وجود دارد، به نظر مي رسد تحميل هزينه هاي كلان غيرضروري به بيت المال كاري غيرعادلانه است و از دولتي كه با شعار عدالت و مهرورزي روي كار آمده است، انتظارات بيشتري مي رود.
6- با توجه به اقدامات ابداعي که رييس جمهور در ساليان گذشته به انجام رسانيد از جمله ديپلماسي رسانه اي يا ديدارهاي عمومي و کارشناسي به نظر مي رسد تيم هماهنگي و پشتيباني گسترده اي براي اين منظور لازم باشد. اما آيا بهتر نيست اين نيروها را از ظرفيت هاي موجود در آمريکا تأمين کرد؟ آيا افرادي که در گروه اعزامي بودند بدين منظور گردهم آمده بودند؟ از سوي ديگر به همراه بردن تيم گسترده در شرايطي که آمريکا هر از چندگاهي از حربه تحريم و تحقير در سياست بين الملل استفاده مي کند به نظر مي رسد به دور از سياست عزت، حکمت و مصلحت باشد و لازم است روساي جمهور آتي حتما اين مسئله را مد نظر داشته باشند. به هر حال سفرهاي احمدي نژاد به نيويورک و مقر سازمان ملل تمام شده و بايد اين مطلب را از هم اکنون جزو مطالبات مردمي از مسوولان آتي جمهوري اسلامي به حساب آورد.

همراهان رئيس جمهور در سفر ايشان به سازمان ملل

منابع و مأخذ:

1-    کتاب «فرزند ملت در آيينه انقلاب اسلامي» در سال 61 و توسط مرکز مدارک فرهنگي انقلاب اسلامي وابسته به وزارت ارشاد اسلامي وقت، منتشر شده است. اين کتاب دو جلدي که به مناسبت چهارمين سالگرد انقلاب اسلامي منتشر شده است حاوي مجموعه سخنراني¬ها، مصاحبه¬ها و پيام¬هاي شهيد رجايي است که با مقدمه آيت الله مهدوي کني درباره شخصيت شهيد رجايي به چاپ رسيده است. اين کتاب حاوي نکات بسيار مهم و مستندي از زندگي اين شهيد والامقام انقلاب اسلامي است.
2-    متن كامل سخنراني ايشان را مي توانيد در آدرس زير ببينيد:
 http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8089
3- متن كامل سخنراني ايشان، پايگاه خبري آفتاب - 31/6/88
4- وبسايت خبري مشرق نيوز - 27/6/90
5- http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910708000142
6- http://www.dolat.ir/NSite/FullStory/News/?Serv=23&Id=206707