به گزارش دیدبان به نقل از جهان، پس از روی کار آمدن دولت یازدهم، مشکلات جدی در اقتصاد کشور وجود داشت. مشکلاتی که ریشه در ساختار بیمار اقتصاد کشور داشت و البته تحریمهای اقتصادی بر شدت آن افزود. مردم اما در این میان از دولت جدید، انتظار رفع مشکلات را داشته و دارند. برای بررسی عملکرد دولت در رفع این مشکلات، منطقی است که به بررسی عملکرد اعضای کابینه دولت یازدهم بپردازیم.
به همین منظور پایگاه خبری ـ تحلیلی عیارآنلاین پرونده ای با عنوان «عیار ۱۲ ماه تدبیر و امید» آماده کرده است و در این پرونده تلاش شده است که با تکیه بر دانش موجود در شبکه نخبگان و فارغ از نگاه‌ها و جریان‌های سیاسی موجود، بررسی منصفانه‌ای از عملکرد تعدادی از وزرا و مسئولان کابینه، در طول یک سال ابتدایی دولت یازدهم یعنی از مرداد ۹۲ تا مرداد ۹۳، با تمرکز بر اقتصاد و علم و فناوری انجام گیرد.
خروجی این فعالیت ها طی گزارشهایی در طول یک هفته آتی در اختیار مخاطبان گرامی قرار می گیرد. گزارش‌ها نیز به ترتیب وزرای نفت، بهداشت، صنعت، کشاورزی، علوم، بانک مرکزی، راه و شهرسازی، آموزش و پرورش، اقتصاد، معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور، ارتباطات و نیرو منتشر خواهد شد.
عیار ۱۲ ماه تدبیر و امید، وزیر نفت (متن کامل گزارش)
زنگنه کیست؟
بیژن نامدار زنگنه در سال ۱۳۳۱ و در کرمانشاه به دنیا آمد. زنگنه در سال ۱۳۵۶ با مدرک فوق‌لیسانس رشته راه و ساختمان از دانشکده فنی دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. زنگنه باتجربه‌ترین عضو کابینه دولت حسن روحانی و به عبارتی شیخ الوزرا کابینه دولت یازدهم است. او حضور خود را در دولت از سال ۱۳۵۹، آن هم با سمت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آغاز کرد. وی پیش از اینکه در مردادماه ۹۲ از مجلس برای سومین بار برای وزارت نفت رأی اعتماد بگیرد، سابقه تصدی وزارت جهاد سازندگی در دولت دوم آیت‌الله خامنه‌ای ، وزارت نیرو در دولت هاشمی رفسنجانی و وزارت نفت در دولت خاتمی را داشته است.
زنگنه به مجلس چه گفت؟
افزایش صادرات نفت، احیای ظرفیت تولید نفت خام کشور به میزان سال ۱۳۸۴ (۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز)، توسعه فازهای اولویت دار پارس جنوبی، اصلاح ساختار قراردادهای نفتی، رفع موانع تولید و صادرات محصولات پتروشیمی، رفع موانع صادرات میعانات گازی و LPG، تلاش برای توسعه مرحله به مرحله پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، از برنامه‌های کوتاه مدت عنوان‌شده در برنامه پیشنهادی زنگنه بود. زنگنه در برنامه بلندمدت خود، وعده افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز صیانت شده با هدف افزایش و یا حداقل حفظ سهم ایران در بازار جهانی نفت و ارتقای جایگاه کشور در اوپک، افزایش بهره‌برداری و استفاده حداکثری از میادین مشترک، اولویت دادن به تأمین گاز مورد نیاز برنامه‌های تزریق به میادین نفت، تغییر رویکرد از صادرات نفت خام به صادرات فرآورده‌های با ارزش افزوده بالا و ایجاد فرصت بیشتر برای بخش خصوصی به منظور مشارکت در تجارت نفت و گاز را داده بود.
مهم‌ترین تصمیمات و اقدامات زنگنه
مثبت:
۱- تمرکز بر روی توسعه فازهای اولویت دار پارس جنوبی
جدول شماره ۱- مقایسه میزان پیشرفت فعلی فازهای پارس جنوبی در مقایسه با انتهای دولت دهم
۲- برنامه‌ریزی و تلاش برای احداث پالایشگاه میعانات گازی سیراف عسلویه
۳- تقویت دیپلماسی انرژی و تلاش برای انعقاد قرارداد تهاتر کالا با روسیه
۴- عرضه نفت خام و میعانات گازی در بورس انرژی
۵- قیمت‌گذاری محصولات پالایشگاه‌ها بر اساس کیفیت
۶- پیگیری راه‌اندازی سامانه تأمین الکترونیکی کالای صنعت نفت
منفی:
۱- امیدواری زیاد به بازگشت شرکت‌های خارجی و لغو تحریم‌ها و غفلت از استفاده از توان داخلی برای توسعه میدان‌ها نفتی (توسعه پلکانی)
۲- توسعه کند صنعت پالایشگاهی کشور بخصوص پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس
۳- افزایش واردات بنزین با توقف تولید ریفرمیت پتروشیمی
۴- پیگیری برای لغو مصوبه ستاد تدابیر ویژه اقتصادی در زمینه قیمت خوراک گاز پتروشیمی‌ها
۵- توقف فروش نفت توسط بخش خصوصی
۶- عدم پیگیری جدی برای تصویب سند ملی راهبرد انرژی
۷- بی‌توجهی به اجرای طرح‌های جمع‌آوری گازهای همراه نفت
۸- کم توجهی به تزریق گاز به مخازن نفتی به میزان مقرر
آنچه زنگنه با آن مواجه شد
۱- ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی توسط رهبر معظم انقلاب
۲- اصلاح قیمت خوراک گاز پتروشیمی‌ها در مجلس شورای اسلامی
۳- اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها و عدم کاهش مصرف حامل‌های انرژی
جدول شماره ۲- مقایسه میزان متوسط مصرف بنزین کشور در ۱۳۵ روز ابتدایی سال‌های ۹۲ و ۹۳ (واحد: میلیون لیتر در روز)
۴- انعقاد توافقنامه ژنو و محدود شدن میزان صادرات نفت ایران در ۱ میلیون بشکه در روز
۵- پیگیری ضعیف پرونده کرسنت در دادگاه لاهه
۶- شکایت گازی ترکیه از ایران به دادگاه لاهه
۷- تغییر مبنای قیمت فروش محصولات پتروشیمی در بورس کالا
۸- عدم تکمیل به موقع خط لوله صلح توسط پاکستان
زنگنه چه نمره ای می گیرد؟
با توجه به گذشت یک سال از دوران وزارت زنگنه، این انتظار وجود دارد که تا حد زیادی برنامه‌های کوتاه مدت وی محقق شده باشد. در این مدت، زنگنه با در اولویت قرار دادن دیپلماسی انرژی، سعی کرد که میزان صادرات نفت و گاز ایران را افزایش دهد که چندان موفق نبود. البته کارشناسان معتقدند که چنانچه از این ظرفیت برای افزایش صادرات فرآورده‌ها استفاده می‌شد، موجب توسعه پایین‌دست نفت و گاز و کم اثر شدن تحریم‌ها علیه کشور می‌شد.
از اقدامات خوب زنگنه در این مدت، راه‌اندازی فروش نفت در بورس انرژی بود؛ البته این اقدام با نواقصی (قیمت بالای نفت خام عرضه‌شده در بورس) همراه بود و به همین دلیل، با استقبال خریداران روبرو نشد و اخیراً متوقف شد.
در زمینه توسعه پایین‌دستی نفت و گاز هم علیرغم برنامه‌ریزی برای ساخت ۸ پالایشگاه کوچک میعانات گازی در عسلویه (پالایشگاه سیراف)، روند ساخت و تکمیل سایر طرح‌های پالایشگاهی بخصوص پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، سرعت پایینی داشته است. مقایسه عملکرد یک ساله وزیر نفت با مهم‌ترین وعده‌های کوتاه مدت وی مطابق جدول زیر می‌باشد:
جدول شماره ۳- مقایسه برنامه‌ها و عملکرد وزیر نفت دولت یازدهم تاکنون
عملکرد و برنامه زنگنه
در مجموع، وزارت نفت دولت یازدهم توفیق زیادی در افزایش میزان تولید و صادرات نفت خام و گاز کشور نداشته است و روند توسعه پالایشگاه‌های کشور، به ویژه پالایشگاه میعانات گازی خلیج‌فارس و همچنین توسعه صنعت پتروشیمی بخصوص بخش پایین‌دست آن نسبتاً کند بوده است. مشخص شدن وضعیت حاکمیتی صنعت پتروشیمی بعد از خصوصی‌سازی‌های دولت‌های نهم و دهم با تعیین وظایف دقیق شرکت ملی صنایع پتروشیمی و وزارت نفت برای توسعه صنعت پتروشیمی از اقدامات مهمی است که از جانب وزارت نفت مورد غفلت واقع شده است و بدون انجام آن تحقق وعده‌های زنگنه برای افزایش شدید میزان صادرات محصولات پتروشیمی امکان‌پذیر نخواهد بود. همچنین در بحث ساخت داخل هم با وجود رویکردهای حمایتی شفاهی آقای وزیر، هنوز سازوکاری برای پذیرش ریسک زمان و ریسک کیفیت استفاده از این تجهیزات و فناوری‌ها در پروژه‌های صنعت نفت توسط مدیران ارشد این وزارت خانه تدوین نشده است و تحرک زیادی نیز احساس نمی‌شود.
با توجه به ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، توجه بیشتر وزارت نفت به این سیاست‌ها به منظور برون‌رفت از شرایط کنونی ضرورت دارد. اگرچه زنگنه در زمینه دیپلماسی انرژی عملکرد نسبتاً خوبی داشته است، اما بیش از اندازه به رفع تحریم‌ها و بهبود روابط سیاسی ایران با سایر کشورها امید بسته است به گونه‌ای که جای خالی پاسخ این سؤال که «وزارت نفت چه راهکارهایی برای حل مشکلات ساختاری، مالی، مدیریتی و فنی صنعت نفت تا قبل از برطرف شدن تحریم‌ها دارد؟» در بخش‌های مختلف صنعت نفت بخصوص در بخش‌هایی مانند توسعه میدان‌ها نفتی و توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی شدیداً احساس می‌شود. با توجه به اینکه حتی در صورت لغو تحریم‌ها در آینده نزدیک، فرآیند بازگشت فنی و مالی شرکت‌های خارجی و امضای قرارداد با آن‌ها، ماه‌ها به طول خواهد انجامید، بهتر است که وزیر نفت هر چه سریع‌تر با توجه به شرایط موجود (استمرار تحریم‌ها) و بر پایه استفاده از توان داخلی، به برنامه ریزی و اجرای راهکارهایی برای مدیریت و اداره بهتر صنعت نفت بپردازد و این بازه زمانی ارزشمند را از دست ندهد.