1.اشاره
ديدبان: براي تأثيرگذاري در مناسبات بين المللي دولت ها و سازمان هاي بين المللي تنها دو ضلع اين مثلث سه ضلعي هستند. اما ضلع ديگر آن به شخصيت هايي بر مي گردد که به عنوان تصميم گيران اصلي عرصه ي سياست خارجي و روابط بين الملل ظاهرشده و تلاش دارند تا معضلات و بحران ها را از دريچه ي ذهن خود حل کنند. البته بايد ذکاوت، توان تحليل و هنر ديپلماسي را نيز دارا باشند.
اخضر ابراهيمي، بازنشسته سازمان ملل در سال 2005 است که عمري را در وادي سياست و ديپلماسي گذارنده و زندگي پر فراز و نشيبي را پشت سر گذاشته است. از اين رو اگر او خود بخواهد سياست را کنار بگذارد سياست او را رها نمي کند. مردي در مرز هشتاد سالگي و مأموريتي مهم.
وي بعد از استعفاي کوفي عنان نمايندگي بحران سوريه را از طرف سازمان ملل متحد پذيرفت. اين سياستمدار الجزايري الاصل سوابق زيادي در حوزه ي سياست خارجي و روابط بين الملل دارد. اما اين بار به عقيده خودش مأموريتي غير ممکن را پذيرفته است. توصيف غير ممکن از سوي او به نحوي نشان دهنده پايان کار ديپلماتيک سوريه نيز هست و به اين صورت او خود را تنها راه ممکن براي حل سياسي اين بحران خطاب کرده است. امري که از هم اکنون برخورد جانبدارانه سازمان ملل را با بحران سوريه هشدار مي دهد.
در پذيرفتن مسئوليت نمايندگي سازمان ملل متحد در بحران سوريه از سوي اخضر ابراهيمي چند سؤال مهم و جدي وجود دارد.
چرا او براي اين مأموريت در نظر گرفته شد؟
چرا طرف هاي غربي و عربي از اين انتخاب استقبال کردند؟
چرا وي که علل شکست طرح کوفي عنان در حل بحران سوريه را مي دانست، حاضر شد راه رفته را دوباره برود؟
جواب اين سؤالات را بايد در شخصيت ابراهيمي و مأموريت هايي که او تا حال پذيرفته جستجو کرد!
اخضر ابراهيمي در کنار بشار اسد رييس جمهور سوريه
2.مهره اي مورد توافق
سياستمدار کهنه کار 78 ساله الجزايري مقيم فرانسه است. وي بيشتر از آن که در الجزاير باشد در غرب به سر برده و بيشتر از آنکه براي الجزاير کاري کند، شخصيتي بين المللي است. به زبان هاي عربي، انگليسي و فرانسوي مسلط است و تحصيلات آکادميک او در رشته هاي حقوق و علوم سياسي بوده است. جالب آنکه الجزاير در موضوع سوريه موضعي متفاوت با اکثر کشورهاي عربي دارد و در زمره ي حاميان بشار اسد تلقي مي شود، از اين رو شايد بتوان گفت ابراهيمي چندان همسويي با سران زادگاهش ندارد.
وي روابط خوبي با کشورهاي غربي نظير انگلستان، فرانسه و از جمله آمريکا دارد. در نزد اعراب نيز به دليل پذيرفتن مأموريت هاي متعدد در حوزه کشورهاي اسلامي و عربي به عنوان مهره اي قابل اعتماد و اطمينان تلقي مي شود. او سال ها به عنوان معاون دبيرکل اتحاديه عرب در اين سازمان عربي فعاليت داشت و بعد از استعفاي عمرو موسي از دبيرکلي اتحاديه عرب به سوداي رياست جمهوري مصر، از گزينه هاي جدي براي تصدي منصب دبيرکلي اتحاديه عرب بود. از طرف ديگر برادر ناتني پادشاه اردن اميرعلي داماد وي محسوب مي شود.
ازدواج دختر ابراهيمي با خاندان پادشاهي اردن
دختر وي ريم الابراهيمي خبرنگار سبکه سي ان ان آمريکا در جريان جنگ امريکا و عراق بود. اين وصلت باعث شد تا روابط گرمي بين اخضر الابراهيمي و خاندان حاکم در اردن برقرار شود.
از اين رو مهمترين امتياز اخضر ابراهيمي بر کوفي عنان توافق گسترده ي محور عربي ـ غربي بر روي اوست که ظرفيت ديپلماسي او را بالا برده و دو چندان مي کند. او مهره اي مورد توافق براي بيشتر کشورهاي عربي و غربي است. عاملي که کوفي عنان به صورت نيم بند و لزارن از آن بهره داشت.
ريم الابراهيمي دختر اخضر ابراهيمي، خبرنگار شبکه سي ان ان آمريکا بوده است.
ابراهيمي يکي از فعالين انقلاب استقلال الجزاير بود و بعد از استقلال اين کشور مسئوليت هاي مختلفي پذيرفت. مناصبي چون: نمايندگي الجزاير در اتحاديه ي عرب، سفير اين کشور در بريتانيا، سفير اين کشور در مصر و سودان، مشاور ديپلماتيک رئيس جمهور الجزاير و همچنين وزارت امور خارجه ي الجزاير از او سياستمداري کهنه کار ساخت.
او بعد از واگذاري منصب وزارت امورخارجه ي الجزاير، خود را براي پذيرفتن مسئوليت هاي بين المللي آماده کرد. ابراهيمي در مهمترين مناقشات و بحران هاي سه دهه ي اخير جهان اسلام يعني بحران افغانستان، جنگ عراق، بحران داخلي لبنان، مسأله ي سودان و هائيتي نقش نماينده سازمان ملل متحد را بازي کرد. نکته جالب توجه اينکه او پس از حمله آمريکا به افغانستان و عراق از سوي سازمان ملل به اين دو کشور اعزام شد تا شرايط را آرام کرده و به طور غير مستقيم به آمريکا ياري رساند.
اما سابقه اين سياستمدار الجزايري نشان مي دهد که ساختار تحليلي ذهن او قوميتي است. يعني او حل مناقشات و بحران ها در کشورهاي عربي و اسلامي را با راهکارهاي قوميتي پاسخ مي دهد و درصدد حل آن بر مي آيد. نظير نسخه اي که براي عراق پيچيد و طرحي که براي تجزيه ي سودان داد. او در عراق طراح اصلي طرح نظام قوميتي بود و طرح امريکا را اجرايي ساخت. نظامي که باعث شد هنوز عراق رنگ آرامش و امنيت را نبيند. طرح او در سودان نيز باعث تجزيه سودان شد. الابراهيمي مدافع جدي رفراندوم در سودان بود.
چندي پيش روزنامه واشنگتن پست از نقش اخضر ابراهيمي
در معرفي اياد علاوي براي جايگزيني پل برمر پرده برداشت
3. ميدان آزمون ديگر
اخضر ابراهيمي براي پذيرفتن مسئوليت نمايندگي سازمان ملل متحد در بحران سوريه ابتدا با کوفي عنان مشورت کرد. او خود بيان داشت که کوفي عنان به صراحت گفت هيچ ديوانه اي حاضر نيست اين مسئوليت را بپذيرد اما الابراهيمي در جواب او گفت چرا ديوانه هايي مثل من زياد پيدا مي شوند!
وي در نطق خود پيش از سفر به مصر و سوريه گفت: «هنوز زود است از کناره گيري اسد سخن بگوييم.» او با اين سخن همه را دور خود جمع کرد. هم به مخالفان فهماند که اسد بايد برود اما اندکي ديرتر و هم موافقان سوريه را راضي داشت که اسد فعلا ماندگار است و او طرحي براي برکناري او ندارد.
طرف هاي غربي و عربي با مطرح کردن الاخضر الابراهيمي به عنوان نماينده ي سازمان ملل متحد در بحران سوريه او را وارد بازي خطرناکي کرده اند. مشخص است که غرب و برخي از کشورهاي عربي مايل به ماندن اسد نيستند و خواستار سقوط اين کشور هستند اما نمي توانند يکباره از روش هاي خشونت آميز نظير جنگ به صورت عريان استفاده کنند. از اين رو طرف هاي غربي و عربي با مطرح ساختن کوفي عنان در ابتدا و به شکست کشاندن طرح او و در مرحله بعد با مطرح کردن يکي از خبره ترين سياستمداران عربي - الاخضر الابراهيمي - در ظاهر تلاش مي کنند بحران سوريه را به صورت مسالمت آميز حل کنند. اين تاکتيک افکارعمومي را مجاب ساخته و اقناع مي کند که وقتي راه هاي مسالمت آميز جواب نداد راهي جز ورود نظامي نيست. چرا که اگر راهي براي حل مسالمت آميز بحران سوريه بود ابراهيمي به سوي آن مي رفت.
نکته قابل توجه آنکه اخضر ابراهيمي مأمويت خود را براي حل بحران سوريه از مصر و همچنين از ديدار با حمد بن جاسم نخست وزير قطر آغاز کرد و سپس راهي سوريه شد. قطر سرسخت ترين دشمن اسد است و حاکمان اين کشور بارها از اسد خواسته بودند تا قدرت را واگذار کند. هر چند ابراهيمي حاضر نشد تا جزئيات طرح خود را قبل از شنيدن سخنان بشار اسد، در اختيار طرف هاي غربي و عربي از جمله نخست وزير قطر قرار دهد اما جالب آنکه وي نيز قبل از ديدار با اسد با گروه هاي مخالف اسد در سوريه ديدار کرد و اذعان داشت که بحران در سوريه رو به گسترش است.
سفر به مصر و قطر و ديدار با مخالفان بشار اسد شائبه هايي در ابتداي فعاليت اخضر ابراهيمي
ايجاد کرده است که آيا او به دنبال حل بحران است يا زمينه سازي براي آتش افروزي در سوريه؟
از اين رو بايد منتظر بود و ديد که در روزهاي آينده چه رخ خواهد داد. ابراهيمي فعلا در حال گوش دادن است اما قبل از اتمام اين تحليل بايد سخن سردبير روزنامه القدس العربي را دوباره براي الابراهيمي خواند: الاخضر الابراهيمي هنگامي که به عنوان نماينده سازمان ملل در عراق مأمور شد، در يک برنامه جنايتکارانه شرکت يافت تا اوضاع اين کشور و آينده آن را زير سايه آمريکا و با هماهنگي ژنرال "برمر" ساماندهي کند؛ وي در آن هنگام دست به اشتباهات بزرگي در عراق زد. عطوان با اشاره به عذرخواهي الابراهيمي در سال 2009 به دليل اشتباهات خود در عراق، گفت: به همين دليل نمي خواهيم وي وارد مأموريتي شود که براي خود او و کل امت بسيار خطرناکتر است؛ زيرا با نزديک شدن او به 80 سالگي فرصتي براي عذرخواهي دوباره وجود ندارد!