به گزارش دیدبان به نقل از تابناک ، در چند دهه اخیر و به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، بیشتر صاحب‌نظران بر این باورند که ماهیت روابط ایران و عربستان، یکی از اصلی‌ترین عوامل جهت‌دهنده به تحولات منطقه خاورمیانه است؛ بنابراین، خصمانه یا دوستانه بودن این روابط، می‌تواند بر طیف گسترده‌ای از مسائل گوناگون منطقه‌ای تأثیر بگذارد.
در این میان، این روز‌ها و در شرایطی که خاورمیانه بار دیگر به سبب عوامل گوناگون با ناآرامی روبه‌روست، بار دیگر در برخی رسانه‌ها بحث‌هایی درباره ضرورت بهبود روابط ایران و عربستان در‌گرفته است؛ بحث‌هایی که محور آن را لزوم همکاری تهران و ریاض برای بازگرداندن آرامش به منطقه تشکیل می‌دهد.
در همین راستا، روزنامه اماراتی «گالف نیوز» امروز با انتشار دو تحلیل مفصل، دلایل خود را برای اثبات ضرورت بهبود این رابطه شرح داده است. در یکی از این مطالب با تیتر «رابطه‌ای با اهمیت جهانی»، چنین بیان شده که هرچند برخی در حال حاضر، برخی اختلافات میان ایران و عربستان سعودی وجود دارد؛ اما واقعیت‌های منطقه‌ای باید پایه‌ای برای همکاری بیشتر میان دو کشور در راستای ایجاد یک خاورمیانه امن‌تر باشد.
نقطه محوری این تحلیل‌ها و دیگر مطالب مشابه که طی روزهای اخیر در شماری از مطبوعات کشورهای منطقه منتشر شده، این است که در اوضاع کنونی، گروه‌های تروریست تکفیری به خطری جدی برای کل منطقه تبدیل شده‌اند و برای مقابله با این خطر و تهدید، همکاری ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقه‌ای، یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها به شمار می‌رود.
هرچند اصل این مطلب، یعنی ضرورت همکاری دو کشور برای بازگرداندن ثبات به منطقه، موضوعی درست و قابل تأیید است،‌ به نظر می‌رسد در بحث از این موضوع، از یک سو پیچیدگی‌های انکارناپذیر موجود در روابط ایران و عربستان عمداً یا سهواً از تحلیل کنار گذاشته شده و از سوی دیگر ـ همچون همیشه ـ بحث از ضرورت همکاری دو کشور از موضعی انفعالی مطرح می‌شود.
در بحث از بخش نخست، باید ابتدا به این پرسش پاسخ داد که آیا دولت سعودی اصولاً به دنبال حل و فصل مسأله تکفیری‌ها در سطح منطقه هست یا خیر؟ در حقیقت، با نگاهی به رویه این دولت طی سال‌ها و حتی دهه‌های گذشته، باید گفت که نه تنها سعودی‌ها به دنبال حل این مسئله نبوده و نیستند، بلکه همواره تلاش داشته‌اند از این حربه برای دستیابی به منافع و اهداف منطقه‌ای خود نیز استفاده کنند.
اکنون دیگر بر هیچ کس پوشیده نیست که شکل‌گیری گروه‌های تروریست تکفیری ـ ابتدا در شکل القاعده و اینک در قالب گروه‌هایی چون «داعش» ـ تحت تأثیر تلاش‌های دو گروه بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده که در سطح منطقه، سردمداری حمایت از این گروه‌ها با عربستان سعودی بوده است.
این موضوع به طور خاص از زمان اوج‌گیری درگیری‌ها در سوریه و بروز جنگ داخلی در این کشور بیش از پیش خود را نمایان کرد؛ یعنی زمانی که عربستان سعودی تلاش کرد از ابزار گروه‌های تکفیری برای ضربه زدن به دولت سوریه و براندازی بشار اسد استفاده کند و در این راستا، از ارائه هیچ گونه کمک مالی و تسلیحاتی به این گروه‌ها نیز دریغ نکرد.
در ماه‌های اخیر و پس از تهاجم گروه‌های تروریست تکفیری به عراق نیز دولت سعودی بر خلاف دیگر دولت‌های منطقه، موضع چشمگیری در پیش نگرفته ‌و تنها نسبت به این موضوع «ابراز نگرانی» کرد. همین عوامل باعث شده که شمار فزاینده‌ای از تحلیلگران به این نتیجه برسند که حتی برخی بحث‌های مطرح درباره تهدید آتی داعش علیه عربستان نیز اساساً ساخته و پرداخته خود سعودی‌ها و در جهت بهره‌برداری از آن در عرصه افکار عمومی است.
درباره بخش دوم موضوع نیز باید به این نکته اشاره کرد که تبلیغ بهبود روابط ایران و عربستان در اوضاع کنونی از سوی رسانه‌های برخی از کشورهای منطقه، در اصل با این هدف صورت می‌گیرد که ضمن تلاش برای دفع تهدید از خود از طریق به جریان انداختن محور تهران ـ ریاض در مقابل تکفیری‌ها، از به خطر انداختن منافع خود به سبب اتکای صرف به ایران نیز جلوگیری کنند.
به عبارت دیگر، کشورهای منطقه می‌دانند ‌در شرایط کنونی، این تنها ایران است که هم از قدرت لازم برای مقابله با تکفیری‌ها برخوردار بوده و هم عزم واقعی و جدی برای این کار را دارد. اما از سوی دیگر، این کشور‌ها به سبب دارا بودن روابط ویژه با عربستان و نگاه به این کشور به عنوان «برادر بزرگ‌تر»، برای ابراز تمایل به همکاری با ایران در مقابل تکفیری‌ها با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستند.
بر همین اساس، این کشور‌ها تلا‌ش دارند با تبلیغ و ترویج بهبود روابط ایران و عربستان، هم زمینه جلوگیری از اعمال تهدید علیه خود را فراهم کرده ‌و هم به زعم خود، گونه‌ای «تعادل» را در روابط با قدرت‌های اصلی منطقه برقرار کنند.
به هر حال، نه تنها عوامل پیش گفته، یعنی نبود عزم جدی در زمینه مذکور در میان سعودی‌ها و همچنین انفعالی بودن بحث بهبود رابطه، جلو‌ بهبود واقعی روابط را می‌گیرد، بلکه همچنین اختلافات گسترده و جدی ایران و عربستان در طیف گسترده‌ای از موضوعات ـ از اختلافات عمیق ایدئولوژیک گرفته تا تلاش دائمی و مستمر سعودی‌ها برای ضربه زدن به منافع ایران و تبدیل به قدرت اول منطقه ـ به عنوان موانعی جدی جلوه‌گر می‌شود که حل و فصل آن‌ها، نیازمند زمان و عزم جدی دیپلماتیک است.