دیدبان: در بخش اول این گزارش به بررسی وضعیت دانشگاه آزاد در 30 سال اخیر در چند حوزه پرداختیم. دانشگاهی که با حمایت های ویژه آقای هاشمی و عدم نظارت پذیری و پاسخگویی رشدی بی رویه پیدا کرده و بستر تخلفات زیادی را فراهم آورد. توسعه مدرک گرایی، بی انظباطی های مالی، توجه به کمیت به جای کیفیت، بی بند و باری های فرهنگی و سوءاستفاده های شخصی از اموال عمومی ما حصل 30 سال رکود مدیریتی و سلسه مراتب مافیایی حاکم بر این دانشگاه می باشد. در این بخش سعی می شود تا با ارائه مدارک متقن زوایایی دیگر از کارنامه پر از ابهام این دانشگاه بررسی شود.

سوء استفاده های شخصی

این موارد تنها بخشی از سوء استفاده ها از اموال دانشگاه آزاد است، بخش دیگر سوء استفاده هایی است که از اموال دانشگاه آزاد برای مصارف و منافع شخصی مدیران این دانشگاه صورت گرفته است؛ در همین راستا علیرضا زاکانی عضو کمیته تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد در اظهاراتی گفته است: «اسنادی وجود دارد که نشان می‌دهد رئیس اسبق این دانشگاه احساس می‌کرده است که دانشگاه آزاد ملک شخصی‌اش است و در تاریخ 16/8/84 همه امکانات و اموالی که به نام وی بود را به نام برادرش زده بود.»[1]

جاسبی در این تاریخ در حقیقت یک وکالتنامه‌ای را به برادرش داده و تمام اختیاراتش را به وی واگذار کرده که در محضر ۶۱۱ تهران اتفاق افتاده است. وی  با این وکالتنامه، اختیارات کامل را برای اداره دانشگاه، چه در صورتی که خود حضور داشته باشد و یا حضور نداشته باشد،‌ به برادر خویش واگذار کرده است. یعنی برادر رئیس دانشگاه اجازه هر کار مرتبط با دانشگاه آزاد اسلامی و حوزه مدیریتی آن را داشته است.

طبق اظهار نظر برخی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی امکاناتی که از دانشگاه آزاد در اختیار جاسبی قرار گرفته بود ماهانه 250 میلیون تومان برای دانشگاه هزینه داشت، به عنوان نمونه ملک موقوفه هدایت با مساحت کل زیربنای ۹۶۷ متر مربع از جمله موارد موقوفه ایست که به عنوان منزل مسکونی در اختیار رئیس دانشگاه، آقای جاسبی بوده است.[2]

سلیمی نمین درباره ماجرای حساب ۱۸۸۸ بانک ملی شعبه زبرجد می­ گوید: «برخلاف ادعای آقای جاسبی مبنی بر مصرف شهریه‌های دانشجویان در خود واحدها، حساب ویژه‌ای وجود دارد که در اختیار شخص آقای جاسبی است و واحدها ملزم می‌شوند بخشی از شهریه‌ها را به این حساب واریز کنند. نامه‌هایی از مدیران دانشگاه آزاد به دست من رسیده که اثبات می‌کند آقای جاسبی دستور پرداخت مبالغ میلیاردی به این حساب داده است.»[3]

نمونه دیگر می توان به واحد جعلی آکسفورد دانشگاه آزاد و مأموریت مهدی هاشمی در آنجا اشاره کرد که به گفته معاون اداری مالی دانشگاه آزاد ماهانه هزاران پوند به حساب واحد آکسفورد در کشور انگلستان واریز می شد که بعدها معلوم شد چنین دانشگاهی اصلا وجود ندارد و مهدی هاشمی بابت این ماموریت خودساخته به مدت ۱۹ ماه ماهیانه ۳۲۰۰ پوند همراه با ۴ میلیون تومان از دانشگاه آزاد دریافت می‌کرد.[4]

سوء استفاده های سیاسی

منبع عظیم مالی دانشگاه آزاد برای برخی گروهها و احزاب سیاسی می توانست منبع مالی خوبی برای تأمین هزینه های انتخاباتی باشد که همین امر هم اتفاق افتاد و مدیران این دانشگاه در مقاطع مختلف برای منافع سیاسی خود از منابع دانشگاه آزاد استفاده کردند؛ زاکانی در این مورد می‌گوید: « اسناد موجود نشان می‌دهد که با پول دانشگاه آزاد برای کاندیداها ستاد می‌زدند. همچنین در خردادماه‌ها به نام امام هزینه و اسناد تولید می کردند که آن هزینه‌ها برای استفاده انتخاباتی بود. در حقیقت دانشگاه آزاد به عنوان حزب سیاسی در انتخابات شرکت می‌کرد.»[5]

مدیران دانشگاه همچنین با سرویس دادن و اعطای خدمات به افراد و نهاد های گوناگون، منجر به سکوت نمایندگان و این نهادها در برابر مفاسد و بی قانونی های دانشگاه می شدند. جاسبی در مورد ارائه خدمات به نمایندگان مجلس و توقع متقابل از نمایندگان در جلسه ای گفته بود: «این همه به نمایندگان سرویس می‌دهیم و متقابلاً ما باید از حمایت نمایندگان برخوردار باشیم و مستلزم این است که شما ارتباطتان را با نمایندگان بیشتر کنید و به طور کلی در سطح استان، در سطح شهر ما بتوانیم با همه مسئولین از جمله نمایندگان ارتباط داشته باشیم تا کارهای دانشگاه آزاد اسلامی را بتوانیم به خوبی پیش ببریم. این طور نباشد که جاده یک طرفه باشد و سرویس بدهیم اما از آن طرف ما چیزی نخواهیم.» (بخشی از سخنرانی آقای عبدالله جعفرعلی جاسبی در چهل و پنجمین اجلاس شورای مرکزی دانشگاه آزاد- اردیبهشت ۱۳۸۱)

عباس سلیمی نمین در مورد این روش دانشگاه آزاد در آلوده کردن مدیران کشور و داد و ستد با آنها معتقد است :« آقای جاسبی به بهانه ارتقاء سطح دانش مسئولان و مدیران کشوری اعم از قوه مجریه، مقننه و قضاییه، دادوستد می‌کرد. یعنی هر چه بیشتر مدیران را نمک‌گیر خود می‌کرد، قدرت بیشتری برای کار اقتصادی پیدا می‌کرد. مثلا یک ملک خیلی بزرگ و میلیاردی را می‌گرفت و تصاحب می‌کرد و این فقط با پشتوانه یک فردی که آن را در دانشگاه آزاد استخدام کرده بود، صورت می‌گرفت.»[6]

نمونه هایی از تخلفات انتخاباتی دانشگاه آزاد

یکی از اسناد مورد اشاره منتقدین درباره تلاش‌های انتخاباتی مسئولان دانشگاه آزاد، به صورتجلسه‌ای مربوط می‌شود که طی آن حسین امیدوار، مشاور عبدالله جاسبی و مدیرکل وقت تشکل‌های سیاسی دانشجویی دانشگاه آزاد، از اساتید و دانشجویان و تشکل‌های این دانشگاه می‌خواهد که در انتخابات ۸۸ از میرحسین موسوی حمایت کنند.

پس از انتشار سند کمک مالی جاسبی به ستاد انتخاباتی کروبی و نیز مدارک مربوط به حمایت تمام قامت این دانشگاه از میرحسین موسوی، هم زمان با انکار مقامات دانشگاه آزاد در زمینه ورود این موسسه بزرگ آموزشی به رقابت‌های انتخاباتی، اسنادی منتشر شده حاکی از پشتیبانی رسمی این دانشگاه از ستاد انتخاباتی آیت الله هاشمی رفسنجانی در انتخابات سال ۸۴ دارد.

حتی در برخی از واحدهای دانشگاه آزاد نیز از طرف سازمان مرکزی این دانشگاه مجوزی صادر می‌گردد که با استناد به آن از دانشجویانی که به دلیل فعالیت‌های انتخاباتی (در ستاد آیت الله هاشمی رفسنجانی) نتوانسته‌اند در امتحانات خود شرکت کنند امتحان مجدد و خارج از نوبت به عمل آید.

مسعود باستانی از گردانندگان سایت جمهوریت طی اعترافاتی پرده از تخلفات دانشگاه آزاد و همکاری و همراهی آن باجریان برانداز برداشته و گفت: سایت جمهوریت زیر نظر مهدی هاشمی رفسنجانی اداره می‌شد و من به عنوان عضو شورای سردبیری شیفت بعدازظهر زیر نظر افرادی چون کرمی و نوربخش کار می‌کردم. دفتر این سایت در یکی از دفاتر دانشگاه آزاد مستقر بود و مبالغی که به ما ارائه می‌شد از طریق چکی از سوی دانشگاه آزاد بود.

شاهد دیگر در سوءاستفاده های سیاسی– انتخاباتی از منابع دانشگاه آزاد ، اظهارات قربان بهزادیان‌نژاد رئیس ستاد انتخاباتی میرحسین موسوی بود که در گفت وگو با سایت «انتخاب ۱۰» به صراحت و با افتخار اعلام کرد که «آقای جاسبی هم کمک‌هایی داشته است، میزان آن دقیقا یادم نیست ولی کمتر از ۲ میلیارد تومان بود… نمی‌دانم آقای جاسبی این پول را از کجا تامین می‌کند، اما ایشان حامی میرحسین هستند و ما به منابع مالی حامیان کاری نداریم…  ۵هزار لپ‌تاپ اهدایی آقای جاسبی هم در قالب همان کمک‌های ایشان بود که البته رقم آن کمتر از ۵ هزار است»[7]

از دیگر موارد سوء استفاده های انتخاباتی از منابع دانشگاه آزاد به زمان  کاندیداتوری آقای جاسبی در انتخابات ریاست جمهوری مربوط می‌شود که هزینه‌های بسیار زیادی از منابع دانشگاه آزاد خرج ‌تبلیغات انتخاباتی شد تا جائیکه این موضوع با اعتراض معاون اداری مالی وقت دانشگاه آزاد روبرو شد. این اعتراض معاون اداری مالی به دستگیری و تهدیدش توسط سعید مرتضوی منجر شد که به همین دلیل بعد از این اعتراضات خانه نشین شد.[8]

عدم توجه به قوانین و مقررات

از دیگر مواردی که در دانشگاه آزاد مورد اعتراض و انتقاد قرار گرفته است، عدم توجه مسئولان این دانشگاه به قانون و استفاده از قدرت و مقام خود برای پیش بردن کارهای این دانشگاه است. اساس بی قانونی در دانشگاه آزاد در هنگام تأسیس آن پایه گذاری شد، دانشگاه آزاد اسلامی در تاریخ ۲۷/۱۱/۶۱ با شماره ۲۴۵۱ در اداره ثبت شرکت ها و موسسات غیرتجاری تهران ثبت می‌گردد در حالیکه ستاد انقلاب ‌فرهنگی تأسیس هرگونه مؤسسه و دانشگاه غیرانتفاعی را در سال ۶۱ ممنوع اعلام کرده ‌بود. بنابراین تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی و شروع فعالیت آن از سال ۱۳۶۲ بدون اخذ مجوز تأسیس از شورای گسترش آموزش عالی و ستاد انقلاب فرهنگی و خارج از حیطه نظارتی وزارت فرهنگ و آموزش عالی صورت ‌می‌گیرد و تا سال ۱۳۶۶ بدون هیچ مبنای قانونی به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

شورای عالی دانشگاه آزاد که می‌ بایست مطابق ماده ۱۰ اساسنامه اولیه همان دانشگاه هر سه ماه یکبار تشکیل گردد، هیچگاه تشکیل نگردیده است. همچنین اولین جلسه رسمی هیأت مؤسس دانشگاه آزاد در تاریخ 11/9/61 و جلسه رسمی بعدی، شش سال و نیم بعد یعنی در تاریخ 20/3/68 تشکیل می‌شود.

جالب اینجاست که از 42 واحد علوم تحقیقات تنها 7 واحد دارای مجوز هستند و ما بقی در زمان ریاست جاسبی و بدون کسب مجوزهای لازم تأسیس شده اند.

از دیگر موارد تخلف در دانشگاه آزاد فروش سئوالات آزمون دستیاری بود؛ سؤالات آزمون دستیاری دانشگاه آزاد سال ۸۲­، ۷۲ ساعت قبل از شروع امتحان به ۱۰ تا ۱۲هزار نفر فروخته شد. زاکانی در این مورد می گوید: «از سال ۷۷ تا ۸۲ سوالات آزمون دستیاری به فروش رسیده بود و هر سوالی را نیز تا ۳۰ میلیون تومان می‌فروختند لذا وقتی ما کار بررسی را انجام دادیم و به لطف خدا به نتیجه رسید یک پزشک که نام او را نمی دانم برای من نوشت که من دفترچه آزمون سال ۷۷ را خریداری کردم و از ۲۰۰ سوال ۱۴۶ سوال آن مارک شده بود یعنی اگر کسی هیچ سوادی هم نداشت تنها با یک خط کش متوجه می‌شد که گزینه درست کجاست و در این صورت در بهترین رشته قبول می‌شد؛ حال حساب کنید کسی که با تقلب وارد یک حوزه تخصصی شده چطور می‌خواهد این مسئله را جبران کند.»[9]

موارد بسیاری وجود دارد که برخی آشنایان و نزدیکان مسئولان دانشگاه به راحتی مدرک دکترا دریافت کرده اند یا  با مدرکی غیر مرتبط و بدون طی کردن مسیر قانونی مشغول تحصیل در دانشگاه آزاد شده‌اند که چنین مواردی به وفور یافت می شود.

دانشگاه آزاد با چنین حجمی از تخلفات از همکاری با نمایندگان مجلس برای تحقیق و تفحص خودداری می‌کند و در مراحل انجام کار نیز با ارائه اسناد گزینش شده و دستکاری برخی اسناد سعی در پوشاندن تخلفات دارد.[10]

نقش هاشمی رفسنجانی در دانشگاه آزاد

هاشمی رفسنجانی از اعضای هیات موسس و هیات امنای دانشگاه آزاد است و در واقع تا قبل از اصلاح اساسنامه این دانشگاه تصمیم گیر اصلی دانشگاه به حساب می آمد. وی هیات موسس را که وظیفه تصمیم گیری و تعیین خط مشی دانشگاه را بر عهد داشت از مدار خارج کرده و خود به تنهایی بر عملکرد دانشگاه آزاد نظارت می کند.

هاشمی‌ رفسنجانی در خاطرات خود، علت تشکیل نشدن جلسات هیأت مؤسس را این گونه بیان می‌دارد: «به خاطر کارهای زیاد دانشگاه آزاد اسلامی که وقت زیادی از جلسه [سران قوا] را به عنوان هیأت مؤسس می‌گیرد، هیأت مؤسس، اختیارات خود را به من تفویض کرد که شخصاً تصمیم بگیرم.» همچنین در خاطرات سال 64 آقای هاشمی می‌خوانیم: «شب سران قوا مهمان من در مجلس بودند. آقای دکتر [عبدالله] جاسبی آمد به عنوان هیأت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی، اساسنامه پیشنهادی را تصویب کردیم و نیابت من از جانب هیأت رئیسه تمدید شد.»

بعد از سال 68 دیگر همان جلسات نیابتی هیآت موسس نیز برگزار نشد و بر خلاف قوانین، عبدالله جاسبی به تنهایی در مورد آینده دانشگاه تصمیم می گیرد و دست به اقدامات فراقانونی بسیاری می زند و هاشمی مدافع سرسخت تخلفات جاسبی در این مقام می‌شود تا جائیکه دست به امر و نهی صریح برای حل مسائل و مشکلات دانشگاه می زند.

به عنوان مثال در خاطرات هاشمی آمده است که: «به [آقای ایرج فاضل] وزیر فرهنگ [و آموزش عالی] گفتم که مشکل سربازی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی را حل کند.»[11]

جمع بندی

دانشگاه آزاد در سال 61 و با کمک و حمایت امام خمینی (ره) در راستای پیگیری اهداف علمی کشور و  با علم به کمبود و کاستی های دانشگاه ها و امکانات دولتی تأسیس شد، اما در ادامه از مسیر اصلی خود منحرف شد و مدیران دانشگاه نیز این مجموعه را تبدیل به یک بنگاه اقتصادی و درآمد زایی برای خود کرده و با تبدیل این میراث ملی به یک مجموعه انحصاری و موروثی، امکانات آن را در راستای منافع شخصی به کار گرفتند. بعد از مشخص شدن تخلفات گسترده در این دانشگاه و تصمیم به اصلاح اساسنامه، برای جلوگیری از خارج شدن این دانشگاه از انحصار خود، تصمیم به وقف این میراث ملی گرفتند که با مخالفت شورای عالی انقلاب فرهنگی در این راه ناکام ماندند و ریاست دانشگاه بعد از 29 سال از اختیار عبدالله جاسبی خارج شد و به فرهاد رهبر سپرده شد. با این حال فرهاد رهبر تنها 18 ماه تحمل شد و با تغییر دولت و به تبع آن تغییر ترکیب هیات امنا، فرهاد رهبر کنار گذاشته شد و حمید میرزاده بر کرسی ریاست دانشگاه آزاد نشست.

به نظر دیدبان قضاوت در مورد عملکرد رئیس جدید این دانشگاه هنوز زود باشد و باید منتظر بود و دید که آیا میرزاده ادامه دهنده راههای اشتباه جاسبی خواهد بود یا که با تمکین از قوانین و مقررات، زمینه های سوء استفاده جناح های سیاسی از این دانشگاه را از بین خواهد برد.

مطالب مرتبط: