به گزارش دیدبان به نقل از وطن امروز، با وجود اینکه انتظار می‌رفت توافق اولیه هسته‌ای یا «برنامه اقدام مشترک» با همان شروط و پیش‌فرض‌های قبلی در دوره 4 ماهه بعدی هم اجرا شود، به نظر می‌رسد ایران در دوره جدید تعهدات تازه‌ای به طرف مقابل داده است. درحالی که عباس عراقچی، معاون ظریف و عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای روز شنبه در تشریح جزئیات توافق 4 ماهه میان ایران و 1+5 صراحتا گفت ایران هیچ تعهد جدیدی در این توافق نداده است و در واقع این دوره 4 ماهه تمدید همان گام نخست توافق ژنو است، با این حال در همان روز نخست مشخص شد ایران در توافق جدید اقدامات جدیدی را انجام خواهد داد. یکی از این تعهدات فرآیند تبدیل ذخایر اکسید اورانیوم 20درصد به سوخت بود. جان کری، وزیر خارجه آمریکا در بیانیه خود درباره اضافه شدن 4ماه به مهلت گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران، تنها به تبدیل شدن حدود 25درصد از اکسید اورانیوم 20 درصد ایران به صفحات سوختی برای رآکتور تحقیقاتی تهران اشاره کرده بود اما همان شب تعدادی از کارشناسان آمریکایی حاضر در وین در گفت‌وگو با خبرنگاران بیان کردند ایران تعهد دیگری نیز در این میان داده است. همان شب بعد از کنفرانس مطبوعاتی مشترک ظریف و اشتون و اعلام اضافه شدن به زمان توافق اولیه هسته‌ای، 3 نفر از کارشناسان و مقام‌های مسؤول دولت اوباما در گفت‌وگو با خبرنگاران به این شرط اشاره کردند. به گزارش «وطن امروز» به نقل از وزارت خارجه آمریکا، بنا به گفته این افراد که خواسته‌اند نامشان فاش نشود، ایران متعهد شده است کل موجودی اورانیوم 2 درصد خود را که برآورد آمریکایی‌ها این است که در حدود 3 تن باشد، به شکل اورانیوم طبیعی در بیاورد. ایران تعهد داده است اورانیوم 2 درصد را به جای قرار دادن در فرآیند غنی‌سازی مجدد، تا سطح اورانیوم طبیعی رقیق کند. این اورانیوم طبیعی (یا همان 7/0 درصد) را می‌توان در فرآیند غنی‌سازی قرار داده و به 5/3 تا 5 درصد ایزوتوپU235 تبدیل کرد. این کار بدین معنی است که ایران پسماندهای حاصل از غنی‌سازی 5 درصد را که همان اورانیوم 2 درصد است باید به اورانیوم طبیعی یا 7/0 درصد دربیاورد تا تضمین دهد از این پسماند 2 درصدی برای غنی‌سازی دوباره و تبدیل آن به اورانیوم 10 درصد استفاده نمی‌کند.
این مقام هیات گفت‌وگو‌کننده آمریکایی در ادامه خاطرنشان کرده این گام بزرگی در جهت رفع نگرانی‌های غرب درباره اقدامات غنی‌سازی ایران است چرا که با این کار دیگر ایران هیچ ماده‌ای برای غنی‌سازی بالای 5 درصد نخواهد داشت. به عبارتی این یکی از تعهدات جدید ایران در دوره توافق 4 ماهه است. این مقام آمریکایی به ادامه کارهای تحقیقاتی در تهران نیز اشاره کرده و بیان کرده است: چیزی که ایرانیان در این قرارداد مدت اضافه که البته قراردادی هم نیست که روی کاغذ آمده باشد و زبانی است، تایید کرده‌اند این است که روتورهایی که قرار است بر روی سانتریفیوژهای پیشرفته نطنز نصب شود، تنها در مواردی نصب خواهد شد که بخواهد جایگزین یکی از دستگاه‌های از کار افتاده باشد و دستگاه‌های جدیدی وارد این چرخه نخواهند کرد. این سایت هم یکی از سایت‌هایی است که سازمان بین‌المللی انرژی اتمی تمرکز و نظارت خوبی بر روی آن دارد و بدین ترتیب بسیاری از نگرانی‌ها در این زمینه مرتفع خواهد شد. این هم یکی دیگر از تعهداتی است که ایران به تازگی به غرب داده و به دلیل اینکه این تعهد زبانی است و در جایی قید نشده است، به جای واژه تعهد، از واژه تایید برای آن استفاده کرده‌اند. در همین راستا ایران همچنین تایید کرده است که تولید سانتریفیوژهای جدید طی این مدت تنها برای مواردی خواهد بود که بخواهند سانتریفیوژها را با دستگاه‌های خراب شده عوض کنند و این بدین معنی است که دیگر سانتریفیوژ نسل جدیدی به کار برده نخواهد شد و این یک گام مهم رو به جلو برای فرآیند بعدی مذاکرات درباره بخش‌های R&D یا تحقیقات است. از نظر آمریکا مساله R&D یکی از مسائل مهم در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای ایران است و ایران در این مورد بسیار سرسختانه مذاکره می‌کند. این مقام وزارت خارجه آمریکا در ادامه تصریح کرده است: دلیل اصلی سرسخت بودن ایران در این باره این است که آنها نمی‌خواهند دانشمندانشان را از تفکر و تحصیل در این رشته منع کنند و نمی‌توانند توانایی‌های خود در این زمینه را هم دور بریزند. آنها دیگر می‌دانند که چگونه باید به چرخه سوخت هسته‌ای برسند. کسی نمی‌تواند این دانش را از ایران پاک کند. بنابراین راهکار ما این است که می‌خواهیم اطمینان داشته باشیم تحقیقات هسته‌ای تنها برای مصارف صلح‌آمیز است اما در هر صورت این یکی از موضوعات بسیار بحث برانگیز در طرح جامع مشترک هسته‌ای خواهد بود. به هر حال در کنار موضوع تبدیل ذخایر اکسید اورانیوم 20 درصد ایران به میله‌های سوختی، اکنون موضوع رقیق‌سازی 3 هزار کیلوگرم اورانیوم 2 درصد ایران به اورانیوم طبیعی نیز به عنوان یکی دیگر از تعهدات مهم ایران در توافق 4ماهه فاش شده است. همانگونه که گفته شد در تعهد جدید ایران از غنی‌سازی مجدد ذخایر اورانیوم 2 درصد خود صرفنظر کرده است. به اعتقاد کارشناسان یکی دیگر از کاربردهای این اورانیوم 2 درصد، استفاده آن در حوزه توسعه و تحقیق بوده است که با نابودی آن این امکان استفاده نیز از بین رفته است. در مجموع تعهدات جدید ایران در حالی انجام می‌شود که طرف مقابل امتیازی متناسب به ایران نداده است. موضوع عدم توازن در داده‌ها و ستانده‌ها یکی از اصلی‌ترین انتقادات به توافق ژنو بود با این حال در توافق جدید 4 ماهه نیز گام نخست توافق ژنو به عنوان مبنا در نظر گرفته شد و علاوه بر آن تعهدات جدیدی نیز بر عهده ایران گذاشته شد. در عوض همان معادله تعهدات غربی در گام نخست توافق ژنو حفظ شد. برخی تحریم‌های مربوط به تجارت طلا، بیمه و خودرو تعلیق - و نه لغو- شد و مبلغ 2 میلیارد و 800 میلیون دلار از 30 میلیارد دلاری که آمریکایی‌ها طی 6 ماه اخیر از اموال ایران بلوکه کرده‌اند؛ به حساب بانک مرکزی واریز خواهد شد و این در حالی است که در جریان توافق 6 ماهه مشخص شد این مبالغ به هیچ عنوان وارد ایران نخواهد شد و موارد مصرفی آن باید در خارج از کشور و با تایید آمریکایی‌ها صورت گیرد.
طرح ظریف را نمی‌پذیریم
یکی از مسائلی که رسانه‌ها مطرح می‌کردند و به انگیزه اصلی آمریکا در ادامه دادن به مذاکرات با ایران تبدیل شده است، طرحی بود که ظریف برای توافق نهایی به طرف غربی ارائه داده بود. براساس این طرح ایران به همین میزان ظرفیت و برنامه فعلی هسته‌ای و غنی‌سازی 5 درصد ادامه می‌داد و هیچ فعالیت جدیدی انجام نمی‌شد و در مقابل آمریکا نیز متعهد می‌شد که ظرف مدت 7 سال تحریم‌ها را به صورت گام به گام تعلیق کرده و از بین ببرد. این طرح از همان ابتدای مطرح شدن با واکنش‌هایی از سوی نمایندگان کنگره رو به رو شد و آنها مطرح کردند که مدت قرارداد جامع هسته‌ای با ایران حداقل باید دو رقمی باشد و به‌هیچ‌وجه ظرفیت غنی‌سازی فعلی با تعداد بالای سانتریفیوژ را نمی‌پذیرند. با این حال نیویورک تایمز در مقاله‌ای در روز پایانی مذاکرات اعلام کرد که این طرح به نوعی امتیاز قابل توجه ایران به آمریکا و انعطاف‌پذیری تیم هسته‌ای ایران را نشان می‌دهد و ممکن است به عنوان طرح جدید هسته‌ای مورد پذیرش طرفین قرار بگیرد. یکی از خبرنگاران بعد از اعلام خبر تمدیدشدن مدت قرارداد موقت از این مقام مسؤول آمریکایی در مذاکرات وین پرسید که آیا احتمال دارد این طرح مورد پذیرش آمریکا قرار گیرد؟ وی پاسخ داده است: ما با پروپوزال ارائه شده توسط وزیر امور خارجه ایران موافقت نکردیم. ارزیابی‌های ما نشان می‌دهد که ما در تعدادی از مواضع هسته‌ای پیشرفت داشته‌ایم که به ما این اطمینان را می‌دهد که در مسیر درست حرکت کرده‌ایم.
این خلاقیت و نوآوری در پای میز مذاکرات است که باعث می‌شود راه‌ها و راه‌حل‌های نوینی برای این مساله پیدا کنیم و به توافقی درست و قطعی در این زمینه با ایران دست پیدا کنیم. بنابراین می‌توانم بگویم که ما به این نتیجه رسیدیم که می‌توانیم به توافق خوبی در این زمینه برسیم که مدت توافق اولیه را تمدید کردیم و قرارداد خوب در هر صورت جزئیاتی بهتر از این طرح ارائه‌شده دارد. یکی دیگر از مقام‌های وزارت خارجه آمریکا نیز در گفت‌وگو با خبرنگاران درباره طرح ظریف و احتمال مطرح شدن آن به عنوان قرارداد نهایی گفت: نه! همانطور که پیش از این نیز مسؤولان آمریکایی بیان کرده‌اند ما درباره برخی از موارد مطرح شده در این طرح که در روزنامه نیویورک تایمز هم آمده بود، بحث کردیم. البته بعضی از این جزئیات مطرح شده در روزنامه را ما تا پیش از این هرگز نشنیده بودیم و در برخی موارد هم انعطاف‌های خوبی از طرف ایرانی دیده شد. بنابراین من بر این عقیده‌ام که آقای ظریف مذاکره‌کننده بسیار توانمندی است و به‌خوبی از ظرفیت شما رسانه‌ها و خبرنگاران با گفت‌وگوهای تلفنی خود استفاده و از شما برای مطرح کردن طرحش استفاده کرده است اما شاید برخی جزئیات موردنظر قرار بگیرد اما تمام طرح برای ما قابل پذیرش نیست.