دیدبان
مروری بر نقش کارگزاران دولتی در شکل دهی فرهنگ

وظایف فرهنگی دولت از نگاه رهبرانقلاب

وظایف فرهنگی دولت از نگاه رهبرانقلاب

دیدبان: هر مجموعه و ساختار سیاسی برای حرکت در مسیر ریل گذاری شده و عدم انحراف از اهداف و آرمانهایش نیاز به تعیین استراتژی و برنامه ‌هایی در سطح کلان، میانی و خرد دارد. در ایران این مهم تحت عناوینی همچون چشم انداز بیست ساله، برنامه پنج ساله توسعه و سیاست های ابلاغی در بخش‌های مختلف توسط مقام معظم رهبری اعلام می شود.

اما نامگذاری سال ها و تعیین شعار مشخص برای هر سال نیز یکی از برنامه ها و استرتژی هایی می تواند باشد که در سطح خرد و میانی باید مورد توجه مردم و مسئولین قرار بگیرد. نام گذاری سال 93 با عنوان "اقتصاد و فرهنگ با مدیریت جهادی و عزم ملی" در برگیرنده چهار مؤلفه می‌باشد که وظایف مشخصی را در سطح کارگزار و اجتماع تعریف می‌نماید.

دیدبان قصد دارد در این یادداشت مروری بر مهم ترین شاخص ‌ها و الزامات توجه به شعار امسال در زمینه فرهنگ داشته باشد و نکاتی را در زمینه ارتقاء کیفیت فعالیت های مسئولین و مردم در این زمینه را یاد آور شود.

فرهنگ عامل زیربنایی ساخت جامعه

گام اول در زمینه توجه به مسئله فرهنگ، شناخت جایگاه آن در بین دیگر مؤلفه‌های ساختاری یک جامعه است. این مسئله همواره مورد توجه متفکران و نظریه پردازان حوزه اندیشه نیز بوده است و در بین نظریه پردازان معاصر نیز منازعه‌ای در تقدم و تأخّر مسئله فرهنگ، سیاست و اقتصاد وجود داشته است. مارکس معتقد بود که اقتصاد زیربناست و نوع رابطه تولیدی است که سیاست و فرهنگ را شکل می‌دهد؛ در مقابل هابرماس فرهنگ را زیربنا می دانست و اقتصاد و سیاست را متأثر از فرهنگ می دانست.

اما طبق تعریفی که از فرهنگ و جایگاه آن در بین دیگر مؤلفه ها در اندیشه اسلامی می توان یافت، قرار گرفتن آن در به عنوان عامل اصلی و مرکزی است که سیاست و اقتصاد نیز تابع آن هستند.

مقام معظم رهبری نیز در این زمینه معتقدند که همه چیز مترتب بر فرهنگ است:« همه چیز مترتب بر فرهنگ است. فرهنگ حاشیه و ذیلِ اقتصاد نیست، حاشیه و ذیلِ سیاست نیست، اقتصاد و سیاست حاشیه و ذیل بر فرهنگند؛ به این باید توجه کرد. نمیتوانیم فرهنگ را از عرصه‌هاى دیگر منفک کنیم.»[1]

نقش دولت در زمینه مسائل فرهنگی

مسئله مهم و مورد توجه دیگری که در زمینه فرهنگ باید به آن توجه شود، تعیین حد و مرز دخالت و نقش دولت در این زمینه است. نگاه لیبرالیستی در زمینه فرهنگ از دولت سلب مسئولیت می کند که در نگاه کلان منجر به تکثر ارزش‌هایی با مبانی متفاوت فرهنگی می‌شود. در حالی که در نگاه دینی، دولت به عنوان وسیله‌ای در اختیار اهداف دینی، نقش هدایتگری و مبارزه با عوامل ضد فرهنگی را به عهده دارد.

دولت اسلامی با توجه به فلسفه‌ی وجودی اش نمی تواند از خود در زمینه فرهنگی سلب مسئولیت کند و اجازه رشد و فعالیت ارزش‌های غیر اسلامی را بدهد. مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای شواری عالی انقلاب فرهنگی این موضوع را متذکر می شوند و می فرمایند:

«نمی شود مسئولین کشور مسئولیتى احساس نکنند در زمینه ‌ى هدایت فرهنگى جامعه ....اگر چنانچه مزاحماتى وجود دارد، آنها را برطرف کنند؛ جلوى موانع را، عناصر مخرب را، عناصر مفسد را بگیرند....دولت، وظیفه براى ترویجِ بیشتر [دین] دارد. هر کسى هر توانى که دارد، باید خرج کند؛ یک روحانى باید توانش را خرج کند؛ یک دانشگاهى باید توان خودش را صرف کند؛ یک انسانى که داراى یک منبرى است، داراى یک حوزه‌ى نفوذى است در تأثیرگذارى روى مردم، باید توان خودش را خرج کند. از همه‌ى اینها پرتوان ‌تر هم دستگاه حکومت یک کشور است؛ خب، طبعا باید توان خودش را صرف کند در راه ترویج فضائل و جلوگیرى از آنچه مزاحم رشد فضائل است. پس بنابراین فرهنگ جامعه متولى میخواهد؛ مثل اقتصاد.»[2]

ایران به دلیل ماهیت و ساختار دینی جامعه ‌اش همواره در معرض تهدیدات و رخنه‌های فرهنگی قرار گرفته است که سیر تذکرات مقام معظم رهبری به دولت‌ها را نیز به همین شکل می توان تحلیل کرد؛ مقام معظم رهبری ابتدا به مسئولین در رابطه با تهاجم فرهنگی و سپس شبیخون فرهنگی و اخیراً نیز در رابطه جنگ نرم تذکر داده اند.

وظایف دولت

همانطور که گفته شد دولت به عنوان یکی از متولیان عرصه فرهنگ، عهده دار نظارت و سیاست گذاری در مسائل مختلف مرتبط یا حوزه فرهنگ است. برخی از این مسائل عبارتند از:

الف) حوزه نشر و کتاب

 یکی از وظایف دولت و به صورت خاص وزارت فرهگ و ارشاد، نظارت و سیاستگذاری در حوزه چاپ و نشر کتاب است. علاوه بر لزوم برنامه ریزی دولت برای بسط و گسترش فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی، وظیفه دیگر ممیزی و ممانعت از چاپ کتاب‌ هایی است که زمینه انحراف را در جامعه فراهم می‌کند.

ب) مطبوعات و رسانه ‌های مجازی

از دیگر وظایف دولت در امور مربوط به فرهنگ، نظارت بر چاپ و نشر روزنامه ها، نشریات مکتوب و در چند سال اخیر سایت‌ های اینترنتی است. سابقه فعالیت روزنامه های زنجیره‌ای در زمان دوم خرداد و حمله این روزنامه ‌ها به برخی اصول و مقدسات دینی، لزوم توجه و نظارت دولت در این حوزه را دو چندان می کند.

ج) سینما و تئاتر

سینما و رسانه‌های تصویری یکی از مهم ترین ابزارها تأثیرگذار اجتماعی در حوزه فرهنگ است که مسئولیت نظارت و سیاست گذاری در این زمینه مستقیماً متوجه دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی کشور است.

«ما امروز ظرفیت ساخت فیلممان بحمدالله بالا است. من به آقای دکتر روحانی - همین تازگی، چند وقت پیش - عرض کردم یک فیلمی را من دیدم؛ حقا و انصافا از لحاظ اُسلوب و خوش‌ساختی و سبک کار شبیه فیلمهای خوب هالیوود. این مهم است که ما الان این ظرفیت را داریم در کشور [که‌] میتواند پیام‌ رسانی کند، میتواند حرفهای درست را منتقل بکند. فیلم هم چیز جذابی است؛ سینما خیلی عنصر جذابی است، رسانه‌ ی فوق‌العاده‌ای است، یعنی واقعا الان هیچ‌چیزی مثل سینما نیست از لحاظ اثرگذاری؛ خب روی این زمینه کار بکنید؛ کارهای ابتکاری بکنید»[3]

توجه به مسئله زبان فارسی

 مقام معظم رهبری در برخی از دیدارهای خود لزوم توجه به حفظ زبان فارسی را گوشزد کرده‌اند. اهمییت این موضوع با توجه به تحرکات ضد انقلاب و گروه های قومیتی برای فعال کردن شکاف های قومی در نقاط مختلف کشور دو چندان می شود.

«من خیلی نگران زبان فارسی‌ام؛ خیلی نگرانم. سال ها پیش ما در این زمینه کار کردیم، اقدام کردیم، جمع کردیم کسانی را دُور هم بنشینند. من میبینم کار درستی در این زمینه انجام نمیگیرد و تهاجم به زبان زیاد است. همین‌طور دارند اصطلاحات خارجی [به‌کار میبرند]. ننگش میکند کسی که فلان تعبیر فرنگی را به کار نبرد و به جایش یک تعبیر فارسی یا عربی به کار ببرد؛ ننگشان میکند. این خیلی چیز بدی است؛ این جزو اجزاء فرهنگ عمومی است که باید با این مبارزه کرد.»[4]

آموزش و پرورش و دانشگاه ها

از دیگر موارد مرتبط با حوزه فرهنگ که در حوزه اختیارات و عملکرد دولت قرار می گیرد، مسئله آموزش در سطح مدارس و همچنین در سطح آموزش عالی می باشد.

در دنیای مدرن یکی از مولفه های قدرت برای هر کشور مسئله علم می باشد که به همین دلیل نیز به یکی از اولویت های اصلی کشور در کنار اقتصاد تبدیل شده است. بنا براین اولین اولویت دانشگاه های ما باید حرکت در مسیر تبدیل شدن به رتبه نخست علمی منطقه و بعد از آن رقابت با دیگر کشورهای مطرح در این زمینه باشد.

در این بین مسئله علوم انسانی اسلامی و بومی به عنوان پایه های شکل دهنده به ساختار سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور در جایگاه ممتازی قرار می گیرد.

تحقق شعار سال و وظایف جوانان مومن و انقلابی

توجه به شعار امسال در حوزه فرهنگ همانگونه که در عنوان سال نیز به چشم می خورد نیازمند مدیریتی جهای در سطح کارگزارن و عزم و همکاری ملی در سطح جامعه است؛ البته بیان وظایف و الزامات دولت به این معنا نمی باشد که مردم و نخبگان جامعه نقشی ندارند. بخشی از وظایف و الزامات تحقق شعار امسال برعهده مردم و نهادهای مردمی می باشد و در همین راستا باید توجه ویژه ای به کارهای خودجوش فرهنگی داشت؛ کارهایی که بار عمده آن بر عهده جوانان مومن و انقلابی می باشد و مقام معظم رهبری نیز به این موضوع اشاره دارد:

«واقعاً باید قدر جوانان مؤمن و انقلابی را همه بدانند، همه؛ این جوانان مؤمن و انقلابیاند که روز خطر سینه سپر میکنند، هشت سال جنگ تحمیلی میروند توی میدان؛ اینها هستند. افرادی که نسبت به این جوان ها با چشم بدبینی نگاه میکنند یا مردم را بدبین میکنند، خدمت نمیکنند به کشور؛ به استقلال کشور، به پیشرفت کشور، به انقلاب اسلامی خدمت نمیکنند. این جوانها را باید حفظ کرد، باید از اینها قدردانی کرد، امروز هم بحمدالله کم نیستند و زیادند. [نباید] با عناوین گوناگونی بخواهیم این جوانهای مؤمن را طَرد کنیم و منزوی کنیم؛ که البته منزوی هم نمی شوند؛ آن جوان های مؤمنِ پرانگیزه، با این حرفها منزوی نمیشوند اینها؛ لکن خب، ما باید قدر این ها را بدانیم.«[5]

نتیجه گیری

کارشناسان مولفه های مختلفی را برای فرهنگ ذکر کرده اند. مولفه هایی که در مجموع مفهوم پیچیده فرهنگ را ایجاد می کنند. فرهنگ مفهومی است که در عین پیچیدگی قابل تغییر و تکمیل است. تغییراتی که هر چند به کندی سرعت می گیرند اما می توانند سرنوشت یک ملت را دگرگون کنند. دیدبان معتقد است که هر چند بار اصلی فرهنگ  بر دوش عامه مردم است اما این به معنای سلب مسئولیت کارگزاران در تاثیر بر فرهنگ نیست. نمی توان فرهنگ را به حال خود رها کرد چرا که امروز عرصه فرهنگ به میدان جدید جنگ و استعمار تبدیل شده است. جنگی که بدون موشک و خونریزی روح انسانها را تسخیر کرده و استعمار فرانو را ایجاد کرده است.


[1] http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24721

[2] http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24721

[3] همان

[4] همان

[5] http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=25696

 

مرتبط‌ها

بیشترین سقوط ارزش سهام وال استریت در یک روز

دولت آمریکا به کشتن شهروندان ایرانی افتخار می‌کند

مقابله با کرونا از منظر حکمرانی (1)

آمریکا برای آزادی مزدور اسرائیلی، دست به تهدید و ارعاب زد

افشای نام‌های جدید از شاهزادگان بازداشت‌شده

استیصال رسانه‌ای ائتلاف در یمن